عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

نام و [[نسب]] او [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء بن عبدالعزی بن ربیعه خزاعی]] است. او با پدرش قبل از [[فتح مکه]] [[ایمان]] آورد و در جنگ‌های [[حنین]]، [[طائف]] و [[تبوک]] حضور داشت<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۸۷۴.</ref>. [[عبدالله]] بزرگ [[قبیله]] خزعه و دارای نخلستان بزرگی بود<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۸۱.</ref>. او و برادرش، [[عبدالرحمن]]، فرستادگان [[پیامبر]] {{صل}} به [[یمن]] بودند<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۴، ص۱۹.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۶۸.</ref>

== عبدالله و [[جنگ تبوک]] ==

[[ام سنان اسلمی]] می‌گوید: "قبل از حرکت به سوی تبوک، در [[خانه]] [[عایشه]] دیدم که پارچه‌ای را جلوی [[رسول خدا]] {{صل}} انداخته‌اند و در آن دست بندها، باز و بندها، خلخال‌ها، گردن بندها و انگشترهایی بود که [[زنان]] برای [[یاری]] [[سپاه مسلمانان]] فرستاده بودند در آن [[زمان]]، [[مردم]] در [[سختی]] شدیدی بودند؛ فصل خرماپزان بود و سایه بسیار [[دوست]] داشتنی بود. مردم دوست داشتند که در [[مدینه]] بمانند و خوش نداشتند که در آن زمان از [[شهر]] بیرون بروند. پیامبر {{صل}} هم از مردم می‌خواستند که سریع آماده شوند و [[لشکر]] خود را که تعداد زیادی بودند، در ثنیة [[الوداع]] (دروازه مدینه) مستقر فرموده بود. رسول خدا {{صل}} به آنجا رفت و می‌خواست حرکت کند ولی [[گمان]] می‌کرد که باید در این باره از [[خداوند متعال]] [[وحی]] برسد.... در این حال، هفت نفر از کسانی که نیاز مند و [[فقیر]] بودند، در حالی که [[گریه]] می‌کردند، به حضور رسول خدا {{صل}} آمدند و از ایشان خواستند تا برای آنها وسیلة حرکت فراهم کند. رسول خدا {{صل}} این [[آیات]] را [[تلاوت]] فرمود: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَى وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ * وَلَا عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوْا وَأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنْفِقُونَ * إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَهُمْ أَغْنِيَاءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَطَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>"بر ناتوانان و بیماران و آنان که چیزی برای بخشیدن (به راه و راهیان جهاد) نمی‌یابند چون خیرخواه خداوند و پیامبرش باشند گناهی نیست؛ (آری) بر نیکوکاران ایرادی نیست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است * و نه بر کسانی که چون نزد تو آمدند تا آنان را سوار کنی گفتی چیزی نمی‌یابم تا بر آن سوارتان کنم؛ بازگشتند در حالی که چشم‌هاشان لبریز از اشک بود از غم اینکه چیزی نمی‌یافتند تا (در این راه) ببخشند * ایراد تنها بر کسانی است که با آنکه توانگرند، از تو اجازه (ی ترک جهاد) می‌خواهند؛ به این خشنودند که با واپس‌ماندگان (جهاد، از زنان و کودکان) همراه باشند و خداوند بر دل‌های آنان مهر نهاده است از این رو (چیزی) نمی‌دانند" سوره توبه، آیه ۹۱-۹۳.</ref>.<ref>مرحوم طبرسی درباره شأن نزول این آیات می‌فرماید: آیه اول درباره عبد الله بن زائده - ابن ام مکتوم معروف -که نابینا بود، نازل شد. وی به نزد رسول خدا آمد و گفت: ای رسول خدا! من پیری ناتوان و نابینا و لاغر اندام هستم و کسی را هم که دستم را در راه‌ها بگیرد، ندارم. آیا به من اجازه ماندن در شهر را می‌دهی؟ حضرت به او پاسخ نداد تا این که این آیه نازل شد. و این سخن را ضحاک در تفسیر آیه گفته است. قتاده گفته: این آیه درباره عائد بن عمرو و یارانش نازل شد و آیه دوم درباره بکاؤون، گریه‌کنندگان معروف، نازل شد و آنها هفت نفر بودند به نام‌های: عبد الرحمن بن کعب، عقبة بن زید، عمرو بن غنمه، که از بنی نجار بودند و سالم بن عمیر، هرم بن عبد الله، عبد الله بن عمرو بن عوف و عبد الله بن مغفل که این چهار نفر از مزینه بودند. اینان به نزد رسول خدا آمده، گفتند: ای پیامبر خدا! ما را بر مرکبی سوار کن تا همراهت به جنگ بیائیم؛ چون ما مرکبی نداریم. حضرت در پاسخ شان فرمود: مرکبی ندارم. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۰۴).</ref>.

این هفت نفر در حالی که [[اشک]] می‌ریختند، بازگشتند. چون این گروه [[گریه]] کنندگان از حضور [[رسول خدا]] بیرون آمدند، [[یامین بن عمیر]] بن [[کعب]] بن شبل نضری، [[ابولیلی]] و [[عبدالله بن مغفل مازنی]] را دید که می‌گریند. او به آنها گفت: " چرا گریه می‌کنید؟ " آنها گفتند: به حضور رسول خدا {{صل}} رفتیم که ما را برای [[جهاد]] به سوی [[تبوک]] بفرستد، اما در آنجا اسبی ندیدیم؛ خود ما هم چیزی نداریم که در این [[راه]] [[خرج]] کنیم، و [[دوست]] نداریم که [[فرصت]] شرکت در این [[جنگ]] را که در رکاب [[رسول]] خداست، از دست بدهیم. او به آن دو شتری آبکش و به هر یک از ایشان دو پیمانه خرما داد و آن دو همراه [[پیامبر]] {{صل}} به سوی تبوک حرکت کردند. [[عباس بن عبدالمطلب]] هم برای دو نفر دیگر وسیله حرکت فراهم کرد و آنها را روانه کرد. [[عثمان]] هم با آنکه گروه زیادی از [[سپاه]] را آماده کرده بود، سه نفر دیگر را به سوی تبوک روانه ساخت. پیامبر {{صل}} فرمود: " کسی با ما بیرون نیاید مگر آنکه حیوان سواری [[قوی]] و رام داشته باشد. مردی با شتر [[جوان]] [[سرکشی]] به راه افتاد، اما شتر او را به [[زمین]] انداخت و او کشته شد. [[مردم]] فریاد می‌زدند که او [[شهید]] شد. پیامبر {{صل}} کسی را مامور فرمود تا در میان مردم ندا دهد که به [[بهشت]] وارد نمی‌شود مگر [[مؤمن]] و هیچ گناهکاری وارد بهشت نمی‌شود. آن مرد را شترش به خاطر [[خشم]] و سرکشی به زمین افکنده بود"<ref>المغازی، واقدی، ج۳، ص۹۹۲-۹۹۵ و ر. ک: تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۱، ص۲۹۳؛ التبیان، شیخ طوسی، ج۵، ص۲۷۹؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۵، ص۱۰۴.</ref>.

عیاشی در [[تفسیر]] خود به [[نقل]] از [[زراره]] [[حمران]] و [[محمد بن مسلم ثقفی]]، از قول [[امام باقر]] و صادق {{ع}} [[نقل]] می‌کند که یکی از این هفت نفر [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی]] بود<ref>تفسیر العیاشی، عیاشی، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۴.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۶۸-۶۶۹.</ref>

== [[عبدالله]] و [[فتح]] [[اصفهان]] ==

== عبدالله و محاصره [[خانه]] [[عثمان]] ==

در ماجرای محاصره خانه عثمان، سه [[روز]] پس از [[عید قربان]]، [[مردم]] دور خانه عثمان را گرفتند، و او به هیچ وجه خواسته‌های مردم را نپذیرفت مگر این که بر [[حکومت]] باقی بماند و به [[لشکریان]] و نزدیکانش [[پیام]] داد تا جمع شوند. پس یکی از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} به نام نیار بن [[عیاض]] که [[پیری]] سالخورده بود، برخاسته عثمان را صدا زد. عثمان بر بام خانه‌اش ظاهر شد و او را به [[خدا]] [[سوگند]] داد که مردم را از آنها دور سازد. در حالی که نیار بن عیاض در حال جوابگویی به عثمان بود، یکی از [[یاران]] عثمان او را با تیر زد و او کشته گفتند: [[قاتل]] نیار بن عیاض را به ما [[تسلیم]] کن تا او را به [[کیفر]] برسانیم. عثمان گفت: "حاضر نیستم مردی را که مرا [[یاری]] کرده، به کشتن دهم". مردم چون وضع را چنین دیدند، به در خانه عثمان [[هجوم]] برده، آن را [[آتش]] زدند. [[مروان بن حکم]]، [[سعید بن عاص]] و [[مغیرة بن اخنس]] ثقفی از داخل خانه عثمان با گروه‌هایی جداگانه [[حمله]] کردند و [[جنگ]] شدیدی در گرفت. با رسیدن این خبر به مردم که نیرونی از اهالی [[بصره]] به یاری عثمان آمده و به صرار"، از توابع [[مدینه]] که تا مدینه یک [[شب]] [[راه]] فاصله دارد، رسیده و اهالی [[شام]] نیز به سوی [[مدینه]] رهسپار شده‌اند، [[جنگ]] شدت یافت. [[مغیرة بن اخنس ثقفی]] در حالی که [[رجز]] می‌‌خواند، به [[مردم]] [[حمله]] کرد و از این طرف [[عبدالله بن بدیل]] نیز در حالی که رجز می‌‌خواند، بر او تاخت و او را کشت<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۲۸۰.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۷۱.</ref>

== [[عبدالله]] و [[شهادت]] دادن درباره [[حدیث غدیر]] ==

روزی [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} به عده‌ای از سواران که [[عمامه]] بسته و شمشیرها را به کمر بسته بودند، برخوردند، آنها به [[امیر المؤمنین]] {{ع}} [[سلام]] کردند. [[علی]] {{ع}} فرمود: "[[اصحاب رسول خدا]] {{صل}} در [[روز غدیر]] [[خم]] از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدند که فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ}}؛ کجایند؟" در این هنگام [[خالد بن زید]]، [[أبوأیوب]]، [[خزیمة بن ثابت]] [[ذو الشهادتین]]، [[قیس بن سعد بن عباده]]، [[عبدالله بن بدیل]] و برادرش [[حبیب بن ورقاء خزاعی]] و [[هاشم بن عتبة زهری]] از جا بلند شدند و شهادت دادند که این جمله را از رسول خدا {{صل}} شنیدند<ref>اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ج۱، ص۲۴۵-۲۴۸.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۷۲.</ref>

== عبدالله و [[جنگ جمل]] ==

در جریان جنگ جمل هنگامی که علی [[اله]] [[سرکشی]] آن [[قوم]] را دید که [[خونریزی]] را [[حلال]] کرده‌اند، دستانش را به سمت [[آسمان]] بلند کرد و فرمود: "خدایا! تو [[چشم‌ها]] را باز و دست‌ها را گشاده و [[قلوب]] را به هم نزدیک می‌کنی؛ خدایا! بین ما و این قوم به [[حق]] راهی باز کن؛ چرا که تو [[بهترین]] گشایندگان هستی. سپس پسرش [[محمد بن حنفیه]] را خواست و پرچمی را که همان [[پرچم]] رسول خدا {{صل}} بود به او داد و به او فرمود: "ای پسرکم! این پرچم را هرگز برنگردان".

[[محمد]] گوید: "پرچم را گرفتم در حالی که باد بر آن می‌خورد، اما زمانی که پرچم در دستم آرام گرفت، باد به سمت [[طلحه]] و [[زبیر]] و [[اصحاب جمل]] وزیدن گرفت و من خواستم به سمت آنها بروم. که [[حضرت]] فرمود: "[[صبر]] کن تا به تو [[دستور]] دهم". سپس به [[لشکر]] فرمود: "ای مردم! کسانی را که فرار می‌کنند، نکشید؛ بر مجروحان [[حمله]] نکنید؛ [[کشف]] عورت نکنید؛... و هیچ کشته‌ای را مثله نکنید. در حالی که آن [[حضرت]] به قومش درباره آن [[قوم]] [[گمراه]] سفارش می‌فرمود، مردی از [[اصحاب]] آن حضرت را کشتند. وقتی [[علی]] {{ع}} آن فرد کشته شده را دید فرمود: "خدایا! [[شاهد]] باش". پس تیری آمد و به فرزند [[عبدالله بن بدیل]] خورد و او را به [[شهادت]] رسانید. [[عبد الله بن بدیل]] به همراه [[عبدالله بن عباس]] به نزد علی {{ع}} آمد و فرزندش را در مقابل آن حضرت قرار داد و به آن حضرت گفت: "ای [[امیر المؤمنین]]، تاکی این قوم ما را یکی یکی بکشند؟ به [[خدا]] دیگر عذری برایشان باقی نمانده است". پس علی {{ع}} من فرمود: "به سمت [[چپ و راست]] [[سپاه]] حرکت کن". سپس [[لباس]] [[رسول خدا]] {{صل}} را‌طلبید و آن را پوشید و بر قاطر شهباء که آن نیز [[مال]] رسول خدا {{صل}} بود، سوار شد و به سمت [[دشمن]] حرکت کرد"<ref>الجمل، شیخ مفید، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۷۲-۶۷۳.</ref>

== [[عبدالله]] و [[نصیحت]] کردن [[عایشه]] در [[جنگ جمل]] ==

[[ابو داود طبری]] از [[عبدالله بن شریک]]، او از [[عامر]] از [[عبدالله بن عامر]] [[نقل]] می‌کند که [[عبدالله بن بدیل]] در هنگام جنگ جمل به عایشه گفت: تو را به خدا قسم، آیا ما نشنیدیم که تو می‌گفتی از رسول خدا {{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "علی بر [[حق]] و حق با علی {{ع}} است و این دو از هم جدا نمی‌شوند تا این که در کنار [[حوض]] بر من وارد شوند؟" عایشه گفت: آری. عبدالله گفت: اگر این‌گونه است، پس چرا ما را به [[جنگ]] با او [[تشویق]] می‌کنی؟<ref>الجمل، شیخ مفید، ص۲۳۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۷۳.</ref>

== عبدالله و [[جنگ صفین]] ==

عبدالله یکی از [[اصحاب امیر المؤمنین]] {{ع}} و از کسانی است که در جنگ صفین نقش مؤثری داشته است. هنگامی که علی {{ع}} خواست به طرف [[شام]] حرکت کند، [[مهاجران]] و [[انصاری]] را که با او بودند، فرا خواند و پس خدا را [[سپاس]] و [[ستایش]] کرد و فرمود: "اما بعد؛ همانا شما مردمی [[فرخنده]] [[رأی]] و [[صبور]] و حق‌گو و [[مبارک]] [[کردار]] و [[فرمان]] [[برید]]. ما قصد داریم که به سوی [[دشمن]] خود و شما [[لشکرکشی]] کنیم؛ از این‌رو رأی مشورتی خود را به ما بگویید"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۹۱.</ref>.

پس [[زیاد بن نضر حارثی]] به عبدالله بن بدیل گفت: "امروز برای ما و آنان روزی سخت است که کسی یارای [[شکیبایی]] در برابر آن ندارد مگر آنکه دلیر مردی درست [[نیت]] و [[دلاور]] باشد. و به خدا سوگند که گمان نمی‌کنم امروز از ما و ایشان جز افراد [[ضعیف]] زنده بمانند". عبدالله بن بدیل گفت: "من نیز چنین می‌پندارم". علی {{ع}} به آنها فرمود: "باید این سخن را در [[دل]] نگه دارید و آن را بر [[زبان]] نیاورید؛ مبادا شنونده‌ای آن را از شما دو تن بشنود؛ همانا [[خداوند]] کشته شدن را بر قومی و مردن در بستر را بر قومی دیگر مقرر داشته است. و اگر [[مرگ]] هر کسی چنان رسد که خداوند بر او نوشته است، پس خوشا به حال [[مجاهدان در راه خدا]] و کشته شدگان در طریق [[طاعت]] او"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۱۱.</ref>.

در ادامه، [[علی]] {{ع}} و [[معاویه]] [[پرچم‌ها]] را آماده و [[فرماندهان]] را معین کردند و [[سپاه]] را آرایش [[جنگی]] دادند. علی {{ع}} [[عمار بن یاسر]] را به [[فرمانده]] سواران، [[عبدالله بن بدیل]] را فرمانده پیادگان، [[هاشم بن عتبة بن ابی وقاص زهری]] را [[پرچمدار]] سپاه قرار داد<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۲۰۵.</ref>. همچنین علی {{ع}} عبدالله بن بدیل را در جناح راست سپاه خود و [[عبدالله بن عباس]] را در [[جناح چپ]] آن گماشت <ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۲۰۸.</ref>.

[[قاریان]] [[عراق]] در سه گروه، همراه [[عمار بن یاسر]]، [[قیس بن سعد]] و عبدالله بن بدیل بودند، و همه افراد در جایگاه‌های خود قرار داشتند. [[امام علی]] {{ع}} با [[اهل]] [[مدینه]]، [[کوفیان]] و بصریان در [[قلب]] سپاه قرار گرفته بود، و بیشتر اهل مدینه که او را [[همراهی]] می‌کردند، از [[انصار]] بودند<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۲۳۲-۲۳۳.</ref>.

پس [[امام علی]] {{ع}} با افراد خود به سوی [[لشکر]] معاویه [[هجوم]] برد. معاویه سراپرده بزرگی افراشته بود که بر آن سایبانی از کرباس قرار داده بودند و خود در زیر آن نشسته بود. عبدالله بن بدیل که در جناح راست بود، به سوی [[حبیب بن مسلمه]] که در جناح چپ [[سپاه شام]] قرار داشت، هجوم آورد و همواره او را عقب می‌راند، تا آنکه آنان را نزدیک ظهر مجبور کردند که به سراپرده معاویه بروند<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۲۳۳-۲۳۴.</ref>.

من در رکاب [[پیامبر]] {{صل}} با آنان [[پیکار]] کرده‌ام و به [[خدا]] [[سوگند]] که اینان از آنان پاک‌تر و پرهیزگار‌تر و نیکوکار‌تر نیستند. به [[جنگ]] با [[دشمن خدا]] و [[دشمن]] خویش به پا خیزید"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۲۳۴.</ref>.

== [[شهادت]] [[عبدالله]] ==

'''عبور [[اسود]] از کنار [[عبدالله]]'''<ref>در برخی از منابع، عبدالله بن کعب آمده که در کتاب وقعه صفین (ص۴۵۶) نیز با همین عنوان آمده ولی در پاورقی از عبد الله بن بدیل نام برده است. (و نیز ر. ک: الکامل، ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۴).</ref>'''در آخرین لحظه:''' [[نقل]] شده، [[اسود بن قیس]] در واپسین دم [[زندگی]] عبدالله که هنوز اندک رمقی داشت، از کنار او گذشت و به او گفت: "به [[خدا]] [[سوگند]] که از پای در آمدن تو بر من بسی گران و ناگوار است. به خدا اگر پیش از این تو را می‌دیدم، به درمانت می‌پرداختم و از تو با [[جان]] خود [[دفاع]] می‌کردم و اگر آن کسی را که تو را از پای در آورده و به خاک و [[خون]] آغشته‌ات کرده، می‌دیدم، [[دوست]] داشتم از او دست بر ندارم تا یا من او را بکشم یا او مرا نیز به تو ملحق کند". سپس از اسب پیاده شد و کنارش نشست و به او گفت: "خدای تو را [[رحمت]] کند ای عبدالله! که پیوسته [[همسایه]] از گزندت در [[امان]] و همواره [[نام خدا]] بر زبانت جاری بود. به من اندرزی بده، خدا تو را رحمت کند". عبدالله گفت: "تو را به [[تقوای الهی]] فرا می‌خوانم و به این که [[خیر خواه]] [[امیر مؤمنان]] باشی و در کنار او با [[تبهکاران]] بجنگی تا [[حق]] آشکار شود و تو [[پیروز]] شوی و یا به [[خداوند]] بپیوندی. از من به امیر مؤمنان [[سلام]] برسان و به او بگو آن چنان در میدان [[جنگ]] که صحنه [[نبرد]] را پشت سر قرار دهی؛ زیرا هر کس در حالی که رزمگاه را پشت سر نهاده است [[روز]] دیگر را آغاز کند، پیروز است. سپس چیزی نگذشت که [[جان]] داد. [[اسود]] نزد [[علی]] {{ع}} آمد و آن حال را به آن [[حضرت]] گزارش داد. [[امام علی]] {{ع}} فرمود: "خدای او را [[رحمت]] کند؛ در [[زندگی]] همرا؛ ما با [[دشمنان]] [[جهاد]] کرد و در لحظه آخر نیز خیرخواهانه به ما [[اندرز]] داد"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۴۵۶-۴۵۷ و نیز ر. ک: تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۶۲۲. به نظر می‌رسد با توجه به حضور معاویه و عبدالله بن عامر در بالای سر او در آخرین لحظات، قول اول صحیح باشد.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[عبدالله خزاعی (مقاله)|مقاله «عبدالله خزاعی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۵ (کتاب)| دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۵، ص:۶۷۷-۶۷۹.</ref>

== [[عبدالله]] از نگاه همرزمان ==

[[سلیمان بن صرد خزاعی]] نیز درباره روز صفین چنین سروده است: چه روز تیره و [[سختی]]، که از شدت [[تاریکی]] ستاره‌ای را پنهان نگذاشته بود. ای سرگشته حیران! ما از گروه [[ستمگران]] نمی‌ترسیم. زیرا در میان ما قهرمان کارآزموده‌ای به نام این بدیل است که مانند شیری [[خشمگین]] است. علی {{ع}} [[محبوب]] ما است و ما [[پدر]] و [[مادر]] خود را فدای او می‌کنیم<ref>{{عربی|یا لک الحی کاسفا عصبصبا یا لک یومة یواری کوکبا یا ایها الحی الذی تذبذبا لسنا نخاف ذا ظلیم حوشبا

== [[معاویه]] و یادی از [[عبدالله]] ==

== عبدالله و [[نقل حدیث]] ==

با توجه به این که [[عبدالله]] [[دوران پیامبر]] را [[درک]] کرده، احادیثی نیز از ایشان [[نقل]] کرده که یا خود از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیده و یا این که از قول پدرش بدیل نقل کرده است. به نقل یک [[حدیث]] از او اکتفاء می‌کنیم: