عجله در معارف مهدویت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* عجله یکی از صفات مذموم است که [[پیشوایان دینی]] همواره ما را از آن برحذر داشته‌اند، خصوصاً در اموری که لازمه آن [[صبر]] کردن و [[انتظار]] کشیدن است.  

* [[ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}} دارای حکمت‌های [[الهی]] فراوانی است. یکی از حکمت‌های آن [[آزمایش]] [[میزان]] [[تسلیم]] [[مردم]] نسبت به [[امام]] [[معصوم]] و تقدیرات [[الهی]] می‌باشد. بنابراین کسانی که در [[دوران غیبت]] [[امام]] [[معصوم]]، [[بردباری]] پیشه نمی‌کنند و در تقدیرات [[الهی]] چون و چرا می‌کنند به [[هلاکت]] خواهند افتاد. زیرا فردی که در تقدیرات [[الهی]] شتابزده عمل می‌کند، به [[ناامیدی]] دچار خواهند شد و این [[ناامیدی]] باعث می‌شود امر [[ظهور]] را امری بسیار دور و دست‌نایافتنی بپندارند، در آنان ایجاد [[شک]] و تردید می‌کند و [[ایمان]] آنان را متزلزل می‌کنند، آنان را به سوی [[تکذیب]] و [[انکار]] [[شوق]] می‌دهد، گاهی نیز فرد را به سوی افراد مدعی و انحراف‌های [[عقیدتی]] می‌کشاند. بدین جهت [[ائمه هدی]] {{ع}} ما را بسیار به [[انتظار]]، [[صبر]] و [[تسلیم]] در [[زمان غیبت]] سفارش نموده‌اند، تا جایی که [[انتظار]] را [[برترین]] [[عبادات]] شمرده‌اند<ref>ر. ک: انتظار.</ref>.  

* یکی از تأثیرات منفی عجله در [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}، [[تعیین وقت برای ظهور]] آن جناب است؛ زیرا افرادی با محاسبات نفسانی و برداشت‌هایی جاهلانه، تقدیرات [[الهی]] را بازیچه توهم خود می‌گیرند و زمان‌های مشخصی را برای [[ظهور]] [[حضرت]] تعیین می‌نمایند، که این خود باعث ایجاد [[یأس]] در [[دل]] [[مردم]] و کمرنگ شدن [[انتظار]] و [[شوق]] نسبت به [[امام زمان]] خواهد شد<ref>ر. ک: روز قیام حضرت مهدی {{ع}}.</ref>. البته عجله خواهی غیر از [[عجله کردن در ظهور]] است، زیرا در [[ادعیه]] ما بسیار برای تعجیل در [[ظهور]] [[حضرت]] [[دعا]] می‌کنیم، مثلاً در [[دعای عهد]] از [[خداوند]] می‌طلبیم: {{متن حدیث|عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ... اللَّهُمَّ اكْشِفْ هَذِهِ الْغُمَّةَ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ بِحُضُورِهِ وَ عَجِّلْ لَنَا ظُهُورَهُ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَرَاهُ قَرِيباً}}؛ (خداوندا در [[فرج]] [[حضرت قائم]] {{ع}} تعجیل کن و راه [[قیام]] او را هموار ساز و توسعه‌بخش" "خداوندا با [[حضور حضرت مهدی]] {{ع}} این [[اندوه]] ([[غیبت]]) را از این [[امت]] برطرف کن، در آشکار شدن او برای ما تعجیل کن، زیرا [[دشمنان]] [[ظهور]] را دور می‌پندارند، اما [[گمان]] ما این است که [[ظهور]] [[حضرت]] نزدیک است" سپس سه بار از [[حضرت]] می‌خواهیم و می‌گوییم: {{متن حدیث|الْعَجَلَ الْعَجَلَ يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ}} (تعجیل کن، تعجیل کن!‌ای سرور من!‌ای [[صاحب الزمان]])<ref>مفاتیح الجنان، دعای عهد</ref>.  

* مرحوم [[شیخ عباس قمی]] در [[مفاتیح الجنان]]، در [[اعمال]] [[شب جمعه]] روایتی [[نقل]] می‌کند، که در شب [[مستحب]] است که هزار بار بگویند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ أَهْلِكْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ}}.در [[اعمال]] [[روز جمعه]] نیز [[حدیثی]] [[نقل]] فرموده: هر کس که بعد از [[نماز صبح]] و [[نماز ظهر]] بگوید {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ}}، از [[دنیا]] نخواهد رفت تا اینکه [[حضرت قائم]] {{ع}} را ببیند. و صد بار [[صلوات]] با {{متن حدیث| عَجِّلْ فَرَجَهُمْ }} از [[اعمال]] [[مستحب]] در [[عصر جمعه]] است.  

* این عجله‌خواهی، چون درخواستی است از مدبرالامور و [[صاحب]] همه تقدیرات، بنابراین از سوی [[بندگان]] هیچ [[نارضایتی]] و عدم تسیلم و [[ناامیدی]] دیده نمی‌شود، بلکه حکایت از [[شوق]] و [[ایمان]] مضاعف نسبت به [[ظهور]] [[حضرت]] می‌نماید. در دعاهای وارد شده درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} به عجله منفی نیز اشاره شده است.  

* مرحوم [[شیخ عباس قمی]] در کتاب [[شریف]] [[مفاتیح الجنان]] دعایی را برای [[عصر غیبت]] [[روایت]] می‌کند. این [[دعا]] از سوی یکی از [[نواب اربعه]] [[امام عصر]] {{ع}} [[نقل]] شده است و شاید بتوان گفت [[برترین]] [[اعمال]] [[روز جمعه]] محسوب می‌شود. در این [[دعا]] درباره [[عجله‌کنندگان]] در [[ظهور]] می‌خوانیم: خداوندا! مرا بر [[دین]] خود [[استوار]] بدار و مرا در [[پیروی]] از تو کوشا کن، دلم را برای ([[اطاعت]] از) ولی خودت ([[حضرت مهدی]] {{ع}}) نرم و فرمانبردار قرار ده و مرا از آزمایش‌هایی که [[مردم]] را بدان می‌آزمایی معاف بدار و سربلند گردان، و مرا بر [[پیروی]] از [[ولی امر]] خودت [[ثابت قدم]] بدار، ولی امری که از میان [[خلقت]] پنهانش ساختی و به [[دستور]] تو از میان مخلوقات [[غایب]] گشته است و پیوسته [[منتظر]] [[فرمان]] توست (که [[ظهور]] نماید). همانا تو بدون اینکه یاددهنده‌ای داشته باشی، به [[زمان ظهور]] او [[دانایی]]، همان زمانی که امر ([[غیبت]]) ولی تو در آن به پایان می‌رسد و اجازه [[ظهور]] و [[قیام]] را به وی خواهد داد و او را از پرده (ی [[غیبت]]) برون‌خواهی آورد. پس (ای خدای من) مرا بر این (دوری و [[غیبت امام]] [[معصوم]]) [[بردباری]] [[عنایت]] فرما، تا در آنچه تو تأخیرش را [[دوست]] داری، [[شتابزدگی]] ننمایم و در آنچه تو [[دوست]] داری زودتر اتفاق بیفتد، تأخیر و [[سستی]] نکنم، و آنچه را که پوشیده ساختی آشکار نکنم، و آنچه را [[راز]] نهانی قرار دادی به لب نیاورم و در [[تدابیر]] (حکیمانه‌ی) تو چون و چرا نکنم، و نگویم: "[[دنیا]] پر از [[ظلم و ستم]] شده است پس چه شده که ولی أمر ([[حضرت مهدی]] {{ع}}) [[ظهور]] نمی‌نماید؟! چرا؟! برای چه؟!" بلکه یکسره امورم را به تو بسپارم.... .در این [[دعا]] از [[انتظار]] و عجله منفی یاد شده است. در این [[دعا]] و نظایر آن، چنین شتاب و انتظاری را ایجادکننده [[گمراهی‌ها]] و کج‌رفتاری‌ها دانسته، و [[تسلیم]] در برابر [[مقدرات الهی]] و قبول [[دستورات الهی]] را [[ایمان]] و [[ثبات]] قدم می‌داند.  

* در [[روایات]] زیادی نیز به ما [[دستور]] داده‌اند که از [[تعیین وقت]] مشخص برای [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} بپرهیزیم و حتی [[اهل بیت]] {{ع}} نیز خود برای [[ظهور]] [[حضرت]] وقتی تعیین نمی‌نمودند. البته این [[تعیین وقت]] که از سوی [[اهل بیت]] {{ع}} مورد [[تکذیب]] قرار گرفته است [[تعیین وقت]] معین و مشخص است. اما [[تعیین وقت]] به صورت مبهم و غیرمشخص را در [[احادیث]] فراوانی می‌توان یافت؛ مثلاً [[روز عاشورا]] و یا روز [[نوروز]] از جمله روزهایی است که [[ائمه]] {{ع}} برای [[ظهور]] [[حضرت]] تعیین فرموده‌اند، اما چون [[عاشورا]] و یا نوروزِ سال مشخصی را معین ننموده‌اند، بنابراین تبعات منفیِ [[تعیین وقت]] پیش نخواهد آمد. بسیار دیده شده که در میان [[ادیان]] مختلف و حتی [[مسلمانان]]، زمانی خاص برای پایان زمان و [[ظهور]] [[منجی آخرالزمان]] معین شده است و پس از گذشت آن [[وعده]] زمانی و روی ندادن هیچ حادثه خاصی، موجی از [[یأس]] و بی‌ایمانی و [[شک]] و تردید در [[دل]] [[مردم]] ایجاد شده است<ref>ر. ک: روز قیام حضرت مهدی {{ع}}.</ref>.  

* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: [[محاضیر]] هلاک شدند. [[راوی]] سؤال کرد: [[محاضیر]] یعنی چه؟ [[حضرت]] فرمود: آنان کسانی‌اند که شتابزده عمل می‌کنند و عجله می‌نمایند. سپس [[حضرت]] فرمود: مُقَرِبون و مُقِرون [[نجات]] یافتند (یعنی کسانی که به نزدیک بودن و قریب بودن [[ظهور]] [[ایمان]] دارند و [[وجود امام]] [[معصوم]] و [[ظهور]] [[حضرت]] [[اقرار]] دارند و آن را [[تکذیب]] نمی‌کنند اهل [[نجات]] خواهند بود)... <ref>یأتی، ص ۴۴۳ و غیبت نعمانی، ص ۱۹۶.</ref>.

* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: هر کس که (برای [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}) وقت و سرآمدی تعیین نماید دروغگوست. ما [[اهل بیت]] نیز (برای [[ظهور]] [[حضرت]]) وقت تعیین نمی‌کنیم<ref>یأتی، ص ۷۳۶ و کافی، ج ۱ ص ۳۶۸.</ref>.  

* [[امام باقر]] {{ع}} به [[ابوحمزه ثمالی]] فرمود: به درستی که [[خداوند]] وقت [[ظهور قائم]] {{ع}} را در سال هفتاد هجری مشخص نموده بود. اما چون [[امام حسین]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید، [[خداوند]] بر زمینیان [[غضب]] نمود و آن را تا سال صد و [[چهل]] هجری به تأخیر انداخت. ما [[اهل بیت]] این خبر را به شما ([[شیعیان]]) گفتیم و شما این خبر را آشکار نمودید، سپس [[خداوند]] (آن وقت را نیز مقدر ننمود) و دیگر برای ما وقتی تعیین ننمود<ref>همان.</ref>.  

* شخصی [[خدمت]] [[امام صادق]] {{ع}} شرفیاب شد و از زمان [[قیام قائم]] [[منتظر]] سؤال نمود. [[حضرت]] فرمود: کسانی که وقت و سرآمد (برای [[ظهور]]) تعیین می‌کنند [[دروغگو]] هستند و کسانی که در [[ظهور]] [[حضرت]] عجله به خرج می‌دهند هلاک خواهند شد و کسانی که خود را [[تسلیم]] و پیرو ([[اهل بیت]] {{ع}}) قرار دهند، [[نجات]] خواهند یافت<ref>همان.</ref>. در روایتی دیگر فرمود: [[خداوند]] هر زمانی را که وقت‌گذاران (از سوی خود و جاهلانه برای [[ظهور]] [[حضرت]]) تعیین کنند [[باطل]] نموده و [[ظهور]] [[حضرت]] را در آن روز قرار نخواهد داد<ref>غیبت نعمانی، ص ۳۹۲.</ref>.  

* [[راوی]] از [[امام باقر]] {{ع}} سؤال کرد، آیا وقت معینی برای [[ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}} می‌توان مشخص کرد؟ [[حضرت]] فرمود: "کسانی که زمان (برای [[ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}}) معین می‌کنند دروغگویند". این جمله را [[حضرت]] سه بار تکرار نمود و فرمود: زمانی که [[حضرت موسی]] {{ع}} به کوه طور برای میقات [[پروردگار]] رفت، به [[بنی‌اسرائیل]] فرمود این میقات سی روز به طول می‌انجامد، اما [[خداوند]] ده روز اضافه نمود و میقات او [[چهل]] روز طول کشید. [[بنی‌اسرائیل]] گفتند: [[موسی]] {{ع}} [[وعده]] نادرست به ما داد و از [[ایمان به خدا]] دست برداشته و به گوساله‌پرستی روی آوردند. سپس [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: هرگاه از سوی ما برای [[شیعیان]] زمانی تعیین شد و آن زمان مشخص نیز واقع گشت، [[خدا]] را [[تصدیق]] کنید (و در [[ایمان]] خود [[استوار]] باشید) و اگر آن زمان تعیین شده به واقعیت نپیوست، باز هم [[خداوند]] را [[تصدیق]] کنید (و در [[ایمان]] خود [[پایداری]] کرده و از [[حق]] رو گردان نشوید)<ref>زیرا ممکن است در تقدیرات بداء ایجاد شود. ر. ک: بداء.</ref> که در این حال [[پاداش]] شما مضاعف خواهد بود<ref>کافی، ج ۱، ص ۳۶۸.</ref>.در [[حدیث]] دیگری [[حضرت]] فرمود، برای امر [[ظهور]] [[حضرت]] وقتی معین قرار داده نمی‌شود، زیرا [[علم]] [[خداوند]] بر [[علم]] تعیین‌کنندگان [[زمان ظهور]] [[برتر]] است، [[خداوند]] با [[موسی]] سی شب [[وعده]] نموده بود و سپس ده روز اضافه نمود که نه [[موسی]] می‌دانست و نه [[بنی‌اسرائیل]].  

* آنگاه که روزهای [[غیبت]] [[حضرت موسی]] از میان [[بنی‌اسرائیل]] و حضورش در کوه طور، از سی روز گذشت، [[بنی‌اسرائیل]] گفتند: [[موسی]] به ما [[دروغ]] گفته و ما را [[فریب]] داده است و جملگی گوساله‌پرست شدند. هرگاه دیدید که [[پریشانی]] و [[فقر]] و [[نیاز]] فراوان گشته، روز و شب به [[انتظار ظهور]] [[حضرت]] بنشینید<ref>غیبت طوسی، ص ۲۶۲.</ref>.  

*"به [[راستی]] که [[خداوند]] در [[وعده]] خود تخلف نمی‌کند"<ref>آل عمران / ۹ و رعد / ۳۱ و زمر / ۲۰.</ref> بنابراین [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} به [[یقین]] انجام خواهد شد. اما زمان وقوع این امر بستگی به شرایط فراوانی دارد و ممکن است با تقدیرات [[الهی]] پس و پیش شود. از این روست که در [[دعاها]] ما تعجیل در امر [[ظهور]] [[حضرت]] را از [[خداوند]] می‌طلبیم و حتی [[حضرت مهدی]] {{ع}} خود نیز ما را به این [[دعا]] [[دستور]] داده و فرموده‌اند: "برای [[تعجیل فرج]] بسیار [[دعا]] کنید. زیرا این [[دعا]] باعث [[گشایش]] در امور خودتان نیز خواهد شد"<ref>کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۵.</ref>.  

* [[قوم]] [[حضرت]] [[یونس]] زمانی که به [[عذاب]] گرفتار شدند، به [[دعا]] و [[گریه و زاری]] پرداختند و [[خداوند]] عذابی را که به سوی آنان روان شده بود بازگرداند<ref>ر. ک: تفسیر قمی: ذیل آیة ۸۷ سورة انبیاء.</ref>. و به [[راستی]] چه عذابی بدتر از [[غیبت امام]] عادلی که از سوی [[خداوند]] برای [[بندگان]] فرستاده شده است؟!<ref>ر. ک: بداء.</ref>  

* [[حضرت موسی بن جعفر]] {{ع}} در [[حدیثی]] به توضیح این مطلب می‌پردازد که چرا خبرهایی که از طرف [[اهل بیت]] {{ع}} درباره بنی‌العباس داده می‌شود، همه واقع می‌شود و درست از [[آب]] در می‌آید، اما [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} واقع نمی‌شود و [[شیعیان]] در [[انتظار]] به سر می‌برند. زیرا خبرهایی که درباره [[حکومت]] بنی‌العباس صادر می‌شود و احادیثی که درباره [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} داده می‌شود، جملگی از طرف [[اهل بیت]] {{ع}} صادر شده است، بنابراین هر دو صحیح خواهد بود؛ اما چون زمان [[پیشگویی]] کارهای شما فرا رسیده بود، خبرهایی که داده بودند انجام شد، ولی در باره [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} چون زمان آن فرا نرسیده است موجب طعنه و مسخره [[دشمنان]] قرار گرفته است. اگر ما زمانی معین را برای [[ظهور]] [[حضرت]] مشخص می‌کردیم، شما (تا سررسید آن زمان خیالتان از طرف [[ظهور]] راحت می‌شد) و دل‌های شما را [[قساوت]] می‌گرفت و بسیاری از [[مردم]] دست از [[دین اسلام]] برمی‌داشتند. از این رو همیشه در [[دعاها]] و فرمایشات به نزدیک بودن [[ظهور]] اشاره می‌شود تا اینکه [[مردم]] به نزدیک بودن آن [[اعتقاد]] ببندند و با یکدیگر به [[مهربانی]] برخیزند<ref>کافی، ج ۱، ص ۳۶۹.</ref>.  

* [[امام صادق]] {{ع}} به [[محمد بن مسلم]] فرمود:‌ای [[محمد]]! هر کسی که از طرف ما به شما خبر داد که ما زمانی را (برای [[ظهور]] [[حضرت]]) مشخص نموده‌ایم، بدون هیچ واهمه‌ای او را [[تکذیب]] نموده و او را [[دروغ‌گو]] بدان، زیرا ما برای هیچ کس زمانی را تعیین نمی‌نماییم<ref>یأتی، ص ۷۳۸.</ref>.

* در [[حدیثی]] که قبلاً ذکر شد، سال هفتاد و صد [[چهل]] هجری برای [[ظهور]] [[آخرالزمان]] تعیین شده است. و [[حضرت]] فرمود ما پس از افشای این [[راز]] و بدایی که در این زمان پدید آمد، دیگر زمانی را برای شما تعیین نخواهیم نمود؛ این [[حدیث]] نیز شاید مربوط به زمان بعد از افشای سر باشد که [[حضرت]] فرموده ما هرگز [[تعیین وقت]] نمی‌نماییم. البته تعیین نکردن [[زمان ظهور]] منافاتی با دانستن [[زمان ظهور]] ندارد، زیرا [[بداء]] [[الهی]] به مراتبِ مادون [[علم]] تعلق می‌گیرد و [[ائمه]] {{ع}} ظروف [[علم]] و [[مشیت]] الهی‌اند. بنابرین امکان دارد که [[اهل بیت]] {{ع}} به [[زمان ظهور]] [[آگاهی]] داشته باشند، اما از آشکار کردن آن برای [[مردم]] خودداری می‌کنند.  

* [[امام حسن مجتبی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} پرسید:‌ای [[رسول خدا]]! [[قائم]] ما [[اهل بیت]] چه زمانی [[خروج]] می‌نماید؟ [[حضرت]] [[پیامبر]] {{صل}} فرمود:‌ای [[حسن]]! به [[راستی]] [[ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}} مانند ساعت [[قیامت]] است که [[خداوند]] زمان وقوع آن را از اهل [[آسمان]] و [[زمین]] مخفی داشته است و هرگاه زمان آن فرا رسد، ناگهانی رخ خواهد داد<ref>تفسیر نور الثقلین، ج ۲ / ص ۱۰۷ و نجم الثاقب، ص ۷۶.</ref>. <ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]. ص ۴۱۲.</ref>.

== شتاب‌کاری و پیشی گرفتن در نیکی‌ها ==

* در میان عموم [[مردم]]، چنان مشهور است که [[عجله]] در نیکی‌ها [[ناپسند]] نیست؛ این مطلب به چندین [[آیه]] و [[روایت]] مستند شده است. در این شمار است [[آیه شریفه]]: {{متن قرآن|وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>«و برای (رسیدن به) آمرزش پروردگارتان و بهشتی به پهنای آسمان‌ها و زمین که برای پرهیزگاران آماده شده است شتاب کنید» سوره آل عمران، آیه ۱۳۳.</ref> و {{متن قرآن| فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ}}<ref>«باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید» سوره مائده، آیه ۴۸.</ref>.

* از [[امام صادق]] {{ع}} نیز مروی است که فرموده‌اند: "هرکس که همّت بر انجام کاری [[نیکو]] کند، در آن [[عجله]] نماید؛ چرا که هر کاری که به تأخیر افتد، [[شیطان]] می‌تواند در آن نظر کرده نظری [[جدید]] پدید آورد" <ref>{{متن حدیث| مَنْ‌ هَمَّ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ‌ الْخَيْرِ فَلْيُعَجِّلْهُ‌ فَإِنَّ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فِيهِ تَأْخِيرٌ فَإِنَّ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ نَظْرَةً}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۱۴۳.</ref>، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز فرموده‌اند:"[[خداوند]] از [[کار خیر]]، آنچه بدان شتاب شود را [[دوست]] دارد"<ref>{{متن حدیث| إِنَّ اللَّهَ‌ يُحِبُّ‌ مِنَ‌ الْخَيْرِ مَا يُعَجَّلُ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۱۴۲. </ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۶۶.</ref>.

* این سخن به‌وضوح [[خطا]] است، چه منظور از "تعجیل در [[کار خیر]]"، آن است که آن کار از وقت خاصّ خود به تأخیر نیفتد و [[فرصت]] آن از دست نرود؛ نه آنکه کاری را در غیر وقت خودش طلب نموده به آن [[اقدام]] نماید. [[حدیثی]] که در اینجا از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] نمودیم، به‌روشنی این مطلب را ثابت می‌نماید.

* از این‌رو، می‌توان گفت که [[عجله]]، چه در امور خیر و چه در غیر آن، [[ناپسند]] بوده بوئی از [[صلاح]] و [[فلاح]] در آن نیست. به عنوان نمونه اشاره می‌کنیم که به‌جایْ آوردن [[نماز]] در اوّلین زمان لحظات وقت آن، مصداق [[عجله]] شمرده نمی‌شود؛ امّا به‌جای آوردن آن پیش از ورود خاصّ آن، [[عجله]] است.

* کوتاه سخن آنکه [[عجله]] در امور خیر، به‌معنی انجام آن در زمان خود بدون تأخیر و تفویت وقت است؛ چراکه گاه کسی که [[اراده]] نموده تا کار خیری را انجام دهد، پس از گذشت زمانی، از انجام آن پشیمان شده و یا [[شیطان]] آن را به‌دست [[فراموشی]] می‌سپارد؛ نیز ممکن است تا مانعی پدید آمده انجام آن [[کار خیر]] را غیر ممکن سازد؛ از این‌ رو است که امر شده است تا [[مؤمنان]] در انجام [[کار نیک]] شتاب کرده از تأخیر آن بپرهیزند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۶۷.</ref>.