نصوص فعلی امامت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

یکی از [[دلایل امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} این است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با او به گونه‌ای خاص [[رفتار]] کرده و درباره وی به گونه‌ای سخن گفته است که بیانگر [[مقام]] و [[منزلت]] ویژه [[علی]] {{ع}} نزد [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[شایستگی]] او برای عهده‌دار شدن امر [[امامت]] [[امت اسلامی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} است. [[متکلمان شیعه]] از آن به‌عنوان “نصوص فعلی” بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} تعبیر کرده‌اند.

[[سید مرتضی]] درباره [[نص]] فعلی گفته است: “قول نیز داخل در آن است و مقصود، [[افعال]] و اقوال ویژه [[پیامبر]] {{صل}} درباره علی {{ع}} است که او را از عموم [[امت]] ممتاز می‌سازد، و بر [[تعظیم]] و [[تکریم]] ویژه وی از سوی پیامبر {{صل}} دلالت می‌کند، مانند اینکه او را به [[برادری]] با خود برگزید، و دخترش را که [[برترین]] [[زنان]] عالم است به [[ازدواج]] او در آورد، و هیچ یک از [[اصحاب]] را [[والی]] و [[امیر]] بر او نساخت، و در هر [[مأموریت]] یا [[جنگی]] که علی {{ع}} در آن حضور داشت، وی را [[فرمانده]] کرد، و با اینکه بیشترین [[مصاحبت]] را با پیامبر {{صل}} داشت و مأموریت‌های بسیاری را به او سپرد، اما هیچ‌گاه وی را [[نکوهش]] نکرد و از او ایراد نگرفت، در حالی‌که نکوهش‌های بسیاری از سوی پیامبر {{صل}} که متوجه گروهی از اصحاب او شده است. رسول خدا {{صل}} درباره [[حضرت علی]] {{ع}} فرمود: “علی از من است و من از علی هستم” و “علی با [[حق]] و حق با علی است”. همچنین است افعال و اقوال دیگری که [[دوست]] و [[دشمن]] بر آنها [[اجماع]] دارند.

وجه دلالت این گفتار و افعال [[امامت علی]] {{ع}} این است که دلالت آنها بر تعظیم و تکریم ویژه، بیانگر آن است که او در [[قیام]] به امر [[رهبری]] بر دیگران شایسته‌تر است، زیرا روش عقلا این است که [[فرد]] شایسته‌تر برای احراز [[مقام رهبری]] را با تکریم و تعظیم ویژه به [[مردم]] معرفی می‌کنند. برخی از اصحاب ما گفته‌اند “چه بسا دلالت فعل بر دلالت قول [[برتری]] دارد، زیرا در قول، مجاز و [[تأویل]] [[راه]] دارد، ولی مجاز و تأویل در فعل راه ندارد”<ref>الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۵.</ref>.

[[ابو اسحاق نوبختی]] در این‌باره گفته است: “نص فعلی [[پیامبر]] {{صل}} بر [[امامت علی]] {{ع}} همانند [[نص]] قولی او بر [[امامت]] وی است، مانند اینکه او را به [[برادری]] خود برگزید، و دخترش را به [[ازدواج]] وی در آورد و موارد دیگر”<ref>الیاقوت فی علم الکلام، ص۸۰.</ref>.

[[علامه حلی]] در شرح [[کلام]] وی گفته است: “پیامبر اکرم {{صل}} همان‌گونه که از طریق گفتار، امامت علی {{ع}} را [[منصوص]] کرده است، از طریق [[افعال]] نیز امامت علی {{ع}} را منصوص فرموده است، زیرا با [[امیر المؤمنین]] {{ع}} رابطه‌ای خاص داشت که با دیگران چنان رابطه‌ای را نداشت، مانند اینکه وی را به‌عنوان [[برادر]] خود برگزید و [[برترین]] [[زنان]] عالم را به ازدواجش در آورد، و هیچ‌یک از [[صحابه]] را بر او [[ولایت]] نداد، و به هیچ [[جنگی]] با [[مأموریت]] دیگری وی را اعزام نکرد، مگر اینکه او را [[فرمانده]] و [[سرپرست]] قرار داد”<ref>انوار الملکوت، ص۲۱۴.</ref>.

[[صلاح الدین حلبی]] در تقریر نص فعلی بر امامت علی {{ع}} نمونه‌هایی از رفتارهای ویژه [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نسبت به [[علی]] {{ع}} را بیان کرده، و [[سخنان پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره آن [[حضرت]] را- که بر [[مقام]] و [[جایگاه]] ممتاز او نزد [[رسول خدا]] {{صل}} دلالت می‌کند - مؤید آنها قرار داده است. این افعال و اقوال ویژه عبارت‌اند از:

# پیامبر در همه [[جنگ‌ها]] و مأموریت‌ها [[فرماندهی]] و [[رهبری]] [[قوم]] را به علی {{ع}} می‌سپرد.

# [[خاتم انبیا]] {{صل}} به [[دستور خداوند]] از همگان خواست تا درهای خانه‌هایشان را به [[مسجد]] ببندند، و تنها در [[خانه علی]] {{ع}} را مانند در [[خانه]] خود به مسجد باز گذاشت.

# [[حضرت زهرا]] {{س}} را که برترین زنان عالم است [[همسر]] او ساخت.

# در [[ابلاغ سوره برائت]] به [[کافران]] که نخست آن را به [[ابوبکر]] سپرده بود، او را بر کنار ساخت، و انجام آن مأموریت مهم را به علی {{ع}} سپرد، و در توجیه آن فرمود: [[خداوند]] به من [[وحی]] کرد که این کار را با تو باید انجام دهی یا فردی از [[خاندان]] تو”.

# در [[مباهله]] با نصرانی‌های [[نجران]]، [[علی]] {{ع}} را با خود همراه برد و بدین وسیله او را به‌عنوان مصداق “انفسنا” معرفی کرد. در نتیجه او از [[مقام]] و [[منزلت]] والایی برخوردار است که تنها با مقام و منزلت [[پیامبر]] {{صل}} قابل مقایسه است و بر دیگران [[برتری]] دارد.

# در دو نوبت که میان [[اصحاب]] خود [[عقد اخوت]] برقرار کرد، علی {{ع}} را به‌عنوان [[برادر دینی]] خود برگزید. این [[اقدام]] پیامبر {{صل}} نشانگر آن است که علی {{ع}} بر همه [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} برتری دارد و مقام و منزلتش تنها با مقام و منزلت پیامبر {{صل}} قابل مقایسه است.

# هنگامی که علی {{ع}} وارد [[مجلسی]] می‌شد، پیامبر به [[احترام]] او بر می‌خاست و وی را نزد خود جای می‌داد.

ابوالصلاح، سپس نمونه‌هایی از [[سخنان پیامبر اکرم]] {{صل}} را درباره علی {{ع}} به‌عنوان مؤید و مکمل بحث خود یادآور شده است؛ مانند:

#{{متن حدیث|عَلِيٌّ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ عَلِيٍّ}}؛ علی {{ع}} از من است و من از علی {{ع}} هستم.

#{{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَارَ}}؛ علی {{ع}} با [[حق]] و حق با علی {{ع}} و دائر مدار او است.

#{{متن حدیث|أَنَا وَ عَلِيٌّ كَهَاتَيْنِ‌}}؛ من و علی {{ع}} مانند این دو انگشت (انگشت سبابه و وسطی) هستیم.

#{{متن حدیث|مَنْ سَبَّ عَلِيّاً فَقَدْ سَبَّنِي وَ مَنْ سَبَّنِي فَقَدْ سَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ سَبَّ اللَّهَ أَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى مَنْخِرِهِ فِي النَّارِ}}؛ هرکس به [[علی]] {{ع}} [[ناسزا]] بگوید به من ناسزا گفته است، و هرکس به من ناسزا بگوید به [[خدا]] ناسزا گفته است، و هرکس به خدا ناسزا بگوید [[خداوند]] او را با [[خواری]] به [[دوزخ]] می‌افکند.

این اقوال و [[افعال]] بیانگر این مطلب است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} علی {{ع}} را [[شایسته]] [[مقام خلافت]] و [[امامت]] می‌دانسته است، همان‌گونه که اگر [[فرمانروایی]] یکی از افراد را با افعال و اقوال ویژه مورد [[تکریم]] قرار دهد، [[فهم]] [[عقلای بشر]] از این افعال و اقوال این است که او را شایسته [[مقام]] [[جانشینی]] خود و فرمانروایی بر [[مردم]] می‌داند<ref>تقریب المعارف، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref>.

[[فاضل مقداد]]، در تقریر [[نصّ]] فعلی بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} پس از [[یادآوری]] نمونه‌هایی از افعال تکریم‌آمیز ویژه [[پیامبر]] {{صل}} نسبت به علی {{ع}} که پیش از این بازگو کردیم، جریان [[استخلاف]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بر [[مدینه]] در [[غزوه تبوک]] را یادآورشده است که [[رسول اکرم]] {{صل}} علی {{ع}} را [[جانشین]] خود ساخت تا در غیاب او امور مربوط به [[شهر مدینه]] را [[رهبری]] و [[مدیریت]] کند. این مطلب بر [[خلافت امیرالمؤمنین]] {{ع}} پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} دلالت می‌کند، زیرا پیامبر {{صل}} پس از بازگشت از [[سفر]] [[تبوک]]، وی را از [[خلافت]] خویش نسبت به قبل از [[وفات]] و پس از وفاتش [[عزل]] نکرد. بنابراین، او [[خلیفه پیامبر]] {{صل}} بر مدینه پس از درگذشت پیامبر {{صل}} بوده و هر کس خلافت وی بر مدینه را پذیرفته است، خلافت او بر [[شهرها]] و مناطق دیگر را نیز پذیرفته است<ref>اللوامع الإلهیه، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref>.

یادآور می‌شویم، برخی از [[متکلمان امامیه]] مسئله استخلاف امیرالمؤمنین {{ع}} را بر مدینه به‌عنوان دلیلی مستقل بر امامت آن [[حضرت]] مطرح کرده و گفته‌اند از [[دلایل]] [[امامت بلافصل امیرالمؤمنین]] {{ع}} این است که پیامبر {{صل}} او را جانشین خود بر مدینه ساخت، و از این مقام عزل نکرد، و این مطلب مورد [[اجماع]] است که هر کس خلیفه پیامبر {{صل}} در مدینه باشد، [[خلیفه]] او در دیگر مناطق و شهرهای [[اسلامی]] است. بنابراین، علی {{ع}} خلیفه پیامبر {{صل}} در [[امت اسلامی]] است<ref>کشف المراد، ص۵۰۰-۵۰۱.</ref><ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۳۹.</ref>