سوء ظن در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

“ظن” اسم است برای آنچه از نشانه و [[اماره]] حاصل می‌شود. اگر آن نشانه [[قوی]] باشد، [[ظن]] و [[گمان]] به [[علم]] منتهی می‌شود و اگر [[ضعیف]] شود، از حد توهم نمی‌گذرد<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۳۹.</ref> “سوء” هم مقابل [[حُسن]] قرار دارد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۲۵۱.</ref>؛ از این‌رو [[سوءظن]] به معنای “گمان بد” خواهد بود.

“ظن” اگر به معنای [[گمان]] بی‌پایه (ناشی از اوهام، تخیلات، پیشداشت‌های [[ذهنی]]، تجربیات شخص، [[هوای نفس]]، بیماری‌های [[ذهنی]]، پیش‌داوری و...) باشد، اغلب همراه با پیشوند “سوء” توصیف می‌شود. از قراین بر می‌آید که “ظن” مورد [[نهی]] در [[سوره حجرات]] به همین معناست. گاهی هم به معنای [[علم]] عرفی، [[معرفت]] عادی، [[اطمینان]]، [[باور]] عقلایی و [[گمان]] ترجیحی است که مبنای [[معرفتی]] بیشتر فعالیت‌ها و کنش‌های ما در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] و ثمره حاصل از غالب مطالعات و کاوش‌های ممتد بشری و فعالیت‌های [[علمی]] و [[تجربی]] است. واژه [[قرآنی]] “خرص” نیز که غالباً با [[وهم]] و [[جهل]] همراه است، به “ظن”<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۳، ص۴۸.</ref> و گاه به [[دروغ]] و تخمین ترجمه شده است<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۷۹.</ref>. [[علامه طباطبایی]] در توضیح [[آیه]] ۱۲ [[سوره حجرات]] می‌نویسد: مراد از “اجتناب از ظن”، اجتناب از خود [[ظن]] نیست، چون [[ظن]]، نوعی [[ادراک]] [[نفسانی]] است که ناگهان به [[دل انسان]] [[راه]] می‌یابد و او نمی‌تواند برای نفس و [[دل]] خود دری ایجاد کند تا از ورود [[ظن]] بد جلوگیری کند؛ پس [[نهی]] [[آیه]] نه به خود [[ظن]]، بلکه به پاره‌ای از مقدمات اختیاری آن معطوف است. منظور [[آیه]] مورد بحث، [[نهی]] از [[پذیرفتن]] [[ظن]] بد است و در صدد بیان این نکته است که اگر درباره کسی [[ظن]] [[بدی]] به دلت وارد شد آن را نپذیر، و به آن ترتیب اثر مده<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۴۸۳.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۵.</ref>

# [[توبیخ]] [[مؤمنان]] به سبب [[سوءظن]] بی‌مورد به دیگران: {{متن قرآن|لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُبِينٌ}}<ref>«از چه رو چون آن را شنیدید مردان و زنان مؤمن نیک‌اندیشی نکردند و نگفتند که این دروغی آشکار است؟» سوره نور، آیه ۱۲.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۵.</ref>