عبدالله بن عباس در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

گویای تسلط‍ وی بر [[فهم]] و تفسیر قرآن است، ولی باوجوداین، [[توانایی]] وی بر تفسیر همۀ قرآن ثابت نیست، بلکه از روایاتی که [[علم]] همۀ قرآن ظاهر و [[باطن]] آن را به رسول خدا {{صل}} اختصاص داده است<ref>مانند {{متن حدیث|مَا يَسْتَطِيعُ أَحَدٌ أَنْ يَدَّعِيَ أَنَّ عِنْدَهُ جَمِيعَ الْقُرْآنِ كُلِّهِ ظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ غَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ}} که از امام باقر {{ع}} نقل شده است (کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۲۸۶، {{عربی|بَابُ أَنَّهُ لَمْ يَجْمَعِ الْقُرْآنَ كُلَّهُ إِلَّا الْأَئِمَّةُ {{عم}}}}، ح۲). برای آگاهی از سایر روایات و کیفیت استدلال به آنها بر مدعای فوق ر. ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۳۵۴.</ref>، استفاده می‌شود که وی به همۀ [[معانی قرآن]] [[آگاه]] نبوده و توان [[تفسیر]] همۀ [[معارف قرآن]] را نداشته است و از روایاتی که [[سیوطی]] نقل کرده<ref>نظیر نقل وی از ابن عباس که گفته است: {{متن حدیث|لَا وَ اللَّهِ مَا أَدْرِي مَا {{متن قرآن|وَحَنَانًا}}}}، (سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۳۵۴) و از طریق مجاهد نقل کرده که ابن عباس گفت: {{عربی|ما ادری ما الغسلین و لکنی اظنّه الزقوم}}، (بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۳۵۵).</ref>، روشن می‌شود که حتی معنای برخی کلمات [[قرآن]] را نمی‌دانسته است؛ بنابراین، آنچه از ابن [[عمر]] نقل شده که [[داناترین]] [[امت]] محمد {{صل}} به آنچه بر آن [[حضرت]] نازل شده، [[ابن عباس]] است<ref>ذهبی، التفسیر و المفسرون، ج۱، ص۶۶.</ref>، اگر منظور [[اعلم بودن]] وی حتی از [[امام علی]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} باشد، بی‌تردید نادرست است؛ زیرا [[دلیل قطعی]] داریم که آنان به همه معانی و معارف قرآن آگاه بوده‌اند که بخشی از آن در بحث [[مفسران]] برگزیدۀ [[خدا]] بیان شد<ref>ر. ک: همین کتاب، ص۵۷، ۵۸، ۸۸، ۹۰-۹۵.</ref>. نه‌تنها وی [[اعلم]] از آنان نبوده، بلکه ذکر وی در ردیف آن حضرات و [[قیاس]] وی به آنان خطای آشکار است<ref>در روایات از پیامبر {{صل}}، امیرالمؤمنین، امام باقر و امام صادق {{عم}} نقل شده که فرموده‌اند: {{متن حدیث|لَا يُقَاسُ بِنَا أَحَدٌ}} ر. ک: مجلسی؛ بحار الانوار، ج۶۸، ص۴۵، حدیث ۹ و ج۲۶، ص۲۶۹، حدیث ۵، ج۴۶، ص۲۷۸، حدیث ۸۰، ج۲۲، ص۴۰۶-۴۰۷ حدیث‌های ۲۱-۲۲.</ref>؛ اما اگر منظور این باشد که بعد از آن بزرگواران وی از سایر امت در تفسیر اعلم بوده، [[صحت]] آن بعید نیست و باتوجه به نکتۀ مزبور، بطلان سخن زرکشی که در مورد [[تعارض]] اقوال [[صحابه]] گفته است: «اگر جمع متعذّر شود، قول [[ابن عباس]] مقدم است»<ref>زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۷۲.</ref> نیز آشکار می‌باشد؛ زیرا تردیدی نیست که قول امثال ابن عباس حتی قابلیت معارضه با اقوال [[امامان معصوم]] {{عم}} را ندارد چه رسد به تقدیم بر آنان که [[مفسران]] [[برگزیده]] خدایند و در هر اختلافی باید به آنان [[رجوع]] کرد و قول [[حق]] را از طریق آنان [[شناخت]] و جمله‌های {{متن حدیث|مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا أَبَداً}}، {{متن حدیث|وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ}} در [[حدیث ثقلین]] طبق بیانی که گذشت، یکی از [[دلایل]] این مدعاست.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۳۷-۱۳۸.</ref>

== منابع ==