سرگذشت زندگی امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

[[حسین بن علی]] {{ع}}، [[امام سوم]] از [[امامان دوازده‌گانه]] [[شیعه امامیه]] و یکی از [[چهارده معصوم]] است. پدرِ حضرت، [[علی بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم]] {{ع}} است. مادر وی [[فاطمه]] {{س}} از طریق [[پیامبر]] {{صل}}، [[محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب]] به همین [[نسب]] می‌رسد. [[کنیه]] [[امام]] را [[اباعبدالله]] گفته‌اند و [[القاب]] متعددی از جمله [[زکی]]، [[طیب]]، وفی، [[سید]]، [[مبارک]]، [[رشید]]، سید [[شباب]] [[اهل]] الجنة و [[سیدالشهدا]] به وی نسبت داده‌اند. [[سال]] [[تولد امام حسین]] {{ع}} را برخی منابع، [[سال سوم هجری]] و برخی [[سال چهارم هجری]] و مکان تولدش را همگان [[شهر]] [[یثرب]] (مدینة‌النبی) دانسته‌اند. در [[روز]] و ماه [[تولد]] امام نیز [[اختلاف]] دیده می‌شود. برخی او را متولد سوم<ref>طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۴۲۰؛ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۳، ص۳۰۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۰۱.</ref> یا پنجم [[شعبان]]<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۵۱؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۲۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۲؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۰؛ ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ج۲، ص۷۵۳.</ref> و بعضی متولد آخر جمادی‌الأولی و برخی، اقوال دیگری گفته‌اند<ref>الإرشاد، ج۲، ص۲۷؛ الکافی، ج۱، ص۴۶۳-۴۶۴؛ مصباح المتهجد ج۲، ص۸۲۶، ۸۵۲؛ بحار الأنوار، ج۴۳، ص۲۴۸.</ref>.<ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[حسین بن علی بن ابی طالب (مقاله)| مقاله «حسین بن علی بن ابی طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۴۱۱؛ [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۵۰؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۷۲.</ref>.

در [[جریان مباهله]] با [[مسیحیان نجران]] مطابق بیان [[قرآن کریم]]، [[حسن]] {{ع}} به همراه حسین {{ع}} [[پسران]] رسول خدا {{صل}} نامیده شدند<ref>{{متن قرآن|إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ * الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُنْ مِنَ الْمُمْتَرِينَ * فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «داستان عیسی نزد خداوند چون داستان آدم است که او را از خاک آفرید و سپس فرمود: باش! و بی‌درنگ موجود شد * حق از آن پروردگار توست پس، از دودلان مباش! * بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۵۹-۶۱.</ref> و این محکم‌ترین [[سند]] برای نسبت [[فرزندی]] آن دو به [[پیامبر]] {{صل}} است. علاوه بر [[آیه مباهله]]، در برخی از [[آیات]] دیگر نیز قرائنی وجود دارد که نشان می‌دهد می‌توان فرزند دختر را نیز فرزند خود به شمار آورد. برای نمونه می‌توان به آیه‌ای که [[عیسی]] {{ع}} را [[ذریه ابراهیم]] معرفی می‌کند، اشاره کرد<ref>{{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}} «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم * و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۴-۸۵.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسین بن علی - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسین بن علی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۴۳۸-۴۵۴.</ref>

# از [[ابن مسعود]] روایت شده که گفت: رسول خدا {{صل}} مشغول [[نماز]] گزاردن بود که حسن و حسین وارد شدند و هردو بر پشت پیامبر نشستند، وقتی [[حضرت]] سر از [[سجده]] برداشت آن‌دو را با [[مهربانی]] گرفت، مجددا که به سجده رفت، آن‌دو نیز دوباره بر پشت او سوار شدند، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با [[فراغت]] یافتن از [[نماز]]، یکی از آنان را بر زانوی راست و دیگری را بر زانوی چپ خود نشانید و سپس فرمود: آن‌کس که مرا [[دوست]] دارد باید [[دوستدار]] این دو باشد<ref>مستدرک حاکم، ج۳، ص۱۶۶؛ کفایة الطالب، ص۴۲۲؛ اعلام الوری، ج۱، ص۴۳۲.</ref>.<ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[حسین بن علی بن ابی طالب (مقاله)| مقاله «حسین بن علی بن ابی طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۴۴۳-۴۴۵.</ref>

درباره [[عصر عثمان]] در منابع چند مطلب درباره امام حسین {{ع}} ذکر شده است. [[امام حسین]] {{ع}} در ماجرای [[تبعید]] [[ابوذر]] به [[ربذه]] موضع و [[رفتار]] عثمان را [[نقد]] کرد و بر [[درستی]] [[اندیشه]] و عمل ابوذر صحه گذاشت و علی‌رغم تأکید عثمان و [[مروان]] در عدم بدرقه او، با پدر و [[برادر]]، وی را [[همراهی]] کرد و سخنان قابل‌توجهی خطاب به وی گفت. حضرت به ابوذر فرمود [[خدا]] [[قادر]] است آنچه را که می‌بینی [[تغییر]] دهد و [[خداوند]] هر [[روز]] در کاری است. این [[قوم]] تو را از دنیایشان [[محروم]] کردند و تو آنان را از دینت. تو از آنچه محرومت نمودند چه [[بی‌نیازی]] و آنان به آنچه از آنان دریغ داشتی، چه نیازمند هستند. از خداوند [[بردباری]] و [[یاری]] بطلب؛ زیرا آنها نتیجه [[دینداری]] و [[بزرگواری]] است<ref>السقیفة و فدک، ص۷۷؛ شرح نهج البلاغة، ابن ابی‌الحدید، ج۸، ص۲۵۳-۲۵۴.</ref>.

حسین {{ع}} هفت سالی بیشتر نداشت که هم جدّ بزرگوار خود و هم مادر گرامی‌اش را از دست داد. [[فاطمه]] {{س}} بیش از چند ماه پس از [[وفات]] [[رسول]] اللله {{صل}} زنده نبود و در این مدت نیز بیشتر در حالت [[اندوه]] و [[بیماری]] و [[دفاع]] از [[حریم]] [[نبوّت]] و [[ولایت علی]] {{ع}} مشغول بود. منابع، موارد اندکی از [[ارتباطات]] [[حسین]] {{ع}} با مادر را بیان می‌کند. گفته شده که [[حسنین]] با هم [[بازی]] می‌کردند و کشتی می‌گرفتند و برخی اوقات آن دو برای اینکه خود را محک بزنند، نزد مادر می‌آمدند و از او می‌خواستند تا بگوید کدام‌یک قوی‌تر است و در مسابقه [[پیروز]] شده است. حتی درباره خط [[نوشتن]] آن دو نیز روایت‌هایی وجود دارد. [[فاطمه]] {{س}} در مواجهه با این درخواست [[کودکان]] خود، طریق [[سکوت]] پیش می‌گرفت و به هیچ‌روی صراحتاً از [[برتری]] یکی از آن دو سخن نمی‌گفت<ref>بحار الأنوار، ج۴۳، ص۳۰۹؛ ریاض الأبرار، ج۱، ص۹۱-۹۲.</ref>. در دوران درد و [[رنج]] پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} نیز گاه فاطمه {{س}} به حسنین می‌نگریست و با [[اندوه]] از [[روزگار]] حضور جدّشان سخن می‌گفت و می‌فرمود کجاست پدرتان که شما را گرامی می‌داشت و بیش از همه به شما [[محبت]] می‌ورزید و نمی‌گذاشت پای بر [[زمین]] بگذارید و بر دوشتان می‌گرفت<ref>روضة الواعظین، ج۱، ص۱۵۰-۱۵۱؛ تسلیة المجالس، ج۱، ص۵۶۷.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسین بن علی - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسین بن علی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۴۳۸-۴۵۴؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۲۲-۲۹.</ref>

امام حسین {{ع}} در دوره [[امامت]] و زمامداری امام مجتبی {{ع}} پیرو سیاست‎های آن حضرت بود. هم در جنگ تابع سیاست‏های برادر بود و هم در صلح. او برادرش را [[امام]] بر [[حق]] و [[اطاعت]] از آن حضرت را بر خود لازم می‌دانست؛ چه هنگامی که آهنگ نبرد و مقابله با [[سپاه]] [[شامیان]] نواخته شد، [[حسین بن علی]] {{ع}} در بسیج و اعزام نیروها به ارودگاه «[[نخیله]]» و «[[مسکن]]» نقش داشت و همراه برادر به «[[مدائن]]» و «[[ساباط]]» برای جمع آوری [[لشکر]] رفت و چه هنگامی که پیمان صلح منعقد شد. حسین بن علی {{ع}} هم در [[قیام]] برادر مطیع بود و هم در [[قعود]] آن حضرت و نیز بعد از کناره‌گیری برادر از حکومت. آنگاه که [[حسن مجتبی]] {{ع}} بار [[سفر]] بست و از کوفه رهسپار [[مدینه]] شد، حسین بن علی {{ع}} در کنار برادر بود و مدام از سیاست‌های برادر در برابر انتقادهای [[دوست]] و [[دشمن]]، به‏ویژه در برابر انتقادهای دوستانی که در جنگ با [[معاویه]] پافشاری داشتند و از معاهده صلح آن حضرت ناراضی بودند، دفاع می‌کرد و خود را سرباز [[وفادار]] و فداکار امام مجتبی {{ع}} معرفی می‌کرد<ref>[[حسن عاشوری لنگرودی|عاشوری لنگرودی، حسن]]، [[حیات سیاسی اجتماعی امام حسین (مقاله)|مقاله «حیات سیاسی اجتماعی امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۴۳-۵۳.</ref>.

[[مورخان]] نوشته‌‎اند: معاویه بعد از [[معاهده]] [[صلح]] به سوی [[کوفه]] حرکت کرد و چند روزی در آن [[شهر]] اقامت نمود و مهره‌‎های خود را در پست‌های مختلف حوزه [[خلافت]] شرقی و منطقه [[عراق]] گماشت. در همین ایام، روزی در حضور امام حسن{{ع}} و امام حسین {{ع}} بر فراز [[منبر]] رفت و خطبه‏ای خواند و نام [[امیر مؤمنان]]، [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} را بر زبان جاری کرد و آنچه ناصواب و نامناسب بود، نسبت به آن حضرت بیان کرد و سپس در مورد [[امام مجتبی]] {{ع}} اسائه [[ادب]] نمود. [[امام حسین]] {{ع}} ناگهان به پاخاست، تا به ناسزاها و بی‌ادبی او پاسخ دهد، لکن [[امام حسن]] {{ع}} [[برادر]] را در جای خود نشاند و خود به اهانت‏ها و یاوه‌های [[معاویه]] پاسخ گفت<ref>حقایق پنهان، ص۲۱۱.</ref>.<ref>[[حسن عاشوری لنگرودی|عاشوری لنگرودی، حسن]]، [[حیات سیاسی اجتماعی امام حسین (مقاله)|مقاله «حیات سیاسی اجتماعی امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۵۳.</ref>

کاروان امام در دوم [[محرم]] ۶۱ق در [[کربلا]] متوقف شد و [[سپاه]] [[عمر بن سعد]] در سوم محرم به آن مکان رسید. او از جانب ابن زیاد [[دستور]] یافته بود که بر امام حسین {{ع}} و همراهانش سخت بگیرد و حتی آب را از ایشان دریغ کند، تا بیعت کنند یا اینکه کشته شوند<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۴۱۰-۴۱۲؛ أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۸۰؛ المنتظم، ج۵، ص۳۳۵-۳۳۶.</ref>. چنان‌که برخی منابع گفته‌اند امام در مذاکراتی که با [[ابن سعد]] داشت، خواهان [[رفتاری]] صحیح با خود و همراهانش شد. حضرت اعلام کرد هرچند حاضر به بیعت با [[فاسق]] فاجری چون یزید نیست، با این حال برای [[نزاع]] نیز نیامده و در صورتی که کاری با آنان نداشته باشند، حاضر است به [[مدینه]] و یا یکی از شهرهای [[اسلامی]] برود و در آنجا مانند شخصی عادی [[زندگی]] کند<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۴۱۴؛ کتاب الفتوح، ج۵، ص۹۳؛ الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۵۴.</ref>. [[ابن زیاد]] از این پیشنهاد استقبال کرد، اما [[شمر بن ذی‌الجوشن]] او را از این کار منصرف کرد و به او گفت اگر [[حسین]] را رها کنی دم به دم قوی‌تر می‌شود و تو لحظه به لحظه ضعیف‌تر و کار به جایی می‌رسد که او بر تو چیره می‌گردد. پس اکنون که بر او [[تسلط]] داری، او را به [[فرمان]] خویش درآر و یا او را از میان بردار<ref>الإرشاد، ج۲، ص۸۷-۸۸.</ref>. ابن زیاد از این سخن خوشش آمد و [[شمر]] را به جانب [[عمر بن سعد]] فرستاد تا به او بگوید یا کار حسین {{ع}} را یکسره کند یا [[امارت]] [[لشکر]] را به شمر واگذار نماید. ابن زیاد از او خواسته بود با شدت تمام پس از کشتن [[امام]]، با سرها و بدن‌های حضرت و همراهانش مواجه شود<ref>الإرشاد، ج۲، ص۸۸.</ref>.  

لشکر [[ابن سعد]] قصد داشت  [[روز]] نهم [[محرم]] کار امام و همراهانش را تمام کند که به درخواست حضرت و پذیرش ابن سعد [[جنگ]] به روز دهم کشیده شد. حضرت در [[شب عاشورا]] [[یاران]] و [[خویشان]] را جمع کرد و فرمود که من دیگر [[گمان]] یاری‌کردن از این [[مردم]] ندارم، از این‌رو به همه شما اجازه رفتن می‌دهم. بیعتی از من به گردن ندارید. از موقعیت شب استفاده کنید و بگریزید. پس از این کسانی چون [[عباس بن علی]]، [[فرزندان مسلم]]، [[مسلم بن عوسجه]] و جماعتی دیگر از یاران حضرت، اعلام [[وفاداری]] نمودند و اظهار داشتند که تا آخرین نفس در کنار امام و مولای خود خواهند ایستاد<ref>الإرشاد، ج۲، ص۹۱-۹۲.</ref>.  

در روز واقعه چندی از سران [[سپاه]] عمر بن سعد مانند [[حر بن یزید ریاحی]] و [[یزید بن زیاد مهاصر]] به سپاه کوچک [[امام]] پیوستند. در [[روز عاشورا]] پیش از آغاز [[جنگ]] نابرابر [[سپاه]] چندین هزار نفره [[ابن سعد]] با [[امام حسین]] {{ع}} و [[جماعت]] اندک همراه او، حضرت سخنانی خطاب به [[لشکر]] [[کوفه]] فرمود. حضرت نام و [[نسب]] خود را به آنان یادآوری کرد و نسبتش با [[رسول خدا]] {{صل}} را خاطرنشان کرد و از آن جماعت پرسید آیا خونی از شما به گردن من است و یا حقی را از شما ضایع کرده‌ام که بر من تیغ کشیده‌اید؟ در پایان نیز حضرت خطاب به برخی از سران کوفه از نامه‌های ارسالی‌شان سخن گفت و آنان را به یاد دعوت‌های شورانگیزشان انداخت<ref>الإرشاد، ج۲، ص۹۷-۹۸؛ إعلام الوری، ج۱، ص۴۵۸-۴۶۰.</ref>. [[سخنان امام]] هرچند مانع از جنگ نشد، اما برخی افراد را متنبه ساخت که برخی از آنان به [[حسین]] {{ع}} پیوستند. حضرت که کشته‌شدن را ناگزیر می‌دید، از [[حقیقت]] [[مرگ]] سخن گفت و آن را چیزی جز پلی عبور دهنده از [[سختی‌ها]] به جانب راحتی‌ها و نعمات ندانست<ref>معانی الأخبار، ص۲۸۹.</ref>. در روز عاشورا امام و یارانش به [[شهادت]] رسیدند و [[لشکریان عمر بن سعد]] از هیچ [[رفتار]] وحشیانه‌ای در [[حق]] آنان دریغ نورزیدند و علاوه بر بریدن سر همه ایشان، بر بدن‌هایشان اسب تازاندند و آنها را [[مثله]] کردند. آن جماعت به [[زنان]] و [[کودکان]] نیز رحم نکردند و به خیمه‌ها ریخته و آنان را [[غارت]] کرده و مورد [[آزار]] و توهین قرار دادند و ایشان را [[اسیر]] کرده و به [[شام]] نزد [[یزید]] بردند<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۵۳، ۴۵۶؛ الإرشاد، ج۲، ص۹۵.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسین بن علی - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسین بن علی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۴۳۸-۴۵۴؛ [[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسین بن علی (مقاله)| مقاله «حسین بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۲۰۷.</ref>