عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'برنامه ریزی' به 'برنامهریزی'
جز (جایگزینی متن - 'کلیه' به 'کلیه') |
جز (جایگزینی متن - 'برنامه ریزی' به 'برنامهریزی') |
||
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = عدل | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = عدل | ||
| مداخل مرتبط = [[عدل در لغت]] - [[عدل در قرآن]] - [[عدل در نهج البلاغه]] - [[عدل در کلام اسلامی]] - [[عدل در فقه اسلامی]] - [[عدل در | | مداخل مرتبط = [[عدل در لغت]] - [[عدل در قرآن]] - [[عدل در نهج البلاغه]] - [[عدل در معارف دعا و زیارات]] - [[عدل در کلام اسلامی]] - [[عدل در فقه اسلامی]] - [[عدل در فقه سیاسی]] - [[عدل در اخلاق اسلامی]] - [[عدل در جامعهشناسی اسلامی]] - [[عدل در معارف و سیره نبوی]] - [[عدل در معارف و سیره علوی]] - [[عدل در معارف و سیره سجادی]] - [[عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[عدالت]] در [[اندیشه]] نظریهپردازان فرهنگ و معارف [[انقلاب اسلامی]] از جمله مفاهیمی است که ابعاد مختلفی دارد که میتواند موضوع مطالعه [[دانشها]] و رویکردهایی چون [[فلسفه سیاسی]]، [[حقوق]]، [[سیاست]]، [[دین]]، [[اخلاق]]، [[اقتصاد]]، [[فرهنگ]]، [[هنر]] قرار گیرد. [[عدالت]] در [[بینش]] اين فرهنگ با بسیاری از مفاهیم [[سیاسی]] و اساسی [[زندگی]] تلاقی دارد؛ به طوری که قوام وجودی آنها بسته به وجود [[عدالت]] دارد. [[عدالت]] با [[آزادی]]، [[معنویت]]، [[نظام اجتماعی]]، [[برابری]]، [[مساوات]]، تندروی، [[حق]]، [[امنیت]]، [[رفاه]]، [[قانون]]، [[حقوق بشر]] و با بسیاری دیگر از مفاهیم [[زندگی]] [[ارتباط]] وثیق دارد<ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | [[عدالت]] در [[اندیشه]] نظریهپردازان فرهنگ و معارف [[انقلاب اسلامی]] از جمله مفاهیمی است که ابعاد مختلفی دارد که میتواند موضوع مطالعه [[دانشها]] و رویکردهایی چون [[فلسفه سیاسی]]، [[حقوق]]، [[سیاست]]، [[دین]]، [[اخلاق]]، [[اقتصاد]]، [[فرهنگ]]، [[هنر]] قرار گیرد. [[عدالت]] در [[بینش]] اين فرهنگ با بسیاری از مفاهیم [[سیاسی]] و اساسی [[زندگی]] تلاقی دارد؛ به طوری که قوام وجودی آنها بسته به وجود [[عدالت]] دارد. [[عدالت]] با [[آزادی]]، [[معنویت]]، [[نظام اجتماعی]]، [[برابری]]، [[مساوات]]، تندروی، [[حق]]، [[امنیت]]، [[رفاه]]، [[قانون]]، [[حقوق بشر]] و با بسیاری دیگر از مفاهیم [[زندگی]] [[ارتباط]] وثیق دارد<ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | ||
خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
=== رابطه [[عدالت]] با [[معنویت]] و [[تزکیه]] === | === رابطه [[عدالت]] با [[معنویت]] و [[تزکیه]] === | ||
[[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] در بیانات متعددی بر [[ضرورت]] در آمیختن [[عدالت]] با [[معنویت]] و [[عقلانیت]] تأکید خاص دارند. ایشان از سویی بر این نکته [[اصرار]] دارند که تحقق [[عدالت]] [[نیازمند]] بسط [[اعتقاد]] به [[مبدأ و معاد]] و [[معنویت]] در سطح [[جامعه]] است و تا این [[اعتقادات]] در میان [[آحاد]] [[جامعه]] دامنگستر نشود، [[عدالت اجتماعی]] واقعی و مورد نظر [[اسلام]] پیاده نمیشود. از سوی دیگر بر [[لزوم]] برخورداری [[مسئولان]] دولتی و مجریان [[عدالت اجتماعی]] از [[معنویت]] و [[عقلانیت]] تأکید دارند. [[عقلانیت]] اقتضا میکند که مجریان و دستاندرکاران تحقق [[عدالت]] در هر عرصه از عرصههای [[اجتماع]] از تجارب عقلایی سایر [[ملتها]] و نیز از [[تدبیر]] و [[محاسبه]] و دقت کافی و بهرهمندی از نظرات | [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] در بیانات متعددی بر [[ضرورت]] در آمیختن [[عدالت]] با [[معنویت]] و [[عقلانیت]] تأکید خاص دارند. ایشان از سویی بر این نکته [[اصرار]] دارند که تحقق [[عدالت]] [[نیازمند]] بسط [[اعتقاد]] به [[مبدأ و معاد]] و [[معنویت]] در سطح [[جامعه]] است و تا این [[اعتقادات]] در میان [[آحاد]] [[جامعه]] دامنگستر نشود، [[عدالت اجتماعی]] واقعی و مورد نظر [[اسلام]] پیاده نمیشود. از سوی دیگر بر [[لزوم]] برخورداری [[مسئولان]] دولتی و مجریان [[عدالت اجتماعی]] از [[معنویت]] و [[عقلانیت]] تأکید دارند. [[عقلانیت]] اقتضا میکند که مجریان و دستاندرکاران تحقق [[عدالت]] در هر عرصه از عرصههای [[اجتماع]] از تجارب عقلایی سایر [[ملتها]] و نیز از [[تدبیر]] و [[محاسبه]] و دقت کافی و بهرهمندی از نظرات صاحبنظران که اقتضای کار معقول و سنجیده است بهرهمند باشند. همچنین به [[اعتقاد]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] اگر [[معنویت]] با [[عدالت]] همراه نباشد، تحقق [[عدالت]] [[شعار]] توخالی خواهد بود، خیلیها حرف و [[شعار]] [[عدالت]] را میزنند اما چون [[معنویت]] در [[رفتار]] نیست، بیشتر جنبه [[سیاسی]] و شکلی پیدا میکند. | ||
اگر [[عدالت]] را از [[معنویت]] جدا کنیم؛ [[عدالت]]، [[عدالت]] [[اسلامی]] نخواهد بود. زمانی که [[عدالت]] با [[معنویت]] و توجه به آفاق [[معنوی]] عالم وجود و کائنات همراه نباشد، به ریاکاری، [[دروغ]]، [[انحراف]]، [[ظاهرسازی]] و تصنع تبدیل میشود چنانکه در همه کشورهایی که حرکت [[کمونیستی]] در آنجا به شکلی از اشکال - [[انقلاب]] یا کودتا - تحقق پیدا کرده بود، "[[عدالت]]" محور شعارشان بود؛ اما واقعیت [[زندگی]] آنها مطلقاً نشاندهنده [[عدالت]] نبود؛ برعکس ضد [[عدالت]] بود. بنابراین، [[عدالت]] باید با [[معنویت]] همراه باشد؛ یعنی باید برای [[خدا]] و [[اجر]] [[الهی]] دنبال [[عدالت]] باشیم؛ در این صورت میتوان با [[دشمنان]] [[عدالت]] مواجهه و مقابله کرد. البته [[معنویت]] هم بدون [[گرایش]] به [[عدالت]]، یک بعدی است. بعضیها [[اهل]] معنایند، اما هیچ نگاهی به [[عدالت]] ندارند برهمین اساس است که [[اسلام]] در عین توجه به مسائل [[اجتماعی]] و سرنوست [[انسانها]]، به [[معنویت]] نیز توجه دارد چنانکه در [[روایت]] وارد شده است {{متن حدیث|مَنْ أَصْبَحَ وَ لَمْ يَهْتَمَّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ}} بنابراین [[آدم]] [[معنوی]] نمیتواند با [[ظلم]]، [[ستم]] و [[طاغوت]] کنار بیاید و با نظامهای ظالمانه و سلطهطلب [[همکاری]] نماید [[اسلام]] با چنین [[معنویت]] تکبعدی [[مخالف]] است در نتیجه [[معنویت]] و [[عدالت]] در [[اسلام]] درهمتنیده شدهاند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>. | اگر [[عدالت]] را از [[معنویت]] جدا کنیم؛ [[عدالت]]، [[عدالت]] [[اسلامی]] نخواهد بود. زمانی که [[عدالت]] با [[معنویت]] و توجه به آفاق [[معنوی]] عالم وجود و کائنات همراه نباشد، به ریاکاری، [[دروغ]]، [[انحراف]]، [[ظاهرسازی]] و تصنع تبدیل میشود چنانکه در همه کشورهایی که حرکت [[کمونیستی]] در آنجا به شکلی از اشکال - [[انقلاب]] یا کودتا - تحقق پیدا کرده بود، "[[عدالت]]" محور شعارشان بود؛ اما واقعیت [[زندگی]] آنها مطلقاً نشاندهنده [[عدالت]] نبود؛ برعکس ضد [[عدالت]] بود. بنابراین، [[عدالت]] باید با [[معنویت]] همراه باشد؛ یعنی باید برای [[خدا]] و [[اجر]] [[الهی]] دنبال [[عدالت]] باشیم؛ در این صورت میتوان با [[دشمنان]] [[عدالت]] مواجهه و مقابله کرد. البته [[معنویت]] هم بدون [[گرایش]] به [[عدالت]]، یک بعدی است. بعضیها [[اهل]] معنایند، اما هیچ نگاهی به [[عدالت]] ندارند برهمین اساس است که [[اسلام]] در عین توجه به مسائل [[اجتماعی]] و سرنوست [[انسانها]]، به [[معنویت]] نیز توجه دارد چنانکه در [[روایت]] وارد شده است {{متن حدیث|مَنْ أَصْبَحَ وَ لَمْ يَهْتَمَّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ}} بنابراین [[آدم]] [[معنوی]] نمیتواند با [[ظلم]]، [[ستم]] و [[طاغوت]] کنار بیاید و با نظامهای ظالمانه و سلطهطلب [[همکاری]] نماید [[اسلام]] با چنین [[معنویت]] تکبعدی [[مخالف]] است در نتیجه [[معنویت]] و [[عدالت]] در [[اسلام]] درهمتنیده شدهاند<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>. | ||
خط ۱۲۸: | خط ۱۲۸: | ||
=== رابطه [[عدالت]] با [[عقلانیت]] === | === رابطه [[عدالت]] با [[عقلانیت]] === | ||
اگر [[عدالت]] بخواهد در [[فلسفه سیاسی]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] به معنای [[حقیقی]] در [[جامعه]] تحقق پیدا کند، با دو مفهوم [[عقلانیت]] و [[معنویت]] تنیده شده است. اگر [[عدالت]] جدا از [[عقلانیت و معنویت]] باشد، دیگر عدالتی نخواهد بود. [[عقلانیت]] به خاطر این است اگر [[عقل]] و [[خرد]] در تشخیص مصادیق [[عدالت]] به کار گرفته نشود مسیر [[عدالت]] به [[گمراهی]]، [[اشتباه]] و [[خطا]] کشیده میشود؛ بنابراین [[عقلانیت]] و [[محاسبه]] یکی از شرایط لازم رسیدن به [[عدالت]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیات دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | اگر [[عدالت]] بخواهد در [[فلسفه سیاسی]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] به معنای [[حقیقی]] در [[جامعه]] تحقق پیدا کند، با دو مفهوم [[عقلانیت]] و [[معنویت]] تنیده شده است. اگر [[عدالت]] جدا از [[عقلانیت]] و [[معنویت]] باشد، دیگر عدالتی نخواهد بود. [[عقلانیت]] به خاطر این است اگر [[عقل]] و [[خرد]] در تشخیص مصادیق [[عدالت]] به کار گرفته نشود مسیر [[عدالت]] به [[گمراهی]]، [[اشتباه]] و [[خطا]] کشیده میشود؛ بنابراین [[عقلانیت]] و [[محاسبه]] یکی از شرایط لازم رسیدن به [[عدالت]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیات دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | ||
=== رابطه [[عدالت]] با [[تندروی]] === | === رابطه [[عدالت]] با [[تندروی]] === | ||
خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
=== رابطه [[عدالت]] با [[آزادی]] === | === رابطه [[عدالت]] با [[آزادی]] === | ||
[[آزادی]] جزء اولین و ابتداییترین [[حقوق]] تک تک افراد [[انسانی]] است. [[امام علی]] {{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|النَّاسُ كُلُّهُمْ أَحْرَارٌ}} ([[مردم]] همگی [[آزاد]] و آزادهاند)<ref>کلینی، الکافی، ج۷، ص۴۲۰.</ref>. | [[آزادی]] جزء اولین و ابتداییترین [[حقوق]] تک تک افراد [[انسانی]] است. [[امام علی]] {{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|النَّاسُ كُلُّهُمْ أَحْرَارٌ}} ([[مردم]] همگی [[آزاد]] و آزادهاند)<ref>کلینی، الکافی، ج۷، ص۴۲۰.</ref>. حضرت امام، [[آزادی]] را [[بهترین]] نعمتی میداند که [[خدا]] برای [[بشر]] قرار داده است<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۳۶۷.</ref>. از دید ایشان [[آزادی]] اعطاء شدنی نیست و [[حاکمان]] و قدرتمداران [[حق]] ندارند بر [[مردم]] منّت اعطای [[آزادی]] بنهند؛ بلکه [[آزادی]] یعنی [[تسلط]] [[انسان]] بر خودش و مالش و جانش و نوامیسش و.. ، امری [[فطری]] است که [[خداوند]] آن را به [[مردم]] عطا کرده است<ref>صحیفه امام، ج۳، ص۴۰۶.</ref>. اما بین [[عدالت اجتماعی]] و [[آزادی]] افراد رابطه تنگاتنگ و دوسویه وجود دارد؛ به این صورت که از الزامات اصلی و اساسی برپایی [[عدالت]] در [[جامعه]]، رعایت [[حقوق]] [[فطری]] [[انسانها]] از جمله [[آزادی]] است و اصولاً شرط مهم تحقق [[عدالت اجتماعی]]، [[آزاد]] بودن افراد [[جامعه]] میباشد. از سوی دیگر، [[برقراری عدل]] در [[جامعه]] زمینه را برای تحقق [[آزادی]] و [[رفاه مردم]] فراهم میسازد. [[امام خمینی]] در این باره [[معتقد]] است چنانچه در [[جمهوری اسلامی]]، [[عدل]] [[اسلامی]] مستقر شود، همه و همه در [[آزادی]] و [[استقلال]] و [[رفاه]] خواهند بود<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۱۱۵.</ref>. البته مرز آزادیهای افراد را [[قانون الهی]] مشخص میکند<ref>صحیفه امام، ج۸، ص۲۸۳.</ref>. بنابراین [[انسان]] به بهانه [[آزادی]] خود، [[حق]] ندارد [[حقوق]] دیگران را نادیده بگیرد و در صورتی که افراد از آزادیهای خود [[سوء]] استفاده کنند، [[حاکم اسلامی]] به مقتضای [[عدالت اجتماعی]]، قوانینی را جهت کنترل و محدود کردن آنها وضع خواهد نمود<ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>. | ||
[[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] با [[نفی]] دوگانگی و تباین بین [[عدالت]] و [[آزادی]] بر این [[باور]] هستند که [[عدالت]] بدون [[آزادی]] محقق نمیشود و [[آزادی]] بدون [[عدالت]] هم هرگز بوجود نمیآید. اما در وزندهی به این دو مقوله اساسی، ایشان ضمن اینکه [[آزادی]] را یکی از شعارهای اصلی [[اسلام]] میدانند؛ معتقدند [[آزادی]] ریشه [[الهی]] دارد و [[اسلام]] منبع [[آزادی]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>. ایشان معتقدند ممکن است در جامعهای مثل [[جوامع]] [[لیبرال]] غربی، [[آزادی]] باشد ولی [[عدالت]]، نباشد. عدهای [[عدالتخواهی]] را مقابل [[آزادیخواهی]] میدانند. اما [[آزادیخواهی]] در درون [[عدالتخواهی]] است؛ اگر [[عدالت]] در جامعهای نهادینه شود، [[حقوق]] افراد و آزادیها پاس داشته خواهد شد. در جای دیگر با تعریف [[آزادی]] و اهمیت آن و نسبتش با [[عدالت]] میفرمایند: "[[آزادی]] یعنی رها شدن از قید و بند [[طاغوتها]] و امکان حرکت و پرواز به سوی سر [[منزل]] [[انسانیت]] که تعالی [[معنوی]] و [[الهی]] است. البته شکل کامل این [[آزادی]] و [[رهایی]] جز در یک [[نظام]] عادلانه [[اجتماعی]] از لحاظ [[اقتصادی]] و از همه جهت ممکن نیست. امروز ما داریم به طرف یک [[نظام]] عادلانه [[اسلامی]] هم حرکت میکنیم<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] با [[نفی]] دوگانگی و تباین بین [[عدالت]] و [[آزادی]] بر این [[باور]] هستند که [[عدالت]] بدون [[آزادی]] محقق نمیشود و [[آزادی]] بدون [[عدالت]] هم هرگز بوجود نمیآید. اما در وزندهی به این دو مقوله اساسی، ایشان ضمن اینکه [[آزادی]] را یکی از شعارهای اصلی [[اسلام]] میدانند؛ معتقدند [[آزادی]] ریشه [[الهی]] دارد و [[اسلام]] منبع [[آزادی]] است<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>. ایشان معتقدند ممکن است در جامعهای مثل [[جوامع]] [[لیبرال]] غربی، [[آزادی]] باشد ولی [[عدالت]]، نباشد. عدهای [[عدالتخواهی]] را مقابل [[آزادیخواهی]] میدانند. اما [[آزادیخواهی]] در درون [[عدالتخواهی]] است؛ اگر [[عدالت]] در جامعهای نهادینه شود، [[حقوق]] افراد و آزادیها پاس داشته خواهد شد. در جای دیگر با تعریف [[آزادی]] و اهمیت آن و نسبتش با [[عدالت]] میفرمایند: "[[آزادی]] یعنی رها شدن از قید و بند [[طاغوتها]] و امکان حرکت و پرواز به سوی سر [[منزل]] [[انسانیت]] که تعالی [[معنوی]] و [[الهی]] است. البته شکل کامل این [[آزادی]] و [[رهایی]] جز در یک [[نظام]] عادلانه [[اجتماعی]] از لحاظ [[اقتصادی]] و از همه جهت ممکن نیست. امروز ما داریم به طرف یک [[نظام]] عادلانه [[اسلامی]] هم حرکت میکنیم<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | ||
خط ۱۵۰: | خط ۱۵۰: | ||
* در [[اندیشه]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، بر خلاف برخی که [[معتقد]] بودند اول [[رشد]] و توسعه در [[کشور]] انجام پذیرد سپس [[عدالت اجتماعی]] پیاده شود؛ ایشان تأکید دارند [[رشد]] و توسعه باید همراه هم باشد. [[تصور]] برخی بر این مبناست؛ بایستی دورهای را صرف [[رشد]] و توسعه کرده وقتی که به آن نقطه مطلوب رسیدیم، سپس به تأمین [[عدالت اجتماعی]] میپردازیم. در [[اندیشه]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] این [[فکر]] [[اسلامی]] نیست؛ بلکه در [[تفکر]] [[اسلامی]] "[[عدالت]]" [[هدف]] است و [[رشد]] و توسعه مقدمه [[عدالت]] است. اگر روزی در [[کشور]] [[عدالت اجتماعی]] نباشد، باید آن روز را [[تحمل]] نکنیم. اگر در [[کشور]] تفاوت و فاصله طبقاتی وجود داشت و کسانی در [[فقر]] و [[محرومیت]] باشند به [[دلیل]] عدم [[اجرای عدالت]] خواهد بود<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران به مناسبت بزرگداشت هفته دولت، ۸/۶/۱۳۷۴.</ref>. | * در [[اندیشه]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، بر خلاف برخی که [[معتقد]] بودند اول [[رشد]] و توسعه در [[کشور]] انجام پذیرد سپس [[عدالت اجتماعی]] پیاده شود؛ ایشان تأکید دارند [[رشد]] و توسعه باید همراه هم باشد. [[تصور]] برخی بر این مبناست؛ بایستی دورهای را صرف [[رشد]] و توسعه کرده وقتی که به آن نقطه مطلوب رسیدیم، سپس به تأمین [[عدالت اجتماعی]] میپردازیم. در [[اندیشه]] [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]] این [[فکر]] [[اسلامی]] نیست؛ بلکه در [[تفکر]] [[اسلامی]] "[[عدالت]]" [[هدف]] است و [[رشد]] و توسعه مقدمه [[عدالت]] است. اگر روزی در [[کشور]] [[عدالت اجتماعی]] نباشد، باید آن روز را [[تحمل]] نکنیم. اگر در [[کشور]] تفاوت و فاصله طبقاتی وجود داشت و کسانی در [[فقر]] و [[محرومیت]] باشند به [[دلیل]] عدم [[اجرای عدالت]] خواهد بود<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران به مناسبت بزرگداشت هفته دولت، ۸/۶/۱۳۷۴.</ref>. | ||
در نگاه [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، توسعه و [[سازندگی]] اگر بدون تأمین [[عدالت اجتماعی]] باشد، نتیجه آن رونق [[اقتصادی]]، و برخورداری عدهای خاص و فقیرتر شدن [[اکثریت]] [[جامعه]] خواهد شد. [[سازندگی]] و رونق [[اقتصادی]] [[کشور]] باید بستر [[پیشرفت]] مادی توأم با [[عدالت اجتماعی]] را فراهم سازد. [[رشد]] [[اقتصادی]] در [[کشور]] باید متوازن و تأمین کننده [[عدالت]] باشد. توسعه و [[سازندگی]] [[کشور]] باید فاصله بین [[فقیر]] و [[غنی]] را روز به روز کمتر نماید. بنابراین باید در | در نگاه [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، توسعه و [[سازندگی]] اگر بدون تأمین [[عدالت اجتماعی]] باشد، نتیجه آن رونق [[اقتصادی]]، و برخورداری عدهای خاص و فقیرتر شدن [[اکثریت]] [[جامعه]] خواهد شد. [[سازندگی]] و رونق [[اقتصادی]] [[کشور]] باید بستر [[پیشرفت]] مادی توأم با [[عدالت اجتماعی]] را فراهم سازد. [[رشد]] [[اقتصادی]] در [[کشور]] باید متوازن و تأمین کننده [[عدالت]] باشد. توسعه و [[سازندگی]] [[کشور]] باید فاصله بین [[فقیر]] و [[غنی]] را روز به روز کمتر نماید. بنابراین باید در برنامهریزیهای کوتاه و بلند مدت [[اقتصادی]]، توجه [[کارگزاران]] [[نظام]] به [[عدالت]] باشد و به سمت و سوی [[رشد]] و توسعه و [[سازندگی]] باشد<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در پیام به مناسبت حلول سال ۱۳۷۲ هجری شمسی، ۱/۱/۱۳۷۲.</ref>. | ||
* برخی در دهههای اخیر طرح [[عدالت اجتماعی]] را در تضاد و [[تقابل]] با تولید [[ثروت]] دانسته و نظرشان بر این است که با اجرای [[عدالت اجتماعی]] فرار [[سرمایه]] از [[کشور]] اتفاق میافتد در حالی که مفهوم [[عدالت اقتصادی]] این است که امکانات [[کشور]] را عادلانه و عاقلانه تقسیم کنیم و [[سعی]] کنیم امکانات را بیشتر کنیم تا به همه بیشتر برسد نه اینکه به قشر خاص و به دسته خاصی بیشتر برسد. بنابراین تولید [[ثروت]] با رعایت [[عدالت]] علاوه بر اینکه تضادی با [[عدالت]] ندارد بلکه بستر [[رشد]] تولید و [[ثروت]] را برای عموم [[جامعه]] مهیا مینماید<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیات دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | * برخی در دهههای اخیر طرح [[عدالت اجتماعی]] را در تضاد و [[تقابل]] با تولید [[ثروت]] دانسته و نظرشان بر این است که با اجرای [[عدالت اجتماعی]] فرار [[سرمایه]] از [[کشور]] اتفاق میافتد در حالی که مفهوم [[عدالت اقتصادی]] این است که امکانات [[کشور]] را عادلانه و عاقلانه تقسیم کنیم و [[سعی]] کنیم امکانات را بیشتر کنیم تا به همه بیشتر برسد نه اینکه به قشر خاص و به دسته خاصی بیشتر برسد. بنابراین تولید [[ثروت]] با رعایت [[عدالت]] علاوه بر اینکه تضادی با [[عدالت]] ندارد بلکه بستر [[رشد]] تولید و [[ثروت]] را برای عموم [[جامعه]] مهیا مینماید<ref>حضرت آیت الله خامنهای، بیانات در دیدار اعضای هیات دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref><ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|عدالت اسلامی]]، [[منظومه فکری آیتالله خامنهای (کتاب)|منظومه فکری آیتالله خامنهای]]</ref>. | ||
خط ۱۹۴: | خط ۱۹۴: | ||
[[امام خمینی]] هم ضمن بیان عدم [[توفیق]] کلیه [[پیامبران]] {{صل}} در اجرای [[هدف]] اصلی [[عدالت]] و [[اصلاح]] و [[تربیت]] ابناء [[بشر]]، در فرازی بسیار [[زیبا]] و [[بلیغ]]، تحقق این کار ویژه [[توحیدی]]، [[اعتقادی]]، [[تربیتی]] و اصلاحگرایانه، مطلق و مُوسّع از عدالت توسط [[امام عصر]] {{ع}} را به تفصیل بیان نمودهاند و امام عصر {{ع}} را کسی میدانند که موفق به این معنا خواهد شد و عدالت را در تمام [[دنیا]] [[اجرا]] خواهد کرد، آن هم نه عدالتی که [[مردم]] عادی میفهمند که فقط قضیه عدالت در زمین برای [[رفاه مردم]] باشد بلکه [[عدالت]] در تمام مراتب [[انسانیت]] و [[اصلاح]] کلیه اعوجاجات و [[انحرافات]] صورت گرفته و [[بشریت]] را از تمام انحطاطها بیرون میآورد، و تمام کجیها را راست میکند و ابناء [[بشر]] را [[هدایت]] خواهند کرد<ref>صحیفه نور، ج۱۲، صص ۴۸۰ – ۴۸۲.</ref>. | [[امام خمینی]] هم ضمن بیان عدم [[توفیق]] کلیه [[پیامبران]] {{صل}} در اجرای [[هدف]] اصلی [[عدالت]] و [[اصلاح]] و [[تربیت]] ابناء [[بشر]]، در فرازی بسیار [[زیبا]] و [[بلیغ]]، تحقق این کار ویژه [[توحیدی]]، [[اعتقادی]]، [[تربیتی]] و اصلاحگرایانه، مطلق و مُوسّع از عدالت توسط [[امام عصر]] {{ع}} را به تفصیل بیان نمودهاند و امام عصر {{ع}} را کسی میدانند که موفق به این معنا خواهد شد و عدالت را در تمام [[دنیا]] [[اجرا]] خواهد کرد، آن هم نه عدالتی که [[مردم]] عادی میفهمند که فقط قضیه عدالت در زمین برای [[رفاه مردم]] باشد بلکه [[عدالت]] در تمام مراتب [[انسانیت]] و [[اصلاح]] کلیه اعوجاجات و [[انحرافات]] صورت گرفته و [[بشریت]] را از تمام انحطاطها بیرون میآورد، و تمام کجیها را راست میکند و ابناء [[بشر]] را [[هدایت]] خواهند کرد<ref>صحیفه نور، ج۱۲، صص ۴۸۰ – ۴۸۲.</ref>. | ||
بنابراین، کارکرد عدالت در [[اندیشه]] [[اسلامی]] و به تبع آن در آراء [[امام خمینی]]، در وحله اول و در مبنا و اساساً، [[توحیدی]] و [[اعتقادی]] است یعنی [[اجرای عدالت]] کلیۀ اعوجاجات، انحرافات، ناموزونیها و نبود اعتدالها را در حوزه انحرافات غیرتوحیدی و اعتقادی اصلاح میکند و بر مبنای این اصلاح و تعدیل اعتقادی و [[ایمانی]]، تعدیل [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، [[اجتماعی]] صورت میگیرد و در [[حقیقت]] هرگونه اجرای عدالت در ابعاد فرعی یاد شده الزاماً به صورت پسینی و متعاقب [[تحقق عدالت]] در عرصه توحیدی و مبتنی بر آن باید باشد و این همان تحقق مطلق و موسع عدالت بوده و ضامن تعالی و [[پیشرفت]] [[واقعی]] که همان [[حیات طیبه]] هست، خواهد بود و میتوان [[اذعان]] نمود که وجه تمایز اصلی الگوی عدالت و [[پیشرفت اسلامی]] با نمونههای غربی و غیر اسلامی آن، زیرساخت و جهتگیری [[الهی]] و تقدم بُعد توحیدی آن است.<ref>[[بهرام اخوان کاظمی|اخوان کاظمی، بهرام]]، [[نظام سیاست اسلامی - اخوان کاظمی (مقاله)| مقاله «نظام سیاست اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۵۸۰.</ref> | بنابراین، کارکرد عدالت در [[اندیشه]] [[اسلامی]] و به تبع آن در آراء [[امام خمینی]]، در وحله اول و در مبنا و اساساً، [[توحیدی]] و [[اعتقادی]] است یعنی [[اجرای عدالت]] کلیۀ اعوجاجات، انحرافات، ناموزونیها و نبود اعتدالها را در حوزه انحرافات غیرتوحیدی و اعتقادی اصلاح میکند و بر مبنای این اصلاح و تعدیل اعتقادی و [[ایمانی]]، تعدیل [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، [[اجتماعی]] صورت میگیرد و در [[حقیقت]] هرگونه اجرای عدالت در ابعاد فرعی یاد شده الزاماً به صورت پسینی و متعاقب [[تحقق عدالت]] در عرصه توحیدی و مبتنی بر آن باید باشد و این همان تحقق مطلق و موسع عدالت بوده و ضامن تعالی و [[پیشرفت]] [[واقعی]] که همان [[حیات طیبه]] هست، خواهد بود و میتوان [[اذعان]] نمود که وجه تمایز اصلی الگوی عدالت و [[پیشرفت اسلامی]] با نمونههای غربی و غیر اسلامی آن، زیرساخت و جهتگیری [[الهی]] و تقدم بُعد توحیدی آن است.<ref>[[بهرام اخوان کاظمی|اخوان کاظمی، بهرام]]، [[نظام سیاست اسلامی - اخوان کاظمی (مقاله)| مقاله «نظام سیاست اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۵۸۰.</ref> | ||
==اصل [[عدالت]]== | |||
[[عدل]] از دیدگاه [[رهبر معظم انقلاب]] [[اسلامی]]، یک اصل [[راهبردی]] در تمام [[سیاستها]] و برنامههای [[حکومت]] است. از دیدگاه [[مقام معظم رهبری]]، [[تأمین عدالت]] [[هدف]] اصلی [[نظام اسلامی]] است. ایشان تصریح دارند که در [[جمهوری اسلامی]]، سیاستها باید بر اساس عدالت تنظیم شود<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیر المؤمنین{{ع}}، سال ۱۳۷۱</ref>. در فرازی از رهنمودهای ایشان آمده است: «در جمهوری اسلامی، عدل یک [[پیام]] شخصی نیست؛ بلکه یک [[نظام اجتماعی]] است. این طور نیست که هرکس فقط در محیط خود، عادلانه [[رفتار]] کند. این کافی نیست. عدل معنایش این است که باید [[جامعه]]، [[قائم]] به [[قسط]] باشد. {{متن قرآن|لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}<ref>«تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>. [[قانون]]، عادلانه؛ اجراء عادلانه، [[نظارت]]، عادلانه؛ [[قضاوت]]، عادلانه تقسیم عادلانه»<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیر المؤمنین{{ع}}، سال ۱۳۷۱.</ref>. | |||
مقام معظم رهبری در پاسخ به این سؤال که عدالت چیست؟ شاخصهایی را به عنوان قدر متیقن برای عدالت بیان میکنند: کمکردن فاصلهها، دادن فرصتهای برابر، [[تشویق]] درست کار و مهار [[متجاوزان]] از [[ثروت]] ملی، عدالت را در بدنه حاکمیتی رایج کردن (در [[عزل]] و نصبها، قضاوتها، اظهار نظرها)، مناطق دوردست [[کشور]] و مناطق [[فقیر]] را مثل مرکز کشور زیر نظر آوردن، [[منابع مالی]] کشور را به همه رساندن و همه را صاحب و مالک این منابع دانستن<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، سال ۱۳۸۵.</ref>. [[اجرای عدالت]] از مشکلترین [[کارها]] به لحاظ مجری و زمینههای اجراست، پیششرطها و لوازم مورد نیاز برای جاری ساختن عدالت در جامعه و [[نظام]]<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، سال ۱۳۸۵.</ref> به اینگونه است: [[قاطعیت]]، [[ارتباط با مردم]]، [[سادهزیستی]]، [[مردمی بودن]]، [[خودسازی]] و [[تهذیب]]، [[مبارزه]] با ویژهخواران و [[فساد]]. | |||
در نظام اسلامی، «عدالت» مبنای همه تصمیمگیریهای اجرایی است<ref>حضرت آیتالله خامنهای، پیام به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، سال ۱۳۷۰.</ref>، [[عدالتمحوری]] در یک [[نظام]]، عامل جذب [[ملتها]] به [[اسلام]]<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی (ره) مشهد مقدس رضوی، سال ۱۳۷۶.</ref> و [[الگوسازی]] [[نظام اسلامی]] برای همه [[دنیا]] خواهد شد<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی(ره) مشهد مقدس رضوی، سال ۱۳۷۶.</ref>؛ چراکه [[بشر]] همیشه [[تشنه]] [[صفا]] و [[یکرنگی]] و [[عدل]] و [[انصاف]] و [[معنویت]] و [[حقیقت]] و [[برادری]] است و از [[تزویر]] و [[دروغ]] و [[زورگویی]] و [[حقپوشی]] و [[ظلم]] و [[بیعدالتی]]، بیزار است<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دانشگاه افسری امام علی{{ع}}، سال ۱۳۸۰.</ref>. [[فرهنگ]] «[[انتظار]]» در [[جامعه شیعی]] زمینهساز [[قسط و عدل]]<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، سال ۱۳۷۷.</ref> است. سوگمندانه وضعیت کنونی [[جهان]] و [[قواعد]] [[حاکم]] بر نظام بینالملل بر ظلم و بیعدالتی استقرار یافته، اکثر [[مردم]] جهان فقیرند و عدهای معدود، بیشترین [[ثروت]] جهانی را در [[اختیار]] دارند. اکثر ملتها از [[پیشرفت]] [[علمی]] بینصیباند و جمعی [[دانش]] خود را وسیله [[سلطه]] به دیگران قرار دادهاند<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در مراسم گشایش هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی، سال ۱۳۷۶.</ref>. | |||
یکی از دلمشغولیها و دغدغههای دائمی [[مقام معظم رهبری]]، مسأله «[[عدالت]]» بوده که در تمام مبانی، اصول و سیاستهای ابلاغی ایشان در برنامههای مختلف [[توسعه]] انعکاس یافته است<ref>حضرت آیتالله خامنهای، نامه به حجت الاسلام و المسلمین آقای هاشمی رفسنجانی جهت تعیین چارچوب سیاستهای نظام در برنامه دوم، سال ۱۳۷۲.</ref>. به این ترتیب همه [[مسئولان]] اجرایی و اقشار مختلف برای تحقق و جریان [[عدالت اجتماعی]] در [[جامعه]]، وظیفهمندند<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با جمعی از فرماندهان و پرسنل نیروی انتظامی، سال ۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۱]] ص ۷۴۵.</ref> | |||
==[[عدالت]]== | |||
[[رهبر معظم انقلاب]]، مفهوم لغوی [[عدل]] را به معنی میانه و در اصطلاح هر چیزی را در جای خود قرار دادن و بدون [[افراط]] و [[تفریط]]؛ بدون چپروی و بدون راستروی تبیین نمودهاند<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۷/۱۰/۱۳۷۱.</ref>. | |||
متفکران و [[اندیشمندان]] زیادی برای عدالت تعریف ارائه کردهاند. نزدیک بودن مفاهیم عدالت در فرهنگهای مختلف ریشه در نزدیک بودن مصادیق آن از نظر تمدنهای مختلف دارد. در جمعبندی تعاریف مذکور میتوان دو تعریف از عدالت ارائه کرد: | |||
#عدالت به معنای {{عربی|وضع كل شيء في موضعه}} قرار دادن هر چیز در جای مناسب خویش. | |||
#عدالت به معنای {{عربی|اعطاء كل ذي حق حقه}} یا [[عطاء]] به [[میزان]] [[استحقاق]] و [[حق]] را به حقدار رساندن است. | |||
با توجه به بیانات [[مقام معظم رهبری]] میتوان نتیجه گرفت که ایشان از هر دو تعریف استفاده کردهاند<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ}} «ما پیامبرانمان را با برهانها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری میکند؛ بیگمان خداوند توانمندی پیروزمند است» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref><ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۷/۱۰/۱۳۷۱.</ref>. گاهی وقتها هر دو تعریف را در کنار هم به کار بردهاند: «عدالت یعنی هر چیزی را به جای خود گذاشتن، به هر کسی حق او را دادن». و در جای دیگر میفرمایند: «عدالت، یعنی تأمین کردن هدفی که [[قرآن]] برای [[ارسال رسل]] و [[انزال کتب]] و [[شرایع آسمانی]] معین کرده است»<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید غدیر خم، ۳۰/۳/۱۳۷۱.</ref>. | |||
از مجموعه تعاریفی که در [[اندیشه]] [[مقام معظم رهبری]] از [[عدالت]] به عمل آمده است برای آن هفت ویژگی اساسی بیان شده است: | |||
#عدالت عام است؛ | |||
#[[عدالت مطلق]] است؛ | |||
#عدالت وسیع است؛ | |||
#عدالت امری غایی است؛ | |||
#عدالت فرازمانی است؛ | |||
#عدالت جانبدارانه است؛ | |||
#عدالت جامع و شامل است<ref>مهاجرنیا، محسن، مقاله «فلسفه عدالت در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، فصلنامه قبسات، شماره ۵۱، بهار ۸۸.</ref>. | |||
نظر به ویژگیهای مفهومی فوق میتوان [[گستره عدالت]] را در همه حوزههای [[فکری]] و عینی ملاحظه و بررسی کرد؛ چنانکه [[رهبر معظم انقلاب]]، شمول عدالت را در عرصههای مختلف مورد توجه و مداقه قرار دادهاند؛ بنابراین، عدالت در همه عرصههای [[زندگی]] «فردی»، «[[اجتماعی]]»، «[[اقتصادی]]»، «[[فرهنگی]]»، «[[حقوقی]]»، «[[اخلاقی]]»، «[[سیاسی]]»، «محیط داخلی»، «بینالمللی» و در همه [[شئون]] تقنینی، اجرایی و [[قضایی]] حضور دارد. مقام معظم رهبری در خصوص گستره و اهمیت [[عدل]] میفرمایند: عدل یک معنای عامی است. عدل همان معنای والا و برجستهای است که در [[زندگی شخصی]] و عمومی و [[جسم]] و [[جان]] و [[آفرینش]] و سنگ و چوب و همه حوادث [[دنیا]]، یک عدلی وجود دارد<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱.</ref>. | |||
در [[بینش]] [[معرفتشناسی]] مقام معظم رهبری، عدالت در دو عرصه [[تکوینی]] و [[تشریعی]] در پهنه آفرینش وجود دارد. چنانکه در بحثهای متعددی با اشاره به [[روایت]] {{متن حدیث|بِالْعَدْلِ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ}} به تفصیل مورد بررسی قرار دادهاند عدالت در بنیان عالم و آفرینش نقش اساسی دارد یعنی [[سنت]] آفرینش، عدل است و هر [[نظام اجتماعی]] اگر به دنبال این سنت طبیعی و [[قانون الهی]] آفرینشی حرکت کرد ماندگار خواهد بود. اگر [[انسان]] [[قوانین موضوعه]] را با [[قوانین]] آفرینش، [[سنتهای الهی]]، که [[تغییر]] و تبدل ناپذیر است تطبیق دهد در [[امور فردی]] و اجتماعی کامیاب خواهد بود<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسبت عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱.</ref>. | |||
در نگاه [[رهبر]] فرزانه [[انقلاب]]، [[عدالت]] [[تشریعی]] یعنی اینکه در [[نظام]] [[جعل]] و [[تشریع]] و [[قانونگذاری]] همواره اصل [[عدل]] مرکز ثقل قرار گیرد و هر نوع قانونی که بر خلاف اصل عدل و عدالت باشد کنار گذاشته شود. ایشان، فراوان با استناد به [[آیه]] {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهانها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> میفرمایند: کتاب همان جعل [[احکام دین]] و [[شریعت]] برای [[اداره جامعه اسلامی]] بر اساس [[عدل الهی]] میباشد. | |||
مفهوم عدل متفاوت از واژه [[قسط]] میباشد هر چند این دو واژه معمولاً به همراه هم استفاده میشود. در [[اندیشه]] معظم له، قسط همین عدل در مناسبات [[اجتماعی]] است. یعنی آن چیزی که امروزه از آن به «[[عدالت اجتماعی]]» تعبیر میشود. البته قسط یعنی اینکه عدل، [[خرد]] شود و به شکل عدالت اجتماعی درآید<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، به مناسب عید مبعث، ۱/۱۱/۱۳۷۱..</ref>. | |||
[[رهبر معظم انقلاب]] در تبیین مفهوم عدالت اجتماعی معتقدند: «عدالت اجتماعی، یعنی اینکه نظر و نگاه دستگاه [[قدرت]] و [[حکومت]]، نسبت به [[آحاد]] [[مردم]] یکسان باشد. در مقابل [[قانون]]، امتیازات و برخوردها یکسان باشد؛ لذا استفاده از همه [[برکات]] [[جامعه]] و بهرمند شدن [[محرومان]] و پابرهنهها که در طول [[تاریخ]] [[پیروان]] [[انبیاء]] بودهاند جزء [[حقوق]] احاد جامعه است که با عدالت اجتماعی امکان تحقق آن میباشد. چنانکه در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}. تأمین عدالت اجتماعی از [[اهداف رسالت انبیاء الهی]] بیان شده است»<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم به مناسبت نیمه شعبان در مصلای تهران، ۳۰/۷/۱۳۸۱.</ref>. | |||
اگر به [[سیره انبیاء]] و [[اولیای الهی]] توجه شود نتیجه خواهیم گرفت اولین ویژگی آنها [[تربیت نفس]] و رعایت [[عدالت فردی]] میباشد. عدالت فردی ریشه و مبنای [[عدالت اجتماعی]] است؛ بنابراین [[عدالت فردی]] به مثابه یک مسأله [[اخلاقی]] یا [[فقهی]] و تکلیفی در [[ارتباط]] با افراد مورد توجه [[مقام معظم رهبری]] قرار گرفته است. خواه فرد در جایگاه [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] قرار داشته باشد و یا در همان سلک فردی باشد. ایشان در تیین عدالت فردی میفرمایند: «[[عدالت]] یعنی اینکه [[انسان]] از [[گناهان]] به طور معمولی اجتناب کند، یعنی در او حالتی باشد که به طور عادی و معمول از او [[گناه]] سر نمیزند، نه این که انسان [[عادل]]، [[معصوم]] است و هیچ وقت [[اشتباه]] و گناه نمیکند. بلکه [[همت]] او بر عدم [[تخلف]] و گناه است و این [[کف نفس]] پایه [[عدالتخواهی]] در [[جامعه]] میباشد<ref>حضرت آیتالله خامنهای، بیانات، ۲۶/۹/۱۳۸۲.</ref>. | |||
[[رهبر معظم انقلاب]] [[اسلامی]] در تبیین عدالت و ابعاد مفهومی آن به مفاهم دیگری اشاره کردهاند که میتوان به عدالت تأمینی، عدالت آرمانی، عدالت مقدمهای، خدماتی، ارزشی [[رهایی]]، بخش، [[دینی]]، [[حقوقی]] و [[اقتصادی]] اشاره کرد. این مفاهیم در بحث عدالت اجتماعی بیان میگردد.<ref>[[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی - زارع قراملکی (مقاله)|مقاله «عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۲]] ص ۱۱۸۸.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۲۰۱: | خط ۲۳۲: | ||
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[سید محسن سادات کیائی|سادات کیائی، سید محسن]]، [[نظام اخلاق اسلامی - سادات کیائی (مقاله)| مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | # [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[سید محسن سادات کیائی|سادات کیائی، سید محسن]]، [[نظام اخلاق اسلامی - سادات کیائی (مقاله)| مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[بهرام اخوان کاظمی|اخوان کاظمی، بهرام]]، [[نظام سیاست اسلامی - اخوان کاظمی (مقاله)| مقاله «نظام سیاست اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | # [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[بهرام اخوان کاظمی|اخوان کاظمی، بهرام]]، [[نظام سیاست اسلامی - اخوان کاظمی (مقاله)| مقاله «نظام سیاست اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[نظام مدیریت اسلامی - نظرزاده (مقاله)|مقاله «نظام مدیریت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۱ (کتاب)|'''منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۱''']] | |||
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[محمد زارع قراملکی|زارع قراملکی، محمد]]، [[عدالت اسلامی - زارع قراملکی (مقاله)|مقاله «عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۲ (کتاب)|'''منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
خط ۲۰۷: | خط ۲۴۰: | ||
[[رده:عدل]] | [[رده:عدل]] | ||
[[رده: | [[رده:مدخلهای در انتظار تلخیص]] |