الیاس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نام الیاس دوبار، و بنابر نظر کسانی که "[[الیاسین]]" را تعبیر دیگری از الیاس می‌دانند، سه بار در [[قرآن]] آمده است. {{متن قرآن|وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.</ref>، {{متن قرآن|سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ}}<ref>«و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.</ref> با توجه به اینکه قرآن به بیان جزئیات رخدادهای [[تاریخی]] نمی‌پردازد، درباره [[زمان]]، مکان، [[نسب]] و برخی دیگر از ویژگی‌های الیاس نمی‌توان از مستند [[قرآنی]] کمک گرفت؛ اما در [[منابع اسلامی]] دیدگاه‌های گوناگونی در این باره وجود دارد. بیشتر [[مفسّران]] <ref>جامع البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۳۴۰؛ مجمع‌البیان، ج ۴، ص ۵۱۰.</ref> و مورّخان<ref> عرائس المجالس، ص ۲۲۳؛ الکامل، ج ۱، ص ۱۶۱؛ قصص الأنبیاء، ص ۳۸۵.</ref> او را از [[نوادگان]] [[هارون]] و از [[پیامبران بنی‌اسرائیل]] و نسب او را [[الیاس بن یاسین بن فنحاص بن العیزار بن هارون بن عمران]] دانسته‌اند. عده‌ای از [[مفسران]] هم به [[نقل]] از [[عبدالله بن مسعود]] و [[قتاده]]، او را همان "[[ادریس]]" شمرده‌اند،<ref>التبیان، ج۴، ص ۱۹۴؛ مجمع‌البیان، ج ۸، ص ۷۱۳؛ زادالمسیر، ج ۷، ص ۷۹.</ref> حتی گفته شده که [[ابن‌مسعود]] در قرائتی نادر، [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.</ref> را {{عربی|"إنّ ادريس"}} قرائت کرده است؛<ref> الکشاف، ج ۴، ص۶۰؛ مجمع‌البیان، ج۸، ص۷۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۷۶.</ref> ولی گویا این گفته با [[آیات]] {{متن قرآن| وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۴-۸۵.</ref> [[سازگاری]] ندارد، زیرا به [[دلیل]] بازگشت ضمیر {{متن قرآن|مِن ذُرِّيَّتِهِ}} به "[[ابراهیم]]" یا "[[نوح]]"، [[الیاس]] نواده یکی از این دو [[پیامبر]] به شمار می‌رود، در حالی ‌که بیشتر [[مفسّران]]، [[ادریس]] را از اجداد نوح دانسته‌اند.<ref>جامع‌البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۳۴۰؛ تفسیر قرطبی، ج۷، ص۲۴؛ روح‌المعانی، مج ۱۳، ج ۲۳، ص ۲۰۴.</ref> از [[ابن عباس]] [[نقل]] شده که الیاس همان "[[خضر]]"، یعنی معلّم [[موسی]] است <ref> تفسیر قرطبی، ج۷، ص۲۴؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۵۹؛ نمونه، ج ۱۹، ص ۱۴۴.</ref> و برخی دیگر بر این باورند که الیاس از [[دوستان]] خضر بوده و هر دو زنده‌اند و الیاس [[مأمور]] خشکی‌ها و خضر مأمور جزیره‌ها و دریاهاست یا [[مأموریت]] الیاس را در بیابانها و خضر را در کوه‌ها می‌دانند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۸، ص۷۱۳؛ قصص‌الانبیاء، ص۳۸۶؛ روح المعانی، مج ۱۳، ج ۲۳، ص ۲۰۳.</ref> برخی او را "[[یحیی]]"، تعمید دهنده [[عیسی]]،<ref> نمونه، ج ۱۹، ص ۱۴۴.</ref> "[[الیسع]]"<ref>تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۲۴.</ref> و "ذا الکفل"<ref> مجمع‌البیان، ج ۸، ص ۷۱۳؛ روح‌المعانی، مج ۱۳، ج ۲۳، ص ۲۰۳؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۲۷.</ref> نیز دانسته‌اند؛ ولی آن‌گونه که از ظاهر [[آیات قرآن]] برمی‌آید، الیاس به طور جداگانه نام یکی از [[پیامبران]] بوده و با هیچ یک از پیامبران دیگر که نام برخی از آنها در کنار الیاس آمده، [[متحد]] نیست.

# برخی نیز این واژه را "[[آل‌یاسین]]" با الف ممدوده قرائت کرده و "[[یاسین]]" را نام [[پدر]] الیاس دانسته و گفته‌اند: "[[آل]]" به معنای [[خاندان]] است و شامل فرزند نیز می‌شود؛<ref> الکشاف، ج ۴، ص ۶۰؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۲۹؛ الفرقان، ج ۲۲ ـ ۲۳، ص ۲۰۰.</ref> ولی گروهی دیگر "یاسین" را یکی از نام‌های [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و "آل‌یاسین" را به خاندان و [[اهل بیت]] [[حضرت]] {{ع}} [[تفسیر]] کرده‌اند؛<ref>التبیان، ج۸، ص۵۲۵؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۷۹؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۵۹.</ref> ولی با توجه به ضمیر در {{متن قرآن|إِنَّهُ}} که در [[آیه]] بعد آمده و [[مرجع]] آن باید مفرد باشد، دیدگاه نخست تقویت می‌شود<ref>نمونه، ج ۱۹، ص ۱۴۵.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[الیاس - روحی (مقاله)|مقاله «الیاس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>