بنی‌ربیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

ربیعه از [[قبایل]] بزرگ [[عدنانی]] و از [[نسل]] [[نزار بن مَعَدِّ بن عدنان]] است و چون به [[وصیت]] پدر، [[وارث]] اسبان او شد، «ربیعة الفرس» خطابش کردند<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۹</ref>. معانی متعددی برای ربیعه برشمرده‌اند که متداول‌ترین آنها سنگ یا صخره سترگ و کلاه خود است<ref>ابن درید، الاشتقاق، ج۱، ص۶۷ و ج۲، ص۳۱۲.</ref>. [[منسوبان]] به [[قبیله ربیعه]] را رَبَعی می‌‌گویند<ref>سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۳.</ref>. این [[قبیله]]، همراه با قبایل [[مضر]] و [[قضاعه]] و یمنی‌ها چهار رکن اصلی عرب‌های [[جزیرة العرب]] را تشکیل می‌‌دادند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۱، ص۷۹؛ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی.</ref>. در حال حاضر، [[قبایل]] بسیاری در [[عراق]] و [[اهواز]] خود را منتسب به این [[قبیله]] می‌‌دانند<ref>عشایر قبیله ربیعه، جعفر البغلانی.</ref>. از خاندان‌های سلطنتی‌ای که [[نسب]] از [[ربیعه]] می‌‌برند، می توان به  آل‌سعود در [[عربستان]]، آل‌صباح در [[کویت]] و [[حکام]] آل‌خلیفه در [[بحرین]] اشاره کرد<ref>زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۳، ج۳، ص۹۱، ۱۹۹؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله بنی ربیعه، لیلا خسروی.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>

پس از ظهور [[اسلام]]، گسترش [[فتوحات]] در نواحی و شهرهای گوناگون سبب شد تا تیره‌های ربیعه بیش از پیش در نواحی مختلف پراکنده و با اجرای [[سیاست]] اسکان [[قبایل عرب]] در شهرهای مفتوحه، شهرهای توج و [[موصل]] سکونت‌گاه تیره‌های مختلف [[عبدالقیس]] به‌ویژه اللبُوه گشت<ref>ابن درید، الاشتقاق، ج۲، ص۳۲۴، ابن قتیبه، المعارف، ص۹۳</ref>. علاوه بر آن با تأسیس [[کوفه]] و سپس [[بصره]]، [[اعراب]] از سرتاسر شبه [[جزیره عربستان]]، به این دو [[شهر]] [[هجرت]] کردند<ref>ثقفی کوفی، الغارات، مقدمه، ج۱، ص۵۱.</ref>. علاوه بر [[عراق]]، [[خراسان]] نیز از دیگر مناطق محل [[اجتماع]] و [[مهاجرت]] مردمانی از [[قبیله ربیعه]] و [[خاندان]] [[بنو عبدالقیس]] به شمار رفته است<ref>عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب،ج۲، ص۷۲۷؛ دائرة المعارف تشیع، مقاله بنی عبدالقیس، عبدالحسین شهیدی، ج۳، ص۴۷۹</ref>. همچنین برخی دیگر از گزارشات از اسکان گروهی دیگر از ربیعه در شهرهای مختلف [[مصر]] و نیز شهرهای شمال افریقا حکایت دارند. اعیان [[اندلس]] را هم در شمار [[بنی ربیعه]] ذکر کرده‌اند<ref>مقری، نفح‌ الطیب، ج۱، ص۲۳۲-۲۳۳؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۹۳، ۳۰۲؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله بنی ربیعه، لیلا خسروی.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>

در دیگر جنگ، موسوم به "یوم خزّاز" نیز در کنار [[کوه]] خزاز در گرفت، [[عدنانیان]] به [[پیروزی]] [[دست]] یافتند<ref>قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب،، ص۲۵۰-۲۵۱؛ ابوعبیده، دیوان النقائص: نقائص جریر و الفرزدق، ج۲، ص۲۶۱.</ref>، این [[نبرد]] مهمترین جنگ [[دوره جاهلی]] محسوب می‌‌شد؛ چرا که پس از آن [[ربیعه]] و [[مضر]] از زیر [[سلطه]] [[حکام]] [[یمن]] خارج شدند و تا [[ظهور اسلام]]، با [[اقتدار]] بر یمن چیره بودند<ref>دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی.</ref>.

[[مردم]] این قبیله پیش از [[اسلام]] در شمار [[قبایل]] بیابان‌گرد و [[صحرانشین]] قرار داشتند که به [[برکت]] اسلام به [[شهرنشینی]] روی آوردند و برخی از آنان در سرزمین‌های دوردست [[ممالک اسلامی]] جای گرفتند و از مدافعان [[ثغور]] [[اسلامی]] شدند<ref> ابن خلدون، تاریخ، ج۶، ص۳.</ref>. قبایل ربیعه همواره با قبایل [[مضر]] و قبایل [[یمن]] مفاخره می‌‌کردند<ref> مبرد، الکامل، ج۲، ص۲۰۵؛ این عبد ربه، العقد الفرید، ج۳، ص۲۸۴ و ۲۸۶؛ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۲۰، ص۱۴؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله بنی ربیعه، لیلا خسروی.</ref>. از [[امام رضا]]{{ع}} هم به نقل از اجداد طاهرینش نقل شده که [[رسول خدا]]{{صل}} چهار قبیله: [[انصار]]، عبدالقیس، أسلم و [[بنی تمیم]] را [[دوست]] داشت<ref>شیخ صدوق، الخصال، ص۲۸۸؛ علی کورانی عاملی، سلسلة القبائل العربیة فی العراق، ج۳، ص۲۲-۲۶.</ref>. برخی منابع هم برای ایشان خصائص و ویژگی‌هایی برشمردند که دیگر [[قبایل عرب]] فاقد آن بودند و آن اینکه: مهمان نوازترین، شجاع‌ترین، [[عابدترین]]، بخشنده‌ترین، خطیب‌ترین و بهترین راهنمای [[عرب]] از این [[قوم]] بودند<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۵۶-۵۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>

[[مردم]] ربیعه در [[قیام مختار]] نیز حضوری گسترده داشتند<ref>بلاذری، کتاب جمل من انساب الاشراف، ج۶، ص۶۲۴-۶۲۶ و ج۷، ص۷۰؛ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۲۹۸.</ref>، اما در [[تقابل]] با این گروه از [[عبقسی‌ها]]، جماعتی دیگر از ایشان نیز به هنگام [[شورش]] [[اشراف کوفه]] در ذی الحجه سال ۶۶ هجری در [[جبانة السبیع]] و [[نبرد]] [[کناسه]] [[کوفه]] علیه مختار شوریدند اما در نبرد شکست خوردند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، صص۳۹۸-۴۰۰؛ محمد بن جریر الطبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶،صص۴۵-۵۶؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله بنی ربیعه، لیلا خسروی.</ref>. ربعی‌های [[بصره]] نیز به [[حمایت]] از زبیریان برخاستند و [[مصعب بن زبیر]] به پشتوانه آنان سپاهی متشکل از [[قبایل]] از جمله [[تمیم]]، علیه مختار فراهم آورد و سوی کوفه حرکت کرد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۳۱۸.</ref>. آنان همچنین در جنبش‌های [[سیاسی]] ـ نظامی(اعم از [[شیعی]] و غیر شیعی) حضوری چشمگیر و نمایان داشتند<ref>بهادر قیم، مسعود و لی زاده، نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۵-۱۴۶.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>

در [[منازعات]] و رویدادهای دوره [[امویان]] همواره از [[قبایل]] [[ربیعه]] نام برده شده است<ref>ابو عبیده، دیوان النقائص: نقائص جریر و الفرزدق، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۷، ج۲، ص۱۳۹-۱۴۰؛ بلاذری، کتاب جمل من انساب الاشراف، ج۶، ص۱۷.</ref>. در [[نبرد]] راهط در سال ۶۵ هجری، قبایل ربیعه در کنار [[مروان بن حکم]] قرار گرفتند و با [[ضحاک بن قیس فهری]] به مقابله برخاستند و آنها را مغلوب خود ساختند<ref>مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۳۰۸-۳۰۹؛ حمیری، الروض المطار فی خبر الاقطار، ص۵۳۷.</ref>. ربعی‌ها در دوره [[حاکمیت]] [[عبدالله بن زبیر]] و برادرش [[مصعب]] بر [[بصره]]، با آنان همپیمان شدند اما اندکی بعد برخی از قبایل آن، [[بیعت]] خود با عبدالله بن زبیر را نقض کردند و با زبیریان وارد [[جنگ]] شدند<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۳۰۶.</ref>. در حوادث مهم سال‌های ۱۲۷ و ۱۲۸ [[هجری]] در [[عراق]] و [[خراسان]] نیز، [[قبیله ربیعه]] سهمی عمده داشتند<ref>محمد بن جریر الطبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۷، ص۳۰۶-۳۰۷ و ۳۳۷-۳۳۹؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله بنی ربیعه، لیلا خسروی.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>

از رجال و مشاهیر بسیار بنو ربیعه در [[جاهلیت]] و [[اسلام]]، علاوه بر چهره‌های ممتاز و بزرگی همچون [[زید بن صوحان]]<ref>خلیفة بن خیاط، طبقات، ص۲۴۳؛ رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۵۶۵.</ref> و برادرانش [[سیحان بن صوحان]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۶؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۴، ص۳۸۳.</ref> و [[صعصعه بن صوحان]]<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۱۷؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۷۸.</ref> و ...  که همگی در زمره [[اصحاب پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} قرار داشتند، می‌توان به نام شعرای بنامی چون [[مُرَقَش الاکبر]]، [[مرقش الاصغر]]، [[طَرَفَة بن العبد]]<ref>قلقشندی، صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، ج۱، ص۲۹۳؛ ابن‌حبیب، اسماء المغتالین من الاشراف، ص۱۷۹-۱۸۰، ۱۸۵؛ نیز نک‍: شنتمری، اشعار الشعراء الستة الجاهلیین، ج۲، ص۳-۱۵.</ref>  و ...  که همگی از مشاهیر ربیعه در دوره جاهلیت بودند اشاره کرد. ضمن اینکه [[مثنی بن حارثه شیبانی]]، [[معن بن زائده شیبانی]] ـ از [[بخشندگان]] معروف ـ، [[صهیب بن سنان]] ـ از [[سابقین در اسلام]] و از امرای [[مدینه]] ـ، [[احمد بن حنبل]] ـ از [[ائمه]] [[اهل سنت]] ـ<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰، ۳۹، ۹۶-۹۷، ۱۰۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵، ص۲۵۴-۲۵۵؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله ربیعه و مضر، ستار عودی.</ref> و [[طریف‌ بن ابان]] ـ از [[شهدای کربلا]] ـ<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۹۳.</ref>  ... هم از چهره‌های سرشناس [[ربیعه]] در دوره اسلامی‌اند<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.