|
|
| خط ۴۰: |
خط ۴۰: |
| # [[أبو بصیر]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[روایت]] می‌کنند که حضرتش فرمود: {{متن حدیث|أَوْصَى النَّبِيُّ {{صل}} إِلَى عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ {{عم}} و هما صبیان. ثُمَّ قَالَ: [ذلک] قَوْلُ اللَّهِ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} وَ أَرَادَ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ}}<ref>دلائل الإمامة (ط. بعثت، ۱۴۱۳ ه. ق.). ص۴۳۶.</ref>. | | # [[أبو بصیر]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[روایت]] می‌کنند که حضرتش فرمود: {{متن حدیث|أَوْصَى النَّبِيُّ {{صل}} إِلَى عَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ {{عم}} و هما صبیان. ثُمَّ قَالَ: [ذلک] قَوْلُ اللَّهِ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} وَ أَرَادَ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ}}<ref>دلائل الإمامة (ط. بعثت، ۱۴۱۳ ه. ق.). ص۴۳۶.</ref>. |
| # [[مفضل بن عمر]] از [[یونس بن ظبیان]] و او از [[جابر بن یزید جعفی]] که همگی از برجستگان [[اصحاب امام باقر]] {{ع}} و [[امام صادق]] {{ع}} بودند- از [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[روایت]] می‌کند که گفت: {{متن حدیث|لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ {{صل}} {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَرَفْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَمَنْ أُولُو الْأَمْرِ الَّذِينَ قَرَنَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِكَ فَقَالَ {{ع}}: هُمْ خُلَفَائِي يَا جَابِرُ وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ بَعْدِي أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ثُمَّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْمَعْرُوفُ فِي التَّوْرَاةِ بِالْبَاقِرِ وَ سَتُدْرِكُهُ يَا جَابِرُ فَإِذَا لَقِيتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّي السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ سَمِيِّي وَ كَنِيِّي حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ بَقِيَّتُهُ فِي عِبَادِهِ ابْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ذَاكَ الَّذِي يَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ عَلَى يَدَيْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا ذَاكَ الَّذِي يَغِيبُ عَنْ شِيعَتِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ غَيْبَةً لَا يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ إِلَّا مَنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَهَلْ يَقَعُ لِشِيعَتِهِ الِانْتِفَاعُ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ فَقَالَ {{ع}} إِي وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ يَسْتَضِيئُونَ بِنُورِهِ وَ يَنْتَفِعُونَ بِوَلَايَتِهِ فِي غَيْبَتِهِ كَانْتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمْسِ وَ إِنْ تَجَلَّلَهَا سَحَابٌ يَا جَابِرُ هَذَا مِنْ مَكْنُونِ سِرِّ اللَّهِ وَ مَخْزُونِ عِلْمِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِهِ}}<ref>کمال الدین و تمام النعمة (ط. اسلامیه، ۱۳۹۵ ه. ق)، ج۱، ص۲۵۳.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۴ ص ۲۲۹.</ref> | | # [[مفضل بن عمر]] از [[یونس بن ظبیان]] و او از [[جابر بن یزید جعفی]] که همگی از برجستگان [[اصحاب امام باقر]] {{ع}} و [[امام صادق]] {{ع}} بودند- از [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[روایت]] می‌کند که گفت: {{متن حدیث|لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ {{صل}} {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَرَفْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَمَنْ أُولُو الْأَمْرِ الَّذِينَ قَرَنَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِكَ فَقَالَ {{ع}}: هُمْ خُلَفَائِي يَا جَابِرُ وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ بَعْدِي أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ثُمَّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْمَعْرُوفُ فِي التَّوْرَاةِ بِالْبَاقِرِ وَ سَتُدْرِكُهُ يَا جَابِرُ فَإِذَا لَقِيتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّي السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ سَمِيِّي وَ كَنِيِّي حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ بَقِيَّتُهُ فِي عِبَادِهِ ابْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ذَاكَ الَّذِي يَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ عَلَى يَدَيْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا ذَاكَ الَّذِي يَغِيبُ عَنْ شِيعَتِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ غَيْبَةً لَا يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ إِلَّا مَنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَهَلْ يَقَعُ لِشِيعَتِهِ الِانْتِفَاعُ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ فَقَالَ {{ع}} إِي وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ يَسْتَضِيئُونَ بِنُورِهِ وَ يَنْتَفِعُونَ بِوَلَايَتِهِ فِي غَيْبَتِهِ كَانْتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمْسِ وَ إِنْ تَجَلَّلَهَا سَحَابٌ يَا جَابِرُ هَذَا مِنْ مَكْنُونِ سِرِّ اللَّهِ وَ مَخْزُونِ عِلْمِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِهِ}}<ref>کمال الدین و تمام النعمة (ط. اسلامیه، ۱۳۹۵ ه. ق)، ج۱، ص۲۵۳.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۴ ص ۲۲۹.</ref> |
|
| |
| == اولو الامر در احادیث ==
| |
| در [[روایات]] و [[احادیث]] مستفیضه‌ای که از [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] نقل شده، مقصود و مصداق «[[اولی الامر]]» [[ائمه معصوم]] {{عم}} است؛ از جمله:
| |
| ۱. از [[برید العجلی]] در [[حدیث]] بلندی از [[امام باقر]] {{ع}} [[روایت]] شده است که: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...}}{{متن حدیث|إِيَّانَا عَنَى خَاصَّةً- أَمَرَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِطَاعَتِنَا}}<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، اصول کافی، ج۱، ص۳۳۲، حدیث ۱ (کتاب الحجة)، با تلخیص؛ محمدباقر المجلسی، بحارالانوار، ج۲۳، ص۲۹۰، «کتاب الامامة» باب وجوب طاعتهم {{عم}}.</ref>.
| |
| یعنی امام باقر {{ع}} [[آیه اولی الامر]] را قرائت فرمودند و گفتند: «مقصود از آن فقط ما هستیم و [[خداوند]] همه [[مؤمنان]] را تا [[قیامت]] به [[اطاعت]] و [[پیروی]] از ما امر کرده است».
| |
|
| |
| ۲. [[فاضل مقداد سیوری حلی]] در شرح کتاب [[باب حادی عشر (کتاب)|باب حادی عشر]] می‌نویسد:
| |
| [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل می‌کند:
| |
| وقتی این [[آیه شریفه]] نازل شد که: «ای کسانی که [[ایمان]] آورده‌اید! اطاعت کنید از [[خدا]] و اطاعت کنید از [[پیامبر]] {{صل}} و اولی الامر از شما». [[خدمت]] پیامبر {{صل}} عرض کردم: خدا را شناختیم و اطاعت کردیم و تو را شناختیم و اطاعت کردیم. اولی الامر چه کسانی هستند که خداوند پیروی از آنها را دستور داده است؟
| |
|
| |
| [[حضرت]] فرمود: آنها [[جانشینان]] من هستند. ای جابر، نخستین آنان برادرم علی {{ع}} است، سپس بعد از او فرزندش حسن {{ع}} سپس حسین {{ع}} سپس [[علی بن حسین]] {{ع}}، سپس [[محمد بن علی]] {{ع}} و تو او را [[درک]] می‌کنی ای جابر، چون او را درک کردی [[سلام]] مرا به او برسان. سپس [[جعفر بن محمد]] {{ع}}، سپس [[موسی بن جعفر]] {{ع}}، سپس [[علی بن موسی الرضا]] {{ع}}، سپس محمد بن علی {{ع}}، سپس [[علی بن محمد]] {{ع}}، سپس [[حسن بن علی]] {{ع}}، سپس [[محمد بن حسن]] {{ع}}، که خداوند به وسیله او [[زمین]] را از [[عدل و داد]] پر می‌کند همان‌گونه که پر از [[ظلم و جور]] شده بود<ref>حسن بن یوسف حلی، باب حادی عشر، شرح: فاضل مقداد سیوری حلی، مترجم: عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، ص۱۱۴ و ۱۱۵.</ref>.
| |
|
| |
| ۳. [[سلیم بن قیس هلالی]] به نقل از [[امام علی]] {{ع}} می‌گوید:
| |
| [[رسول خدا]] {{صل}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...}} به من فرمود: [[اولی الامر]] که [[خدای تعالی]] او را در کنار نام خویش و رسولش در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ...}} قرار داده است و [[مردم]] را در منازعه‌ها به آنان ارجاع داد، آیا می‌دانی کیستند؟
| |
|
| |
| عرض کردم: یا [[رسول الله]]! آنان چه کسانی هستند؟
| |
| فرمود: علی! تو اولین نفر از آنان هستی<ref>سلیم بن قیس الهلالی، کتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۶۲۶ (با تلخیص)؛ عبیدالله بن عبدالله الحاکم الحسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۸۹.</ref>.
| |
|
| |
| ۴. [[مجاهد]] در [[تفسیر]] این آیه به نقل از [[ابن عباس]] چنین می‌گوید:
| |
| [[پیامبر اکرم]] {{صل}} هنگام عزیمت به [[جنگ تبوک]] [[تصمیم]] گرفت علی {{ع}} را در [[مدینه]] به [[جانشینی]] خود [[منصوب]] کند و با بقیه [[مسلمانان]] به سمت میدان جنگ تبوک برود.
| |
| در این هنگام علی {{ع}} به [[پیامبر]] {{صل}} عرض کرد: مرا در مدینه در کنار [[زنان]] و [[کودکان]] می‌گذارید و از [[فضیلت]] این [[جهاد]] بزرگ [[محروم]] می‌کنید و همراه دیگر مسلمانان به [[جنگ]] می‌روید!
| |
|
| |
| پیامبر {{صل}} در پاسخ فرمود:
| |
| {{متن حدیث|اما ترضی أن نکون منی بمنزلة هارون من موسی، حین قال: اخلفنی فی قومی و اصلح» فقال عز وجل {{متن قرآن|وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}}}؛ یعنی آیا [[راضی]] نمی‌شوی که نسبت تو به من همانند نسبت [[هارون]] با [[موسی]] باشد به هنگامی که [عازم [[کوه]] طور شد و] به برادرش هارون گفت: تو [[جانشین]] من در [[قوم]] و قبیله‌ام باش و مواظب امور باش تا باز گردم، [[خداوند]] نیز در این باره فرمود {{متن قرآن|وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>سلیمان بن ابراهیم القندوزی الحنفی، ینابیع المودة ج۱، باب ۳۸، ص۳۴۱؛ السید نور الله المرعشی التستری، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۳، ص۴۲۵؛ محمد بن علی المازندرانی، (ابن شهر آشوب)، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۰-۲۱؛ سید هاشم البحرانی، غایة المرام و حجة الخصام، ج۳، ص۱۰۴، باب ۵۸؛ محمدباقر المجلسی، بحارالانوار، ج۲۳، ص۲۹۷؛ برای اطلاع بیشتر درباره حدیث منزلت و طرق فراوان آن ر. ک: سید علی المیلانی، نفحات الازهار، ج۱۷ و ۱۸؛ محمدباقر المجلسی، بحارالانوار، ج۲۳، ص۲۸۳-۳۰۴؛ شهاب الدین المرعشی النجفی، ملحقات احقاق الحق، ج۲۳، ص۶۰-۷۵.</ref>.
| |
|
| |
| یعنی واژه «[[اولی الامر]]» ناظر به کار توست و تو اولی الامر هستی.
| |
|
| |
| [[حاکم حسکانی]] نیز در کتاب خود [[شواهد التنزیل (کتاب)|شواهد التنزیل]] [[روایت]] بالا را نقل کرده و می‌افزاید:
| |
| {{متن قرآن|...وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...}} در [[آیه شریفه]] یعنی: [[اطاعت]] کنید از [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} که [[ولی امر]] [[مسلمانان]] است که [[خداوند سبحان]] در [[زمان]] [[حیات رسول خدا]] {{صل}} به او [[ولایت امری]] [[عنایت]] فرمود در زمانی که [[پیامبر]] {{صل}} او را به [[جانشینی]] خویش در [[مدینه]] برگزید. و همچنین [[خدا]] بندگانش را امر به اطاعت و ترک [[مخالفت]] او [[فرمان]] داد<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۹۰، حدیث۲۰۳.</ref>.
| |
|
| |
| ۵. [[علامه قندوزی]] در [[ینابیع المودة (کتاب)|ینابیع المودة]] به نقل از [[حسن بن صالح]] می‌نویسد:
| |
| [[امام صادق]] {{ع}} درباره این [[آیه]] فرمود:
| |
| {{متن حدیث|اولی الامر هم الأئمة من اهل البیت {{عم}}}}<ref>ینابیع المودة، ج۱، باب ۳۸، ص۳۴۱.</ref>.
| |
|
| |
| ۶. [[عبدالغفار بن القاسم]] نیز می‌گوید:
| |
| از [[امام باقر]] {{ع}} درباره «اولی الامر» در آیه شریفه پرسیدم. [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|کان والله علی منهم}}<ref>احمد بن موسی ابن مردویه، مناقب علی بن ابی طالب، ص۲۳۰، حدیث ۳۲۸؛ علی بن عیسی الاربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج۱، ص۳۳۰.</ref>..
| |
|
| |
| ۷. [[ابن مردویه]] در کتاب المناقب خود، علاوه بر [[حدیث]] بالا روایت دیگری را به نقل از [[نعمان بن بشیر]] روایت کرده و می‌نویسد:
| |
| {{متن حدیث|إن علیا تلاها یعنی اولی الامر منکم، و قال أنا منهم}}<ref>مناقب علی بن ابی طالب، ص۲۳۰، حدیث ۳۲۷.</ref>؛ «یعنی علی {{ع}} [[آیه اولی الامر]] را [[تلاوت]] کرد و فرمودند: من از آنها می‌باشم».
| |
|
| |
| برخی دیگر از منابعی که این [[تفسیر]] را نقل کرده‌اند عبارت‌اند از:
| |
| # [[محمد بن یعقوب الأندلسی]]، [[تفسیر بحر المحیط (کتاب)|تفسیر بحر المحیط]]، ج۳، ص۶۸۶.
| |
| # [[فخرالدین الرازی]]، [[تفسیر الکبیر (کتاب)|تفسیر الکبیر]] ([[مفاتیح الغیب]])، ج۴، جزء ۱۰، ص۱۱۳.
| |
| # [[محمد بن نعمان العکبری]] ([[شیخ مفید]]) [[الامالی (کتاب)|الامالی]]، (سلسله مؤلفات شیخ مفید)، ج۴، مجلس ۴۱، ص۳۴۸ و ۳۴۹.
| |
| # [[محمد بن الحسن الطوسی]]، الأمالی، مجلس ۵، ص۱۲۱ و ۱۲۲.
| |
| # [[محمد بن علی بن بابویه الصدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، جزء ۲، ص۳۱۶.
| |
| # [[سید بن طاووس]]، [[سعد السعود (کتاب)|سعد السعود]]، ص۲۳۳.
| |
| # [[احمد بن علی الطبرسی]]، [[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج]]، ج۲، ۲۳۷.<ref>[[محمد ساعدی|ساعدی، محمد]]، [[آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار (کتاب)|آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار]]، ص ۱۶۸.</ref>
| |
|
| |
|
| == [[احتجاج]] [[ائمه اطهار]] {{عم}} به [[آیه شریفه]] == | | == [[احتجاج]] [[ائمه اطهار]] {{عم}} به [[آیه شریفه]] == |
