پرش به محتوا

بنی‌تغلب: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۷ اکتبر ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'شبه جزیره عربستان' به 'شبه جزیره عربستان'
جز (جایگزینی متن - 'شبه جزیره عربستان' به 'شبه جزیره عربستان')
خط ۷: خط ۷:
تغْلب<ref>این نام هم به فتح "لام" «تَغْلَب» و هم به کسر "لام" «تَغْلِب» قرائت شده است.</ref>، از شاخه‌های [[قبیله]] [[وائل بن قاسط]] و از تیره‌های [[قبیله ربیعه]] است؛ قبیله‌ای مشهور از [[اعراب]] شمالی ([[عدنانی]]) که نسب از [[تغلب بن وائِل بن قاسط بن هنب بن افصی بن دعمی بن جَدیْلَةَ بن اسد بن ربیعة بن نزار بن مَعَدّ بن عدنان]] می‌‌برند<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ج ۲، ص۱۹۲ـ۱۹۳؛ حازمی، عجالة المبتدی، ص۳۱؛ سمعانی، الانساب، ج۳، ص۵۷.</ref>. نام اصلی تغلب را "دثار" گفته‌اند<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۰۲؛ برای آگاهی بیشتر از نسبت و برخی ملاحظات لغوی دربارۀ تغلب، نک: جوهری، صحاح، ج۱، ص۱۹۵؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل غلب.</ref> اما از آنجا که پدرش آرزوی [[پیروزی]] و [[غلبه]] او را داشت، نام تغلب بر او ماندگار شد و از آن پس وی را "تغلب" و "غلباء"([[قدرتمند]] و [[پیروز]]) خواندند و منتسبین به قبیله او را "غلباوی" نسبت دادند<ref> ابن حائک، الاکلیل، ج ۱، ص۲۱۶؛ سویدی، سبائک الذهب، ص۲۲۸؛ قلقشندی، نهایة الارب، ص۱۸۶.</ref>.
تغْلب<ref>این نام هم به فتح "لام" «تَغْلَب» و هم به کسر "لام" «تَغْلِب» قرائت شده است.</ref>، از شاخه‌های [[قبیله]] [[وائل بن قاسط]] و از تیره‌های [[قبیله ربیعه]] است؛ قبیله‌ای مشهور از [[اعراب]] شمالی ([[عدنانی]]) که نسب از [[تغلب بن وائِل بن قاسط بن هنب بن افصی بن دعمی بن جَدیْلَةَ بن اسد بن ربیعة بن نزار بن مَعَدّ بن عدنان]] می‌‌برند<ref> ابن کلبی، جمهرة النسب، ج ۲، ص۱۹۲ـ۱۹۳؛ حازمی، عجالة المبتدی، ص۳۱؛ سمعانی، الانساب، ج۳، ص۵۷.</ref>. نام اصلی تغلب را "دثار" گفته‌اند<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۰۲؛ برای آگاهی بیشتر از نسبت و برخی ملاحظات لغوی دربارۀ تغلب، نک: جوهری، صحاح، ج۱، ص۱۹۵؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل غلب.</ref> اما از آنجا که پدرش آرزوی [[پیروزی]] و [[غلبه]] او را داشت، نام تغلب بر او ماندگار شد و از آن پس وی را "تغلب" و "غلباء"([[قدرتمند]] و [[پیروز]]) خواندند و منتسبین به قبیله او را "غلباوی" نسبت دادند<ref> ابن حائک، الاکلیل، ج ۱، ص۲۱۶؛ سویدی، سبائک الذهب، ص۲۲۸؛ قلقشندی، نهایة الارب، ص۱۸۶.</ref>.


تغلب بن وائل دارای برادرانی بوده که بکر و غنز و شُخَیص چهره‌های معروف و شناخته شده آنانند و هر کدامشان، بعدها در رأس [[قبایل]] خود قرار گرفتند<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۱-۲؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۹۵؛ ابن درید، الاشتقاق، ص۳۳۵.</ref>. تغلب همچنین سه پسر به نام‌های غَنْم، اَوْس و عِمران داشت<ref>ابن کلبی، جمهرة النسب، ج ۲، ص۲۹۸؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۹۵.</ref>، اما، از آنجا که اغلب بزرگان و مشاهیر تغلبی از [[نسل]] غنم بودند، از این رو، در کتب انساب و شجره [[نامه‌ها]] منحصراً به این نسل توجه شده است<ref>اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه.</ref>. برخی از [[پژوهشگران]] معاصر بر این اعتقادند که هم اکنون شماری از [[قبایل]] کهن با نام‌های دیگری در شبه [[جزیره عربستان]] ساکنند؛ چندان که [[قبایل]] [[تغلب]] امروزه با نام دَواسِر در عسیر تهامه [[زندگی]] می‌‌کنند و قبایل دیگری از تغلب هم با نام [[عنزه]] در جنوب شبه جزیره به سر می‌‌برند که خاندان‌های سلطنتی [[آل]] سعود، [[آل]] [[خلیفه]] و آل الصباح در [[عربستان]] و [[بحرین]] و [[کویت]] از همین قبیله‌اند<ref> محمد سلیمان طیب، ج۱، ص۴۱-۴۴ و ۴۸-۴۹؛ عبدالعزیز ابراهیم أحیدب، ص۳۰،۳۷.</ref>.
تغلب بن وائل دارای برادرانی بوده که بکر و غنز و شُخَیص چهره‌های معروف و شناخته شده آنانند و هر کدامشان، بعدها در رأس [[قبایل]] خود قرار گرفتند<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۱-۲؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۹۵؛ ابن درید، الاشتقاق، ص۳۳۵.</ref>. تغلب همچنین سه پسر به نام‌های غَنْم، اَوْس و عِمران داشت<ref>ابن کلبی، جمهرة النسب، ج ۲، ص۲۹۸؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۹۵.</ref>، اما، از آنجا که اغلب بزرگان و مشاهیر تغلبی از [[نسل]] غنم بودند، از این رو، در کتب انساب و شجره [[نامه‌ها]] منحصراً به این نسل توجه شده است<ref>اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه.</ref>. برخی از [[پژوهشگران]] معاصر بر این اعتقادند که هم اکنون شماری از [[قبایل]] کهن با نام‌های دیگری در [[شبه جزیره عربستان]] ساکنند؛ چندان که [[قبایل]] [[تغلب]] امروزه با نام دَواسِر در عسیر تهامه [[زندگی]] می‌‌کنند و قبایل دیگری از تغلب هم با نام [[عنزه]] در جنوب شبه جزیره به سر می‌‌برند که خاندان‌های سلطنتی [[آل]] سعود، [[آل]] [[خلیفه]] و آل الصباح در [[عربستان]] و [[بحرین]] و [[کویت]] از همین قبیله‌اند<ref> محمد سلیمان طیب، ج۱، ص۴۱-۴۴ و ۴۸-۴۹؛ عبدالعزیز ابراهیم أحیدب، ص۳۰،۳۷.</ref>.


== مواطن بنی‌تغلب ==  
== مواطن بنی‌تغلب ==  
خاستگاه اولیه تغلبیان ـ مانند دیگر تیره‌های [[ربیعه]] ـ، تِهامه است. آنان سپس، به تدریج از آنجا به دیگر بلاد [[مهاجرت]] کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج ۴، ص۴۹۰؛ الاطرقجی، «تغلب و دورها فی التاریخ»، ص ۱۵۵.</ref>. برخی [[مورخان]]، یکی از عمده دلیل‌های پراکنده شدن تغلبیان و به‌ویژه مهاجرت آنان از سرزمین‌های اصلی خود در شبه [[جزیره عربستان]] به دیار ربیعه را [[جنگ]] بَسوس و جنگ‌هایی که پس از آن به [[انگیزه]] [[خونخواهی]] [[کلیب]] برپا شده، دانسته اند. این جنگ‌های طولانی، آنان را به شدت در تنگنا قرار داد و هر دو [[قبیله]] را مجبور به کوچیدن به [[اراضی]] شمالی‌تر در زمان‌های مختلف کرده است. از دیگر اسبابی که باعث مهاجرت [[قبایل]] ربیعه ـ از جمله بکر و [[تغلب]] ـ به این منطقه شد می‌‌توان به [[عصبیت]] قبیله‌ای، ازدیاد [[جمعیت]] همراه با کمبود [[ارزاق]] اشاره کرد<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۲۴.</ref>. مردم [[ربیعه]] در مناطق پایین دست سرچشمه رودخانه [[فرات]]<ref>السامر، الدولة الحمدانیه فی الموصل و حلب، ج۱، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> واقع در میان [[موصل]] به طرف رأس عین و نصیبین و خابور<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج ۴، ص۴۹۰-۴۹۱.</ref> [[مسکن]] گزیدند؛ از این رو این [[سرزمین]] را از آن پس، دیار ربیعه خواندند<ref>السامر، الدولة الحمدانیه فی الموصل و حلب، ج۱، ص۱۶۸-۱۶۹؛ رمزیه الاطرقجی، تغلب و دورها فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۵.</ref>.  
خاستگاه اولیه تغلبیان ـ مانند دیگر تیره‌های [[ربیعه]] ـ، تِهامه است. آنان سپس، به تدریج از آنجا به دیگر بلاد [[مهاجرت]] کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج ۴، ص۴۹۰؛ الاطرقجی، «تغلب و دورها فی التاریخ»، ص ۱۵۵.</ref>. برخی [[مورخان]]، یکی از عمده دلیل‌های پراکنده شدن تغلبیان و به‌ویژه مهاجرت آنان از سرزمین‌های اصلی خود در [[شبه جزیره عربستان]] به دیار ربیعه را [[جنگ]] بَسوس و جنگ‌هایی که پس از آن به [[انگیزه]] [[خونخواهی]] [[کلیب]] برپا شده، دانسته اند. این جنگ‌های طولانی، آنان را به شدت در تنگنا قرار داد و هر دو [[قبیله]] را مجبور به کوچیدن به [[اراضی]] شمالی‌تر در زمان‌های مختلف کرده است. از دیگر اسبابی که باعث مهاجرت [[قبایل]] ربیعه ـ از جمله بکر و [[تغلب]] ـ به این منطقه شد می‌‌توان به [[عصبیت]] قبیله‌ای، ازدیاد [[جمعیت]] همراه با کمبود [[ارزاق]] اشاره کرد<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۲۴.</ref>. مردم [[ربیعه]] در مناطق پایین دست سرچشمه رودخانه [[فرات]]<ref>السامر، الدولة الحمدانیه فی الموصل و حلب، ج۱، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> واقع در میان [[موصل]] به طرف رأس عین و نصیبین و خابور<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج ۴، ص۴۹۰-۴۹۱.</ref> [[مسکن]] گزیدند؛ از این رو این [[سرزمین]] را از آن پس، دیار ربیعه خواندند<ref>السامر، الدولة الحمدانیه فی الموصل و حلب، ج۱، ص۱۶۸-۱۶۹؛ رمزیه الاطرقجی، تغلب و دورها فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۵.</ref>.  


همچنین گروهی از بنی تغلب در سال ۱۹۹ هجری (۸۱۵ میلادی)، "دیر اعلی در ارتفاعات شمال [[موصل]] مشرف بر دجله را [[مسکن]] خود ساختند<ref>ازدی، تاریخ موصل، ص۳۳۸.</ref>. گروهی از [[بنی تغلب]] هم، پیش از ظهور [[اسلام]]، به [[مصر]] کوچ کردند و با قبطیان درآمیختند<ref>بکری، المسالک و الممالک، ص۹۱ </ref>. برخی از [[مردم]] [[تغلب]] هم در [[کوفه]] ساکن شدند. بنی‌تغلب پس از اسکان در کوفه، محله ای را در این [[شهر]] به خود اختصاص دادند و همراه با [[قبایل]] دیگر یکی از «اسباع» کوفه را تشکیل دادند<ref>ثقفی کوفی، الغارات، مقدمه، ج۱، ص۵۱.</ref>.
همچنین گروهی از بنی تغلب در سال ۱۹۹ هجری (۸۱۵ میلادی)، "دیر اعلی در ارتفاعات شمال [[موصل]] مشرف بر دجله را [[مسکن]] خود ساختند<ref>ازدی، تاریخ موصل، ص۳۳۸.</ref>. گروهی از [[بنی تغلب]] هم، پیش از ظهور [[اسلام]]، به [[مصر]] کوچ کردند و با قبطیان درآمیختند<ref>بکری، المسالک و الممالک، ص۹۱ </ref>. برخی از [[مردم]] [[تغلب]] هم در [[کوفه]] ساکن شدند. بنی‌تغلب پس از اسکان در کوفه، محله ای را در این [[شهر]] به خود اختصاص دادند و همراه با [[قبایل]] دیگر یکی از «اسباع» کوفه را تشکیل دادند<ref>ثقفی کوفی، الغارات، مقدمه، ج۱، ص۵۱.</ref>.
۲۱۸٬۱۹۱

ویرایش