قبیله: تفاوت میان نسخه‌ها

آنچه در شبه جزیره اصالت و محوریت داشت قبیله بود. [[محمد]] الجابری می‌گوید: [[عرب جاهلی]] هر نوع [[رفتار]] سیاسی، دینی و اجتماعی را بی‌آنکه با معیاری فراگیر ارزیابی کند به سنت‌های درونی هر قبیله ارجاع می‌داد<ref>داود فیرحی، تاریخ تحول دولت در اسلام (قم، دانشگاه مفید، ۱۳۸۵ [در دست انتشار])، ص۴۷.</ref>. به [[اعتقاد]] او، ریشه این رفتار در محیط و شرایط جغرافیایی ویژه مناطق صحرایی و بیابانی و [[نظام]] قبیله‌ای است که از آن با عنوان گسست (انفصال) یاد می‌کند، یعنی اساس [[روابط]] در بیابان بر گسست [[استوار]] است. در مقابل [[پیوستگی]] (اتصال) که ویژگی [[جامعه]] [[شهرنشین]] و محیط دریایی است<ref>محمد عابد الجابری، بنیة العقل العربی، دراسة تحلیلة نقدیة لنظم المعرفة فی الثقافة العربیة (بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة، ۱۹۸۶)، ص۲۳۹-۲۴۸.</ref>. بنابراین، این محیط و شرایط است که خود را به عنوان مهم‌ترین عامل [[زندگی]] در صحرا بر انسان‌های ساکن در آن تحت عنوان قبیله [[تحمیل]] می‌کند. از همین‌رو از مهم‌ترین نتایج پیوند اقلیم و قبیله، [[استقلال]] بیرونی و [[خودمختاری]] و [[خودگردانی]] درونی [[قبایل]] از حیث [[آداب]] و [[سنن اجتماعی]] - سیاسی است، که در روابط درون‌قبیله‌ای یا روابط بین‌القبایلی پذیرفته شده بود<ref>داود فیرحی، تاریخ تحول دولت در اسلام، ص۳۴.</ref>. در شبه جزیره به جز چند منطقه دارای [[جمعیت]] نسبتاً زیاد همچون [[مکه]] و یثرب بیشتر مناطق آن خالی از سکنه بود، البته در شهرهایی همچون [[مکه]] و یثرب نیز ساختاری [[اداری]] و [[سیاسی]] وجود نداشت. در مکه نه [[مجلسی]] برای صدور [[احکام]] یکسان و نه [[حاکم]] [[مدنی]] یا نظامی وجود داشت. [[مورخان]] از هیچ مدیر واحدی که [[شهر]] را اداره کند و [[زندانی]] برای بازداشت افراد اخلال‌گر داشته باشد، یاد نکرده‌اند<ref>جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، ترجمه محمدحسین روحانی (بابل، کتاب سرای بابل، ۱۳۶۷)، ج۴، ص۴۸-۴۹.</ref>. در یثرب نیز شرایط به همین گونه بود. دو رکن «اُطم» یا محله - به عنوان ساختار فیزیکی و جغرافیایی و هندسی - و «ربعة» - که ناظر به [[استقلال]] قبیله در [[روابط اجتماعی]] و [[آداب و رسوم]] و [[سنن]] است - ساختار مستقل [[قبایل]] را نشان می‌دهد<ref>صالح احمد العلی، دولت رسول خدا {{صل}}، ترجمه هادی انصاری (قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۱)، ص۱۷-۴۰.</ref>. به طور کلی [[عرب جاهلی]] با هیچ یک از انواع کنونی یا مشهور [[حکومت]] آشنا نبود، نه [[نظام]] [[قضایی]] روشنی داشت، نه نیروی انتظامی برای [[امنیت]]، نه [[قدرت اجرایی]] متمرکز و نه [[نظام اقتصادی]] و پولی تعریف شده<ref>همان، ص۵۸، به نقل از: حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام، ص۵۱-۵۲.</ref>.

برخی این [[احساس]] که واحد [[سیاسی]] قبیله می‌تواند نیازهای مختلف خود را با اتکای به قبیله و حداکثر هم‌پیمانی با قبیله‌ای دیگر برطرف سازد، از مهم‌ترین [[دلایل]] عدم شکل‌گیری ساخت [[دولت واحد]] و متمرکز در شبه جزیره می‌دانند<ref>رسول جعفریان، تاریخ تحول دولت و خلافت (قم: ۱۳۶۳)، ص۱۷.</ref>.<ref>[[محسن ابوالفتحی|ابوالفتحی، محسن]]، [[توزیع قدرت در دولت نبوی (مقاله)|مقاله «توزیع قدرت در دولت نبوی»]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۲۹۶.</ref>