لوح محو و اثبات: تفاوت میان نسخه‌ها

*در مقابل [[لوح محفوظ]]، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر قدرت مطلقۀ‌ خداوند‌ است و محتوای این لوح قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده صورت تعلیقی و شرطی دارد و به این شکل است که اگر چنین‌ شود‌ چنان خواهد شد و اگر نشود نخواهد شد. [[علامه مجلسی]] چنین مثال می‌زند: "مثلاً‌ برای زید پنجاه سال عمر نوشته شده ولی به این صورت که اگر صلۀ رحم کند، شصت سال خواهد بود و اگر قطع رحم کند‌، چهل‌ سال خواهد بود پس‌ اگر‌ او صله رحم کرد، در آن کتاب پنجاه سال محو و شصت سال ثبت خواهد شد<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۴، ص ۱۳۱.</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۲.</ref>.  

*در‌ آیه‌ای که‌ مربوط به لوح محو و اثبات است، عبارت {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ  نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.</ref> به روشنی دلالت دارد قضای الهی قابل تغییر است و چنین‌ نیست‌ که‌ قضای الهی، قدرت او را محدود کند و او نتواند کاری بر خلاف قضای خود انجام دهد. این ‌‌مطلب‌، عقیدۀ یهود را نفی می‌کند که می‌گفتند خداوند جهان را بر اساس یک‌ سلسله‌ قوانین‌ کلّی آفرید و دیگر نمی‌تواند در آن تغییر بدهد و همین قوانین دست خدا را بسته است‌. خداوند هر لحظه‌ای می‌تواند قضا و تقدیر نوشته شده را تغییر بدهد و لوح محو و اثبات جایگاه این تغییرهاست. این حقیقت‌ در‌ [[قرآن‌ کریم]] به صورت های دیگری هم بیان شده است‌ و در‌ آیاتی از [[قرآن]] از تغییر سرنوشت برخی از اشخاص و جامعه‌ها خبر داده و خاطر نشان کرده است که گاهی قضای‌ الهی‌ بر‌ چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا‌ تغییر داده شده است. از جملۀ این موارد جریان یونس است که هم دربارۀ شخص او و هم دربارۀ‌ قوم‌ او‌ از چنین تغییری خبر داده شده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَلَوْلا أَنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ}}﴾}}<ref> و اگر او از نیایشگران نبود،بی‌گمان در شکم آن (ماهی)، تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند می‌ماند؛ سوره صافات، آیه: ۱۴۳- ۱۴۴.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ}}﴾}}<ref> پس چرا (مردم) هیچ شهری بر آن نبودند که (به هنگام) ایمان آورند تا ایمانشان آنان را سودمند افتد جز قوم یونس که چون (به هنگام) ایمان آوردند عذاب خواری را در زندگانی این جهان از آنان برداشتیم و تا روزگاری آنان را (از زندگی) بهره‌مند ساختیم؛ سوره یونس، آیه:۹۸.</ref> در آیۀ نخست اظهار‌ می‌دارد‌ که قرار بود یونس تا روز قیامت در شکم ماهی بماند ولی او‌ در‌ شکم‌ ماهی به تسبیح خدا پرداخت و خدا این قضا را تغییر داد و او را از شکم‌ ماهی‌ بیرون آورد و از آیۀ بعدی فهمیده می‌شود که قرار بود بر قوم‌ یونس‌ بلا‌ نازل شود ولی این قوم وقتی آثار بلا را دیدند ایمان آوردند و آن بلا از‌ آنان‌ برداشته‌ شد و تا مدتها در رفاه و آسایش بودند<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۳.</ref>.  

*همچنین‌ در‌ روایات بسیاری، از تأثیر اعمال خوب یا بد مانند حسن خلق و صلۀ رحم‌ و صدقه‌ دادن و یا گناهان ویژه در‌ سرنوشت‌ انسان‌ و فراخی و تنگی روزی‌ و بلندی‌ و کوتاهی عمر مطالب روشن‌ کننده‌ای‌ آمده است. جایگاه این تغییرات که در قضای الهی صورت می‌گیرد، همان لوح محو‌ و اثبات‌ است و آن کتابی است که حوادث‌ روزمره‌ و اتفاقاتی که‌ برای‌ بشر‌ رخ می‌دهد در آن‌ ثبت شده و شاید در آیاتی که در زیر می‌خوانیم منظور از کتاب همان لوح محو‌ و اثبات‌ باشد:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلاَّ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}﴾}}<ref> و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است؛ سوره فاطر، آیه: ۱۱.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}﴾}}<ref> هیچ گزندی در زمین  و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است ؛ سوره حدید، آیه: ۲۲.</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۳.</ref>.  

*آنچه مسلم است این است که [[لوح محفوظ]] جایگاه و مظهر علم خدا و لوح محو‌ و اثبات‌ مظهر قدرت خداوند است و وجود‌ لوح محو و اثبات، این حقیقت را ثابت می‌کند که هیچ چیزی حتی مقدرات و قضا و قدر و قوانین‌ حاکم‌ بر طبیعت نمی‌تواند قدرت‌ خدا‌ را محدود کند و او همواره و هر لحظه توانایی انجام هر کاری را دارد و این درست مقابل نقطۀ نظر برخی از فلاسفه و یهود است<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۴.</ref>.  

*در‌ برخی از روایات در تفسیر آیۀ شریفۀ  {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ  نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.</ref> تصریح شده است طبق این آیه قضای الهی قابل تغییر و دگرگونی است‌ و برخی‌ از اعمال‌ خوب یا بد، سرنوشت انسان را تغییر می‌دهد و خداوند هر چه را بخواهد مقدّم و آنچه را که‌ بخواهد مؤخر می‌کند و او هر گونه تغییری را که بخواهد می‌دهد‌: "از [[امام علی|امیرالمؤمنین‌]]{{ع}} نقل شده که او از [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] دربارۀ آیۀ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}} پرسید‌، آن حضرت فرمود: چشمان تو را با تفسیر آن روشن خواهم کرد و چشمان امت خود را نیز با تفسیر آن روشن خواهم کرد: صدقه دادن درست و نیکی به پدر و مادر و انجام‌ کار خوب، شقاوت را تبدیل به سعادت می‌کند و بر عمر می‌افزاید و از حوادث بد حفظ می‌کند"<ref>{{عربی|اندازه=120%|" عن‌ علی‌{{ع}} أنّه سأل رسول الله{{صل}} عن هذه الآیة ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾، فقال: لاقرّنّ عینیک بتفسیرها و لاقرّنّ عین اُمّتی بعدی بتفسیرها: الصدقة علی‌ وجهها‌ و برّ‌ الوالدین و اصطناع المعروف یحوّل الشقاء سعاة و یزید فی العمر و یقی مصارع السوء‏ ‏‏"}}؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج ۴، ص۶۶.</ref>؛ [[امام صادق]]{{ع}} در مورد این آیه فرمود: "آیا جز این است که‌ آنچه‌ را که ثابت بوده محو می‌کند و آنچه را که نبوده ثابت می‌کند؟<ref>{{عربی|اندازه=120%|" عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: فِي هَذِهِ الْآيَةِ  ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾‏ قَالَ فَقَالَ وَ هَلْ‏ يُمْحَى‏ إِلَّا مَا كَانَ‏ ثَابِتاً وَ هَلْ‏ يُثْبَتُ إِلَّا مَا لَمْ يَكُنْ‏ ‏‏"}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص ۱۴۶.</ref>؛ [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرمود‌: "اگر‌ آیه‌ای‌ در [[قرآن]] نبود شما را‌ از‌ آنچه‌ شده و آنچه تا روز قیامت خواهد شد خبر می‌دادم. گفتم:  کدام آیه؟ فرمود:  آیۀ {{عربی|اندازه=120%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> {{عربی|اندازه=120%|" لَوْ لَا آيَةٌ فِي‏ كِتَابِ‏ اللَّهِ‏ لَحَدَّثْتُكُمْ‏ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَقُلْتُ أَيَّةُ آيَةٍ قَالَ ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾ ‏‏"}}؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۱۵</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۴.</ref>.

*[[پرونده:Mg1150 91icl.jpg|22px]] [[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|'''بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات''']]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴.