امانت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

# '''[[حرمت]] [[خیانت]] در [[امانت]]: '''<ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۴، ص ۲۴۶ - ۵۲۴.</ref>[[خیانت]] در [[امانت]] دیگران به هر صورتی [[حرام]] است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَخُونُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ }}<ref> ای مؤمنان! به خداوند و پیامبر خیانت نکنید و در امانت‌های خود دانسته خیانت نورزید؛ سوره انفال، آیه: ۲۷.</ref> جمله {{متن قرآن|وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ}} عطف به جملات پیشین بوده و مقصود {{متن قرآن|وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ}} است؛ یعنی در امانتهای [[خدا]] و [[رسول]] و نیز امانتهای خودتان [[خیانت]] نورزید<ref>التفسیر الکبیر، ج ۵، ص ۴۷۵؛ التحریر والتنویر، ج۹، ص ۳۲۴؛ المیزان، ج ۹، ص ۵۴.</ref> قول دیگر این است که "لا" در تقدیر نبوده و این جمله جواب جمله {{متن قرآن|لاَ تَخُونُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ}} است و معنای [[آیه]] چنین می‌شود که به امانتهای [[خدا]] و [[رسول]] او [[خیانت]] نورزید که در این صورت در امانت‌های خودتان [[خیانت]] ورزیده‌اید<ref>التفسیرالکبیر، ج۵، ص۴۷۵؛ المیزان، ج۹، ص ۵۵.</ref>، زیرا [[امانت]] [[خدا]] و [[رسول]] که همان [[اسرار]] [[پیامبر]] باشد [[امانت]] [[مسلمانان]] نیز شمرده می‌شود. [[قرآن]] در [[آیه]] ۷۵ [[سوره آل‌عمران]] نیز [[خیانت]] گروهی از [[اهل کتاب]] "[[یهود]]" در امانتهای غیر همکیشان خود را طرح و آنان را بدین جهت [[نکوهش]] کرده است: {{متن قرآن|وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لاَّ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ }}<ref> و از اهل کتاب کسی هست که اگر دارایی فراوانی بدو بسپاری به تو باز پس می‌دهد و از ایشان کسی نیز هست که چون دیناری بدو بسپاری به تو باز نخواهد داد مگر آنکه پیوسته بر سرش ایستاده باشی؛ این بدان روی است که آنان می‌گویند: درباره بی‌سوادان راهی (برای بازخواست) بر ما نیست و بر خداوند دروغ می‌بندند با آنکه خود می‌دانند؛ سوره آل عمران، آیه: ۷۵.</ref> از [[مذمت]] [[یهود]] از سوی [[خدا]] به سبب این عمل آنان برمی‌آید که [[خیانت]] در [[امانت]] از دیدگاه [[شرایع الهی]] عملی ناروا و [[ناپسند]] است<ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۴، ص ۲۴۶ - ۵۲۴.</ref>.

# '''عدم ضمان [[امین]]: '''<ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۴، ص ۲۴۶ - ۵۲۴.</ref> اگر [[امانت]] بدون [[تفریط]] و [[تعدی]] تلف یا نقصی بر آن وارد شود [[امانت]] گیرنده ضامن نیست: {{متن قرآن|مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ }}<ref>بر نیکوکاران ایرادی نیست؛ سوره توبه، آیه: ۹۱.</ref><ref>القواعد الفقهیه، ج ۲، ص ۱۲.</ref>؛ اما در صورت [[تعدی]] یا کوتاهی، شخص ضامن است<ref>جواهر الکلام، ج ۲۷، ص ۲۸.</ref>. برخی با استناد به [[آیه]] فوق گفته‌اند: ضامن نبودن [[امین]] تنها در امانتهایی است که امانت‌گیرنده نسبت به صاحب [[امانت]] [[محسن]] و [[نیکوکار]] شمرده می‌شود؛ اما در امانتهایی که وی به نفع خودش در [[امانت]] [[تصرف]] می‌کند، مانند عاریه یا اجاره، شخص [[محسن]] شمرده نشده و ضامن خواهد بود<ref>القواعد الفقهیه، ج ۲، ص ۱۲.</ref><ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۴، ص ۲۴۶ - ۵۲۴.</ref>.

== آثار و ثمرات [[امانتداری]] ==

# عامل اساسی [[عدول]] از حکم به عدل، [[پیروی از هوا و هوس]] است:

##{{متن قرآن|وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref>«و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>.

# در اهمیت حکم به عدل: در بیان این اهمیت، همین بس که [[سبب نزول]] [[کتاب خدا]]، حکم از روی آن، یعنی حکم به [[حق]] یا حکم به عدل بین [[مردم]] است:

##{{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند و در آن جز کسانی که به آنها کتاب داده بودند، اختلاف نورزیدند (آن هم) پس از آنکه برهان‌های روشن به آنان رسید (و) از سر افزونجویی که در میانشان بود؛ آنگاه خداوند به اراده خویش مؤمنان را در حقیقتی که در آن اختلاف داشتند رهنمون شد و خداوند هر که را بخواهد به راه راست رهنمایی می‌کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref>