قبله در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←قبله) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
'''قِبله'''، جهتی است که [[مسلمانان]] هنگام [[نماز]] و [[عبادت]] رو به [[کعبه]] در [[مسجد الحرام]] می‌ایستند. | '''قِبله'''، جهتی است که [[مسلمانان]] هنگام [[نماز]] و [[عبادت]] رو به [[کعبه]] در [[مسجد الحرام]] می‌ایستند. | ||
== معناشناسی == | |||
برخی نویسندگان زیر واژه قبله می‌نویسد: «قبله در اصل اسمی است برای حالتی که به آن حالت روی می‌آورند، مثل جِلسه و قِعده حالت نشستن و در سخن معمولی متعارف، قبله به صورت اسم برای مکانی است که در موقع [[نماز]]، به آن توجه می‌شود و به طرف آن روی می‌آورند».<ref>راغب اصفهانی، المفردات.</ref>.<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۱.</ref> | |||
المنجد نویسد: القبله: اسم نوع است؛ نوع روی آوردن و رفتن به یک طرف<ref>المنجد، ص۱۳۸۸. </ref>. مفردات گوید: در اصل اسمی است برای حالتی که به آن حالت روی می‌آوردند مثل: {{عربی|جِلسه و قِعده}} حالت نشستن و در سخن معمولی و متعارف قبله به صورت اسم برای مکانی است که در موقع [[نماز]] به آن توجه می‌شود و روی می‌آورند<ref>مفردات، ج۳، ص۱۲۶.</ref>. در لغت‌شناسی می‌خوانیم، قبله؛ در [[غرب]] اسم مکانی است که [[نماز]] گزار به آن رو می‌کند. | |||
«منظور از «[[قبله]]» تنها جهت جغرافیایی مخصوص نیست و رو کردن به آن تنها جانب صورت و [[جسم]] را به آن گرداندن نمی‌باشد، قبله جهت و هدفی است که روی [[روح]] و [[جان]] و درون را به آن متوجه می‌سازند و سمت و سوئی است که راه [[زندگی]] را توجیه می‌نماید. از این نظر آنچه [[مردم]] [[کعبه]] [[آمال]] قرار داد و به آن «اقبال» می‌نمایند می‌توان «قبله» آنان نامید، هر چند [[سلاطین جور]] را «قبله عالم» نامیده و دربار و دستگاه آنها را «مشابه» خود نمایند، یا آنکه ارباب [[زر و زور]] و [[تزویر]] را [[خانه]] [[امید]] و آرزوهای خود قرار دهند»<ref>نظم قرآن.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص ۶۰۶.</ref> | |||
== سابقه قبله در [[ادیان ابراهیمی]] == | |||
[[پیروان]] همه [[ادیان]] به‌ویژه ادیان ابراهیمی، نمازهایی دارند؛ که می‌بایست آن [[عبادت]] را چه به صورت فردی، یا جمع، در زمانی معین و در جهتی مشخص، انجام دهند و به مدلول [[آیه]] ۱۷۷ بقره می‌فرماید: {{متن قرآن|لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ...}}<ref>«نیکی آن نیست که روی را سوی خاور و باختر بگردانید، بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راه‌ماندگان و کمک‌خواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد و نماز برپا دارد و زکات پردازد و (نیکی از آن) آنان (است) که چون پیمان بندند وفا کنند؛ و به ویژه شکیبایان در سختی و رنج و در هنگامه کارزار، آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref>. | |||
اما از آنجا که اکثر [[عبادات]] جمعی است و [[جمعیت]] هم [[عقیده]] باید هم جهت باشد؛ لذا [[خداوند]] دستور داده است؛ به منظور [[حفظ وحدت]] و هم جهتی و [[هماهنگی]] و جلوگیری از [[بی‌نظمی]] که مخل [[حفظ]] یک [[تشکیلات]] است؛ جهت [[واحدی]] را برای [[عبادت]] برگزینند، که این عمل خود موجب [[ابهت]] و [[اقتدار]] و [[اتحاد]] آنها خواهد شد. | |||
به همین دلیل و دلائل دیگر و حکمت‌های نهفته‌ای، که [[راز]] آنها بر ما آشکار نیست در همه [[ادیان الهی]] [[وحدت]] جهت عبادت مورد تأکید پیام‌آوران [[ادیان]] قرار گرفته است. | |||
از این رو [[قبله]] [[یهود]] [[بیت المقدس]] است و رو به آن [[نماز]] می‌گزارند و قبله [[نصاری]]، جهت [[مشرق]] است و همه جا رو به طرف مشرق نماز می‌خوانند. | |||
[[رسول اکرم]]{{صل}} مدت سیزده سال در [[مکه]] و مدتی در [[مدینه]] به طرف بیت المقدس نماز می‌خواند، سپس به طرف [[کعبه]] برگشت. | |||
تحویل قبله یکی از کارهای بس مهم بوده؛ مخصوصاً که آن [[حضرت]]، اکثر [[زمان]] [[رسالت]] را به قبله اول ـ بیت المقدس ـ نماز خوانده بود. یهود نیز که آن را شکستی برای خود می‌دانستند؛ سر و صدا به راه انداختند؛ تا آیاتی چند از [[قرآن مجید]] نازل شد کعبه را تثبیت کرد و به غوغا پایان داد. | |||
در [[المیزان]] راجع به ماست و ماه تحویل قبله فرمود: «اکثر [[روایات]] دلالت دارند، که تحویل قبله در مدینه [[سال دوم هجرت]]، در [[ماه رجب]] که هفدهمین ماه [[هجرت]] بود؛ واقع شده است علی هذا، آن حضرت جمعاً چهارده سال و پنج ماه، به طرف بیت المقدس نماز خوانده است»<ref>قاموس قرآن، قرشی، ج۵، ص۲۲۶.</ref>.<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۱.</ref> | |||
== اهمیت [[قبله]] برای [[پیامبر]] == | == اهمیت [[قبله]] برای [[پیامبر]] == | ||
| خط ۳۱: | خط ۵۳: | ||
فردای آن روز که حضرت برای [[اقامه نماز]] ظهر به [[مسجد]] "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از [[نماز]]، [[جبرئیل]] نازل شد و با گرفتن بازوی حضرت، ایشان را به سوی [[کعبه]] برگرداند. [[مسلمانان]] نیز به [[تبعیت]] از حضرت به سوی [[کعبه]] ایستادند و ادامه [[نماز ظهر]] را خواندند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>. | فردای آن روز که حضرت برای [[اقامه نماز]] ظهر به [[مسجد]] "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از [[نماز]]، [[جبرئیل]] نازل شد و با گرفتن بازوی حضرت، ایشان را به سوی [[کعبه]] برگرداند. [[مسلمانان]] نیز به [[تبعیت]] از حضرت به سوی [[کعبه]] ایستادند و ادامه [[نماز ظهر]] را خواندند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>. | ||
سپس [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>«گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[تاریخ تغییر قبله (مقاله)|تاریخ تغییر قبله]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ [[منصور داداش نژاد|داداش نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی (کتاب)|مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۵۹- | سپس [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>«گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[تاریخ تغییر قبله (مقاله)|تاریخ تغییر قبله]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ [[منصور داداش نژاد|داداش نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی (کتاب)|مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۵۹-۶۰؛ [[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۲.</ref> | ||
==جغرافیای [[قبله]]، در [[سور مبارکه]] بقره و [[یونس]]== | ==جغرافیای [[قبله]]، در [[سور مبارکه]] بقره و [[یونس]]== | ||
| خط ۴۱: | خط ۶۳: | ||
واژه [[قبله]] شش بار در [[سوره بقره]] و یک‌بار در [[سوره یونس]]{{ع}} به صورت مستقل، یا ترکیب با [[ضمیر]] مفرد و یا جمع به کار رفته است. این واژه در [[عرف ]][[مسلمانان]]، نام مکان و جهتی است که [[مسلمین]] به سوی آن [[اقامه نماز]] می‌کنند.<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۰.</ref> | واژه [[قبله]] شش بار در [[سوره بقره]] و یک‌بار در [[سوره یونس]]{{ع}} به صورت مستقل، یا ترکیب با [[ضمیر]] مفرد و یا جمع به کار رفته است. این واژه در [[عرف ]][[مسلمانان]]، نام مکان و جهتی است که [[مسلمین]] به سوی آن [[اقامه نماز]] می‌کنند.<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۰.</ref> | ||
== | == نتیجه‌گیری == | ||
واژه قبله شش بار در چهار آیه، از [[سوره مبارکه بقره]] - ۱۴۲، ۱۴۵ بیان گردیده است؛ که سه مورد آن اشاره به بیت المقدس و دو بار آن دلالت بر [[خانه کعبه]] دارد و مورد ششم آن به طور عام بیان گردیده؛ که شامل [[عبادت]] در جهت [[مشرق]] برای [[نصاری]] و یا هر جهت دیگری می‌باشد و قبله در آیه ۸۷ [[یونس]]{{ع}} بیانگر جهت و محل خاصی برای ادای [[فرایض دینی]] به‌ویژه [[نماز]] نیست<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص ۳۸۳.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||