اعتدال در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

اعتدال در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۲۳

۲۴٬۴۴۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۶۳۷

ویرایش

@@ خط ۲۴۳: / خط ۲۴۳: @@
 # '''اعتدال در [[روابط]] و [[اخلاق جنسی]] و به دور از [[افراط]] و [[تفریط]]:''' {{متن قرآن|وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ}}<ref>«و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است» سوره الرحمن، آیه ۲۷.</ref>،{{متن قرآن|وَاللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَنْ تَمِيلُوا مَيْلًا عَظِيمًا}}<ref>«و خداوند می‌خواهد توبه شما را بپذیرد و آنان که از شهوت‌ها پیروی دارند می‌خواهند که شما به کجروی سترگی بیفتید» سوره نساء، آیه ۲۷.</ref>.
 از دیدگاه قرآن ریشه بسیاری از [[انحرافات]] فردی و اجتماعی در عدم رعایت اصل اعتدال است و این امر ناشی از [[جهل]] [[انسان]]؛ [[تمایلات نفسانی]] {{متن قرآن|قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا وَضَلُّوا عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ}}<ref>«بگو ای اهل کتاب! در دین خود ناحق غلو نورزید و از هوس‌های گروهی که از پیش گمراه بودند، و بسیاری را گمراه کردند و از راه میانه به بیراه افتادند پیروی نکنید» سوره مائده، آیه ۷۷.</ref>؛ [[کفر به خدا]]، انبیای و [[احکام الهی]] {{متن قرآن|أَمْ تُرِيدُونَ أَنْ تَسْأَلُوا رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَى مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ}}<ref>«آیا بر آنید که از پیامبرتان درخواست کنید چنان که پیش‌تر از موسی در خواست شد؟ و آنکه کفر را جایگزین ایمان کند، بی‌شک راه میانه را گم کرده است» سوره بقره، آیه ۱۰۸.</ref>، {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا وَقَالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلَاةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ}}<ref>«و به راستی خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از ایشان دوازده سرپرست را برانگیختیم و خداوند فرمود: من با شمایم؛ اگر نماز را بر پا داشتید و زکات پرداختید و به پیامبران من ایمان آوردید و آنان را یاری کردید و به خداوند وامی نکو پرداختید من از گناهان شما چشم می‌پوشم و شما را به بوستان‌هایی در می‌آورم که از بن آنها جویبارها روان است، پس از آن، هر یک از شما کفر ورزد بی‌گمان راه میانه را گم کرده است» سوره مائده، آیه ۱۲.</ref> و رابطه دوستانه [[مؤمنان]] با [[دشمنان]] خود و [[دشمنان خدا]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ وَمَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ}}<ref>«ای مؤمنان! اگر برای جهاد در راه من و به دست آوردن خرسندی من (از شهر خود) بیرون می‌آیید، دشمن من و دشمن خود را دوست مگیرید که به آنان مهربانی ورزید در حالی که آنان به آنچه از سوی حق برای شما آمده است کفر ورزیده‌اند؛ پیامبر و شما را (از شهر خود) بیرون می‌کنند که چرا به خداوند -پروردگارتان- ایمان دارید، پنهانی به آنان مهربانی می‌ورزید و من به آنچه پنهان و آنچه آشکار می‌دارید داناترم و از شما هر کس چنین کند به یقین، راه میانه را گم کرده است» سوره ممتحنه، آیه ۱.</ref> است.<ref>[[محمد رضا فقهی|فقهی، محمد رضا]]، [[اعتدال - فقهی (مقاله)|مقاله «اعتدال»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>
+== اعتدال پیامبر خاتم ==
+* [[اعتدال]] از مفاهیم [[اخلاقی]] است که هم در [[نظام]] توصیفی و [[جهان‌بینی]] بکار رفته و هم در حوزه [[تربیتی]]. در کتب [[اخلاقی]] بخش مهمی از آموزه‌ها به ایجاد [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]] در رفتارهای فردی و [[اجتماعی]] اختصاص یافته است. از سوی دیگر یکی از مهارت‌های [[زندگی]]، به ویژه در حوزه [[تبیین دین]] و [[دعوت]] به [[حق]]، دستیابی به روش همگون و متناسب و موزون و به تعبیری [[اعتدال]] است. این صفت [[اخلاقی]] به عنوان یکی از عوامل سعادت‌بخش و ایجاد کننده موفقیت در [[زندگی]]، [[جامعه]] و [[مصلح]] [[اجتماعی]] و فراهم آورنده شرایط تعامل با دیگران شمرده شده و بکارگیری آن در حوزه [[دین]] و [[فرهنگ]] می‌تواند به [[اصلاح]] امور به صورت تدریجی و آرام آرام همراه با برنامه بیانجامد. مثلا از دو [[رفتار]] افراطی و تفریطی تهور و ترسویی پرهیز داده و بر [[شجاعت]] به عنوان [[رفتاری]] [[عقلانی]]، معتدلانه و عادلانه - نه [[ترس]] و نه تهور - تأکید شود. از همین‌رو گفته شده که مثلا [[اعتدال]] در «[[غضب]]»، «[[شجاعت]]»، [[اعتدال]] در «[[شهوت]]»، «[[عفت]]» و [[اعتدال]] در «[[عقلانیت]]»، «[[حکمت]]» است. در [[قرآن]] به جای استعمال کلمه [[اعتدال]] و [[تعادل]]، از واژه‌هایی چون وسطیت، بین ذلک، لاالی هولاء و لاالی هولاء، استواء، سوی، موزون استفاده شده و یا با تعبیرهای سلبی معنای ایجابی آن روشن می‌شود. در یک حوزه معنایی گسترده از قبیل [[عدل]] (مفهوم [[اخلاقی]]) [[انصاف]] و مانند آن بکار رفته و معنا و مفهومی نزدیک با [[تعادل]] دارد. در [[قرآن کریم]]، موضوع [[اعتدال]] به شیوه‌های مختلف و با سبک مخصوص [[تربیتی]] و هدایتی بیان شده، گاه مصادیق آن بیان شده است، و گاه معنایی بیان که با نفی یک طرف و طرف مقابل این وسطیت را نشان می‌دهد. اما در مرحله نخست واژه‌های مستقیم این کلمه باید مدنظر باشد مثل کلمه وسطیت که در [[آیات قرآنی]] استعمال شده است. مثلا در آنجا که در باره [[جامعه اسلامی]] سخن می‌گوید، جامعه‌ای در میان [[جوامع]] [[دینی]] [[اهل کتاب]] [[یهود]] و [[نصاری]] و یا در شیوه مرزبندی می‌گوید: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ…}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمو» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> و بدین گونه شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر [[مردم]] [[گواه]] باشید.... [[خداوند]] به صراحت در وصف [[امت اسلام]] و [[جامعه]] ایمانی و [[قرآنی]] که باید [[اسوه]] [[جوامع]] دیگر بشری باشد، سخن از [[اعتدال]] در [[شریعت]] و [[گرایش]] به [[معنویت]] سخن می‌گوید. در جایی دیگر این معنا با توصیف عینی بیان شده که [[مردم]] سه گروه هستند، کسانی که [[ستمگر]] به خود هستند و گروهی پیشی گیرنده به خیرات و کسانی در میان این دو: {{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ}}<ref>«سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است» سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref>. سپس این کتاب را به آن [[بندگان]] خود که [آنان را] برگزیده بودیم به [[میراث]] دادیم پس برخی از آنان بر خود ستمکارند و برخی از ایشان میانه رو و برخی از آنان در [[کارهای نیک]] به [[فرمان خدا]] پیشگام‌اند و این خود [[توفیق]] بزرگ است<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۱۳۰-۱۳۴.</ref>.
+== [[الزام]] [[پیامبر]] {{صل}} به [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]] ==
+منظور آن دسته از آیاتی است که به [[پیامبر]] نسبت به [[زیاده‌روی]] در [[مسلمان]] کردن هشدار می‌دهد و یا توبیخ می‌کند که چرا خود را این گونه به زحمت می‌اندازی‌؟ [[دعوت]] به [[میانه‌روی]] در [[تبلیغ]] [[دین]] و این که [[تبلیغ]] [[دین]] نیز باید با [[تعادل]] همراه باشدو و از این که [[پیامبر]] با همه [[حرص]] و شدت [[اراده]] و تلاش باز نمی‌تواند موفق بشود و [[پیامبر]] بداند که بسیاری از [[مردم]] [[ایمان]] نمی‌آورند: {{متن قرآن|وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و بیشتر مردم مؤمن نیستند گرچه تو آزمند باشی» سوره یوسف، آیه ۱۰۳.</ref>. و این جدا از [[آیات]] است که به [[پیامبر]] می‌گوید: {{متن قرآن|وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر پروردگارت می‌خواست، تمام آن کسان که روی زمین‌اند همگی ایمان می‌آوردند؛ آیا تو مردم را ناگزیر می‌کنی که مؤمن باشند؟» سوره یونس، آیه ۹۹.</ref> یا آیاتی که به [[پیامبر]] یادآور می‌شود که تو جبار {{متن قرآن|وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ}}<ref>«ما به آنچه می‌گویند داناتریم و تو بر آنان چیره نیستی از این روی هر کس را که از وعده عذاب من می‌هراسد با قرآن پند بده!» سوره ق، آیه ۴۵.</ref> و مسیطر نیستی {{متن قرآن|لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ}}<ref>«تو بر آنان چیره نیستی،» سوره غاشیه، آیه ۲۲.</ref>
+*{{متن قرآن|فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ عَلَى آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا}}<ref>«بسا اگر به این سخن ایمان نیاورند تو، به دنبال ایشان از دریغ، جان خود بفرسایی» سوره کهف، آیه ۶.</ref>
+*{{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا}}<ref>«و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی» سوره اسراء، آیه ۲۹.</ref>
+*{{متن قرآن|لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«مبادا خود را از اینکه (مشرکان) ایمان نمی‌آورند به هلاکت افکنی» سوره شعراء، آیه ۳.</ref>
+* البته رفتارهای [[پیامبر]] بر پایه [[عشق]] و [[محبت]] به نوع [[بشر]] و [[هدایت]] آنان بود و تاکید برای نشان دادن جهت بوده و یا آن حد بود که دچار [[اندوه]] می‌شده که چرا ایشان [[هدایت]] نمی‌شوند، اما این مسئله [[دلیل]] نمی‌شود که [[خدا]] به او هشدار دهد و بخواهد که بی‌خودی خود را به زحمت نیاندازد. نکته دیگر از آنجا که افراد [[جامعه]] را سلیقه‌ها و گرایش‌های مختلف تشکیل می‌دهد. اصولا هرگونه حرکت و [[دعوت]] اصلاحی، و [[پیام]] تکاملی و نفوذ [[اجتماعی]] که حد وسط میان این افراد باشد، جز به رفتارهای سالم و درست و [[پسندیده]]، ممکن و شدنی نیست. در حوزه نفوذ [[اجتماعی]]، [[رهبران]] [[دینی]] می‌بایست براساس رفتارهای [[پسندیده]] مقبول در پیش اکثر [[جامعه]] عمل کنند. [[آرمان]] خواهی به این نیست که یکشبه همه تحولات انجام بگیرد، بلکه آن است که به ذائقه آنان به صورت آرام‌آرام مطلوب آید و زمینه پذیرش فراهم شود. از این رو در باره [[علت]] نفوذ [[اجتماعی]] [[پیامبر]] در [[جامعه]] آن روز به مسئله رفتارها و خلق [[عظیم]] آن [[حضرت]] و [[محبت]] و مهر ایشان نسبت به همگان حتی [[دشمنان]] اشاره می‌شود. همین [[خلق و خوی]] بزرگوار آن [[حضرت]] بود که همگان را در پیرامون وجود آن [[حضرت]] گرد آورد. وگرنه هرگونه تندخوئی حتی نسبت به [[دشمنان]] موجب می‌شود تا [[دوستان]] نیز دور شوند. {{متن قرآن|فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ…}}<ref>«پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دو» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۱۳۰-۱۳۴.</ref>.
+== [[دستورات]] کلی [[اعتدال]] ==
+*{{متن قرآن|خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«گذشت را در پیش گیر و به نیکی فرمان ده و از نادانان روی بگردان!» سوره اعراف، آیه ۱۹۹.</ref> از آنجا که [[قرآن]] کتاب [[هدایت]] است، باید بخش‌های مهم [[اعتدال]] را نشان دهد. در جایی از این معنا به صورت کلی سخن می‌گوید، هرچند که تعبیر کنایی باشد، یا از امور ساده و کوچک تلقی شود: {{متن قرآن|وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ}}<ref>«و در راه رفتنت میانه‌رو باش و از آوایت فرو کاه که ناپسندترین بانگ‌ها بانگ درازگوشان است» سوره لقمان، آیه ۱۹.</ref>در راه رفتن خود میانه رو باش و صدایت را آهسته ساز. در جایی دیگر خطاب به [[پیامبر]] این [[اعتدال]] را در برخورد با دیگران بیان داشته: {{متن قرآن|خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«گذشت را در پیش گیر و به نیکی فرمان ده و از نادانان روی بگردان!» سوره اعراف، آیه ۱۹۹.</ref>. گذشت پیشه کن و به [کار] [[پسندیده]] [[فرمان]] ده و از نادانان رخ برتاب<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۱۳۰-۱۳۴.</ref>.
+== [[اعتدال]] در [[عبادت]] و [[احکام]] ==
+از جمله مواردی که [[قرآن]] در [[زندگی]] بر [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]] در آن تاکید می‌کند، [[اعتدال]] در [[امور عبادی]] است. با آن که براساس نگرش و [[بینش]] [[قرآنی]] و تحلیل آن، [[آفرینش انسان]] برای [[عبادت]] و [[پرستش]] خداوندی است، با این همه [[میانه‌روی]] در این حوزه نیز مورد تاکید و [[تشویق]] قرار می‌گیرد.
+*{{متن قرآن|وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: چه «الله» را بخوانید و چه «رحمان» را؛ هر چه بخوانید، نام‌های نیکوتر او راست و به نمازت نه بانگ بردار و نه آن را بی‌آوا بخوان و میان آن (دو)، راهی (میانه) بگزین!» سوره اسراء، آیه ۱۱۰.</ref>
+* '''نکته''': [[قرآن]] در مسئله [[اعتدال]] در [[عبادت]]، به مفهوم خاص آن توجه دارد؛ زیرا در تحلیل کلی و عام [[قرآن]] هرگونه عملی [[عبادت]] تلقی می‌شود، به شرط آن که در راستای [[تکامل]] [[بشر]] باشد. اما در [[عبادت]] به معنای خاص آن که شامل [[نماز]] و [[روزه]] و امور دیگر عبادی مثل [[انفاق]] و پرداخت صدقات است، می‌بایست [[اعتدال]] را رعایت نماید. حتی در شیوه‌ها و چگونگی به جا آوردن [[عبادات]] نیز این مسئله مورد توجه و تاکید است. از این رو به صراحت بر [[لزوم]] پرهیز از [[افراط]] و [[تفریط]] در قرائت نمازهای مستحبی و خسته‌کننده و یا در باره برخی خصوصیات اشاره می‌کند. به عنوان نمونه می‌فرماید که قرائت، آن چنان بلند و یا خیلی کوتاه نباشد. از این رو باید [[انسان]] از جهر و اخفات در [[نماز]] به شکلی که دیگران را متوجه سازد و یا اصولا به گوش کسی نرسد، خودداری ورزد و راه میانه را در این مسئله بجوید. [[قرآن]] برای بیان این معنا پس از ذکر [[نهی]] از جهر و اخفات به جستن راه میانه با گزاره اشاره می‌کند که به معنای جستن راهی میان این دو است: {{متن قرآن|وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: چه «الله» را بخوانید و چه «رحمان» را؛ هر چه بخوانید، نام‌های نیکوتر او راست و به نمازت نه بانگ بردار و نه آن را بی‌آوا بخوان و میان آن (دو)، راهی (میانه) بگزین!» سوره اسراء، آیه ۱۱۰.</ref> و نمازت را به آواز بلند مخوان و بسیار آهسته‌اش مکن، و میان این [و آن] راهی [میانه] جوی. البته برخی با توجه به معنای لغوی صلات که به معنای دعاست آن را به [[نماز]] اختصاص نداده و گفته‌اند که مراد از [[آیه]] آن است که شخص در [[دعا]] و [[نیایش]]، شیوه [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]] در آهنگ [[دعا]] را در پیش گیرد. ([[مجمع البیان]] ج ۵ و ۶ ص ۶۸۹) بنابراین در مسئله [[دعا]] و [[نیایش]] که از اصول اساسی عبادی است نیز بر [[لزوم]] رعایت [[اعتدال]] در آهنگ [[دعا]] و [[نیایش]] به درگاه [[خداوند]] اشاره شده است.
+*{{متن قرآن|آتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان و نیز (حقّ) مستمند و در راه مانده را و هیچ‌گونه فراخ‌رفتاری مورز» سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref>
+*{{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا}}<ref>«و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی» سوره اسراء، آیه ۲۹.</ref> یکی از مصادیق [[اعتدال]] که با تعبیرهای مختلف از آن سخن گفته شده، [[میانه‌روی]] در معیشیت و [[اقتصاد]] در [[زندگی]] و به تعبیری در تولید و توزیع و [[مصرف]] است. از نظر [[قرآن]]، [[رفتار]] [[اقتصادی]] می‌بایست معتدل و مبتنی بر قوامیت [[اقتصادی]] برای [[جامعه]] «{{متن قرآن|وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا}}<ref>«و دارایی‌هایتان را که خداوند (مایه) پایداری (زندگی) شما گردانیده است به کم‌خردان نسپارید و از در آمد آن، آنان را روزی و پوشاک رسانید و با آنان با زبانی شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۵.</ref> و به دور از هرگونه افراطی چون تبذیر و ریخت‌وپاش و [[اسراف]]، یا در حوزه فردی مانند تقتیر، [[بخل]]، خساست و مانند آن باشد.
+*{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای پیامبر! چرا چیزی را که خداوند بر تو حلال کرده است برای کسب خشنودی همسرانت حرام می‌داری؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تحریم، آیه ۱.</ref>
+*{{متن قرآن|لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«به چیزی که دسته‌هایی از کافران را بدان بهره‌مند کرده‌ایم چشم مدوز و برای آنان اندوه مخور و برای مؤمنان افتادگی کن!» سوره حجر، آیه ۸۸.</ref>
+* '''نکته''': در [[آیات]] فوق که همگی خطاب به [[پیامبر]] شده، این محورها مطرح گردیده است.
+# ملزم بودن [[پیامبر]] به رعایت [[میانه‌روی]] در [[تبلیغ]] [[دین]] و ارتباط با [[مردم]] و تعامل [[اجتماعی]]. {{متن قرآن|خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«گذشت را در پیش گیر و به نیکی فرمان ده و از نادانان روی بگردان!» سوره اعراف، آیه ۱۹۹.</ref>
+# در برخی از [[آیات]]، هرچند به ظاهر در [[انفاق]] است اززبان هنری [[تمثیل]] استفاده شده {{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا}}<ref>«و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی» سوره اسراء، آیه ۲۹.</ref>
+# [[پیامبر]] موظف به [[ادای حقوق]] [[خویشاوندان]]، [[مسکینان]] و در راه ماندگان، بارعایت [[اعتدال]] و دوری از [[اسراف]] و تبذیر: {{متن قرآن|آتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان و نیز (حقّ) مستمند و در راه مانده را و هیچ‌گونه فراخ‌رفتاری مورز» سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref>
+# [[پیامبر]] مامور به رعایت [[اعتدال]] درهمه انفاق‌ها و دادو ستدهای [[اقتصادی]] در [[جامعه]] {{متن قرآن|وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا}}<ref>«و (هنگام بخشش) نه دست خود را فرو بند و نه یکسره بگشای که نکوهیده دریغ خورده فرو مانی» سوره اسراء، آیه ۲۹.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۱۳۰-۱۳۴.</ref>.
 == منابع ==
@@ خط ۲۴۹: / خط ۲۷۵: @@
 # [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']]
 # [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمد رضا فقهی|فقهی، محمد رضا]]، [[اعتدال - فقهی (مقاله)|مقاله «اعتدال»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
+# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
 {{پایان منابع}}