آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۱:۰۶
، ۲۴ نوامبر ۲۰۲۲وظیفهٔ شمارهٔ ۳، بخش دوم
جز (جایگزینی متن - '== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==↵{{منبع جامع}}↵* کتاب‌شناسی مهدویت؛↵* مقاله‌شناسی مهدویت؛↵* پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.↵{{پایان منبع جامع}}↵' به '') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]] | | موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]] | ||
| تصویر = 7626626268.jpg | | تصویر = 7626626268.jpg | ||
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[عصر ظهور امام مهدی]] / [[کلیات عصر ظهور]] | | مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[عصر ظهور امام مهدی]] / [[کلیات عصر ظهور]] | ||
| مدخل اصلی = [[نقش ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی]] | | مدخل اصلی = [[نقش ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی]] | ||
| مدخل وابسته = | | مدخل وابسته = | ||
| پاسخ‌دهندگان =۶ پاسخ | | پاسخ‌دهندگان =۶ پاسخ | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۰: | ||
# [[حمایت]] همه جانبه از [[اسلام]] در زمان [[غربت]]؛ | # [[حمایت]] همه جانبه از [[اسلام]] در زمان [[غربت]]؛ | ||
# [[زمینه‌سازی برای ظهور]] به وسیله [[قیام]] [[مردی از قم]]؛ | # [[زمینه‌سازی برای ظهور]] به وسیله [[قیام]] [[مردی از قم]]؛ | ||
#وجود [[ایرانیان]] بسیاری در [[سپاه]] [[حضرت]]{{ع}}؛ | # وجود [[ایرانیان]] بسیاری در [[سپاه]] [[حضرت]] {{ع}}؛ | ||
#آموزگاران [[قرآن]] در [[دولت حضرت مهدی]]{{ع}}. | # آموزگاران [[قرآن]] در [[دولت حضرت مهدی]] {{ع}}. | ||
در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است. | در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است. | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۱: | ||
== پاسخ جامع اجمالی == | == پاسخ جامع اجمالی == | ||
تلاش گسترده [[ایرانیان]] [[مسلمان]] در دوران [[غیبت کبری]] از [[نشانه‌های ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} است. چنانچه در [[روایات]]، از تلاش‌های آنها بسیار [[تجلیل]] شده است.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> [[ایرانیان]] در فرجام [[تاریخ]] [[بشریت]] که با آمدن [[منجی آسمانی]] توأم است، در سه مقطع استراتژیک و مهم؛ یعنی آستانۀ [[ظهور]]، [[بعد از ظهور]] و [[حکومت جهانی]] ایفای نقش می‌کنند. نقش [[ایرانیان]] در حوزۀ آستانۀ [[ظهور]] که به رُخداد [[ظهور]] منتهی می‌شود، به عنوان نخستین گروه از [[زمینه‌سازان ظهور]] جلوه می‌کند و در حوزۀ [[بعد از ظهور]] که به [[قیام امام زمان]] {{ع}} منتهی می‌شود، به عنوان سران و [[فرماندهان سپاه امام]] زمان {{ع}} نقش ایفاء می‌کنند. پس چنانکه [[نهضت جهانی امام زمان]] {{ع}} دارای سه بُرهه: [[ظهور]]، [[قیام]] و [[حکومت]] است، مشارکت و حضور [[زمینه‌سازان]] نیز بر اساس آن به سه بُرهه: [[زمینه‌سازی ظهور]] و [[زمینه‌سازی]] [[قیام]] و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت]] بازشناسی و تعریف می‌شود<ref>رک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص۸۰ ـ ۸۲.</ref>. | تلاش گسترده [[ایرانیان]] [[مسلمان]] در دوران [[غیبت کبری]] از [[نشانه‌های ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} است. چنانچه در [[روایات]]، از تلاش‌های آنها بسیار [[تجلیل]] شده است.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> [[ایرانیان]] در فرجام [[تاریخ]] [[بشریت]] که با آمدن [[منجی آسمانی]] توأم است، در سه مقطع استراتژیک و مهم؛ یعنی آستانۀ [[ظهور]]، [[بعد از ظهور]] و [[حکومت جهانی]] ایفای نقش می‌کنند. نقش [[ایرانیان]] در حوزۀ آستانۀ [[ظهور]] که به رُخداد [[ظهور]] منتهی می‌شود، به عنوان نخستین گروه از [[زمینه‌سازان ظهور]] جلوه می‌کند و در حوزۀ [[بعد از ظهور]] که به [[قیام امام زمان]] {{ع}} منتهی می‌شود، به عنوان سران و [[فرماندهان سپاه امام]] زمان {{ع}} نقش ایفاء می‌کنند. پس چنانکه [[نهضت جهانی امام زمان]] {{ع}} دارای سه بُرهه: [[ظهور]]، [[قیام]] و [[حکومت]] است، مشارکت و حضور [[زمینه‌سازان]] نیز بر اساس آن به سه بُرهه: [[زمینه‌سازی ظهور]] و [[زمینه‌سازی]] [[قیام]] و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت]] بازشناسی و تعریف می‌شود<ref>رک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص۸۰ ـ ۸۲.</ref>. | ||
برخی از این تلاش‌ها عبارتند از: | برخی از این تلاش‌ها عبارتند از: | ||
# [[حمایت]] همه جانبه از [[اسلام]] در زمان [[غربت]]: در [[روایات]] آمده است<ref>سفینة البحار، ج ۲، ص ۶۹۳.</ref>: "[[ایرانیان]] تنها گروهی هستند که در زمان [[غربت]] [[اسلام]]، از [[دین]] و [[قرآن]] پاسداری می‌کنند". [[عبایة بن عبدالله اسدی]] میگوید: "روز جمعه‌ای در محضر [[علی]] {{ع}} نشسته بودم و ایشان بر فراز [[منبر]] نشسته بود و [[خطبه]] می‌خواند، ابن صوحان نیز حضور داشت. [[اشعث]] آمد و گفت: ای [[امیر مؤمنان]]! این سرخ پوستان ـ مقصودش ایرانیانی بود که ساکن [[کوفه]] بودند و به حمراء شهرت داشتند ـ از توجه ویژه‌ای که به آنها می‌کنی، بر ما مسلط گشته‌اند. [[امیر مؤمنان]] {{ع}} که از سخنان [[اشعث]] به [[خشم]] آمده بود، فرمود: "امروز درباره [[عرب]] چیزی را روشن کنم که پیش از این پنهان بود". سپس فرمود: "چه کسی سخن ما را درباره [[ظلم]] این انسان‌های راحت طلب و سبک مغز، منصفانه می‌پذیرد که شب‌ها را تا صبح روی فرش‌های خود می‌غلتند، آنگاه پیش من آمده و درباره گروهی که پیوسته به [[یاد خدا]] بوده و هستند، طعنه می‌زنند و [[دستور]] داده تا آنها را از کنار خود برانم و بدین وسیله در صف ظالمین قرار گیرم. قسم به آنکه دانه را شکافت و [[بنده]] را آفرید، از [[پیامبر]] {{صل}} شنیدم که فرمود: به [[خدا]] قسم! اینان در [[آینده]] به خاطر پذیرش [[دین]]، بر سر شما خواهند کوبید! چنانکه در روزهای نخست برای پذیرش [[اسلام]] با آنها به مقابله پرداختید"<ref>ر.ک: [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ - ۸۲</ref> | # [[حمایت]] همه جانبه از [[اسلام]] در زمان [[غربت]]: در [[روایات]] آمده است<ref>سفینة البحار، ج ۲، ص ۶۹۳.</ref>: "[[ایرانیان]] تنها گروهی هستند که در زمان [[غربت]] [[اسلام]]، از [[دین]] و [[قرآن]] پاسداری می‌کنند". [[عبایة بن عبدالله اسدی]] میگوید: "روز جمعه‌ای در محضر [[علی]] {{ع}} نشسته بودم و ایشان بر فراز [[منبر]] نشسته بود و [[خطبه]] می‌خواند، ابن صوحان نیز حضور داشت. [[اشعث]] آمد و گفت: ای [[امیر مؤمنان]]! این سرخ پوستان ـ مقصودش ایرانیانی بود که ساکن [[کوفه]] بودند و به حمراء شهرت داشتند ـ از توجه ویژه‌ای که به آنها می‌کنی، بر ما مسلط گشته‌اند. [[امیر مؤمنان]] {{ع}} که از سخنان [[اشعث]] به [[خشم]] آمده بود، فرمود: "امروز درباره [[عرب]] چیزی را روشن کنم که پیش از این پنهان بود". سپس فرمود: "چه کسی سخن ما را درباره [[ظلم]] این انسان‌های راحت طلب و سبک مغز، منصفانه می‌پذیرد که شب‌ها را تا صبح روی فرش‌های خود می‌غلتند، آنگاه پیش من آمده و درباره گروهی که پیوسته به [[یاد خدا]] بوده و هستند، طعنه می‌زنند و [[دستور]] داده تا آنها را از کنار خود برانم و بدین وسیله در صف ظالمین قرار گیرم. قسم به آنکه دانه را شکافت و [[بنده]] را آفرید، از [[پیامبر]] {{صل}} شنیدم که فرمود: به [[خدا]] قسم! اینان در [[آینده]] به خاطر پذیرش [[دین]]، بر سر شما خواهند کوبید! چنانکه در روزهای نخست برای پذیرش [[اسلام]] با آنها به مقابله پرداختید"<ref>ر.ک: [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ - ۸۲</ref> | ||
# [[زمینه‌سازی برای ظهور]] و [[حکومت امام زمان]]{{ع}}: بر اساس [[روایات]] [[معصومین]]{{عم}} [[ایرانیان]] از [[زمینه‌سازان]] [[حکومت مهدی]]{{ع}} هستند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: "گروهی از [[مشرق]] [[قیام]] می‌کنند و زمینه [[حکومت]] [[مهدی]] {{ع}} را فراهم می‌کنند"<ref>ر.ک. سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۲۴؛ التذکرة فی احوال الموتی و الآخرة، ص ۵۳؛ فوائد السمطین ج ۲ ص ۹۱: {{متن حدیث|«يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ، يَعْنِي سُلْطَانَهُ»}}</ref> بنابر نظر بسیاری از محققان، منظور از [[اهل مشرق]]، [[مردم ایران]] هستند<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> در [[روایت]] دیگری از [[امام باقر]]{{ع}} آمده است<ref>غیبت نعمانی، ص ۲۷۳، حدیث ۵۰ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۳، حدیث ۱۱۶:{{متن حدیث|«کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ یَطْلُبُونَ اَلْحَقَّ فَلاَ یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلاَ یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلاَ یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لاَ یَدْفَعُونَهَا إِلاَّ إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلاَهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لاَسْتَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْر»}}</ref>: «گوئی هم اکنون من گروهی را با چشم خود می‌بینم که از مشرق قیام کرده‌اند و خواستار حقند ولی آن را به آنها نمی‌دهند، سپس باز حقشان را می‌طلبند ولی به آنان داده نمی‌شود و چون چنان دیدند اسلحه‌های خود را بر می‌گیرند و بر گردن‌هایشان می‌گذارند، این وقت آنچه را که می‌خواستند به آنها داده می‌شود ولی آن طایفه دیگر نمی‌پذیرند تا اینکه قیام می‌کنند و کارشان رونق می‌گیرد، و آنان آن را به کسی نخواهند داد مگر به صاحب شما(یعنی امام زمان{{ع}} و کشته‌شدگان شان شهیدند. آگاه باش اگر من آن روز را درک می‌نمودم خود را برای صاحب این امر نگه می‌داشتم.»<ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۳۰۳ ـ ۳۰۴</ref> تلاش [[زمینه سازان]] ایرانی به وسیله [[نهضت]] و [[قیام]] [[مردی از قم]] آغاز می‌شود،<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۶۳۵؛ [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۵۹ـ ۶۶</ref> سپس با [[قیام]] [[مردم]] [[خراسان]] با [[پرچم‌های سیاه]] به [[رهبری]] [[خراسانی]] و با [[فرماندهی]] [[شعیب بن صالح]]<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵</ref> به [[جنگ]] با [[سفیانی]] خواهند پرداخت، و فعالیت آنها برای فراهم کردن [[مقدمات ظهور]] تا [[ظهور امام زمان]] ادامه خواهد داشت.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵</ref> | # [[زمینه‌سازی برای ظهور]] و [[حکومت امام زمان]] {{ع}}: بر اساس [[روایات]] [[معصومین]] {{عم}} [[ایرانیان]] از [[زمینه‌سازان]] [[حکومت مهدی]] {{ع}} هستند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمودند: "گروهی از [[مشرق]] [[قیام]] می‌کنند و زمینه [[حکومت]] [[مهدی]] {{ع}} را فراهم می‌کنند"<ref>ر.ک. سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۲۴؛ التذکرة فی احوال الموتی و الآخرة، ص ۵۳؛ فوائد السمطین ج ۲ ص ۹۱: {{متن حدیث|«يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ، يَعْنِي سُلْطَانَهُ»}}</ref> بنابر نظر بسیاری از محققان، منظور از [[اهل مشرق]]، [[مردم ایران]] هستند<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> در [[روایت]] دیگری از [[امام باقر]] {{ع}} آمده است<ref>غیبت نعمانی، ص ۲۷۳، حدیث ۵۰ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۳، حدیث ۱۱۶:{{متن حدیث|«کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ یَطْلُبُونَ اَلْحَقَّ فَلاَ یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلاَ یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلاَ یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لاَ یَدْفَعُونَهَا إِلاَّ إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلاَهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لاَسْتَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْر»}}</ref>: «گوئی هم اکنون من گروهی را با چشم خود می‌بینم که از مشرق قیام کرده‌اند و خواستار حقند ولی آن را به آنها نمی‌دهند، سپس باز حقشان را می‌طلبند ولی به آنان داده نمی‌شود و چون چنان دیدند اسلحه‌های خود را بر می‌گیرند و بر گردن‌هایشان می‌گذارند، این وقت آنچه را که می‌خواستند به آنها داده می‌شود ولی آن طایفه دیگر نمی‌پذیرند تا اینکه قیام می‌کنند و کارشان رونق می‌گیرد، و آنان آن را به کسی نخواهند داد مگر به صاحب شما(یعنی امام زمان {{ع}} و کشته‌شدگان شان شهیدند. آگاه باش اگر من آن روز را درک می‌نمودم خود را برای صاحب این امر نگه می‌داشتم.»<ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۳۰۳ ـ ۳۰۴</ref> تلاش [[زمینه سازان]] ایرانی به وسیله [[نهضت]] و [[قیام]] [[مردی از قم]] آغاز می‌شود،<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۶۳۵؛ [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۵۹ـ ۶۶</ref> سپس با [[قیام]] [[مردم]] [[خراسان]] با [[پرچم‌های سیاه]] به [[رهبری]] [[خراسانی]] و با [[فرماندهی]] [[شعیب بن صالح]]<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵</ref> به [[جنگ]] با [[سفیانی]] خواهند پرداخت، و فعالیت آنها برای فراهم کردن [[مقدمات ظهور]] تا [[ظهور امام زمان]] ادامه خواهد داشت.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۲۱۵</ref> | ||
# [[سپاهیان لشکر امام زمان]] ([[یاران پا در رکاب امام زمان]]{{ع}}):<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]] ص ۲۰۶؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۱۴۷</ref> در برخی [[روایات]] از حضور فعال [[عجم]] ([[غیر عرب]] که احتمالا بیشترین مصادیق آن در [[عصر ظهور]] [[ایرانیان]] هستند) در [[سپاه امام زمان]] اشاره شده است.<ref>ر.ک. [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]] ص ۲۰۶</ref> چنانچه بسیاری از [[یاران حضرت مهدی]]{{ع}} از اهالی [[مرو]]، [[طوس]]، [[مغان]]، [[طالقان]]، [[نیشابور]]، [[طبرستان]]، [[قم]]، [[گرگان]]، [[اهواز]]، [[ری]] و [[کرمان]] و ... هستند<ref>ر.ک. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الإمامة ص ۳۱۴</ref>. <ref>ر.ک [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۱۴۷</ref> از [[امام صادق]]{{ع}} سؤال شد: منظور از [[آیه]] {{متن قرآن|بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}}<ref>سوره اسراء آیه ۵</ref> چه کسانی هستند؟ آن [[حضرت]] فرمود:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۶۰، ۲۱۶</ref> {{متن حدیث|"هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ، هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ، هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ"}}<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> | # [[سپاهیان لشکر امام زمان]] ([[یاران پا در رکاب امام زمان]] {{ع}}):<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]] ص ۲۰۶؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۱۴۷</ref> در برخی [[روایات]] از حضور فعال [[عجم]] ([[غیر عرب]] که احتمالا بیشترین مصادیق آن در [[عصر ظهور]] [[ایرانیان]] هستند) در [[سپاه امام زمان]] اشاره شده است.<ref>ر.ک. [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]] ص ۲۰۶</ref> چنانچه بسیاری از [[یاران حضرت مهدی]] {{ع}} از اهالی [[مرو]]، [[طوس]]، [[مغان]]، [[طالقان]]، [[نیشابور]]، [[طبرستان]]، [[قم]]، [[گرگان]]، [[اهواز]]، [[ری]] و [[کرمان]] و ... هستند<ref>ر.ک. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الإمامة ص ۳۱۴</ref>. <ref>ر.ک [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۱۴۷</ref> از [[امام صادق]] {{ع}} سؤال شد: منظور از [[آیه]] {{متن قرآن|بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}}<ref>سوره اسراء آیه ۵</ref> چه کسانی هستند؟ آن [[حضرت]] فرمود:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۶۰، ۲۱۶</ref> {{متن حدیث|"هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ، هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ، هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ"}}<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref> | ||
# [[آموزگاران قرآن]] در [[دولت کریمه]]: [[اصبغ بن نباته]] گوید:<ref>ر.ک. [[عباس قمی|قمی، عباس]]، سفینة البحار، ج ۲، ص ۱۶۵</ref> [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} فرمود: «گویا چادرهای [[عجم]] را می‌بینم که در [[مسجد کوفه]] برپا شده و در ایام [[حکومت امام مهدی]]{{ع}} [[قرآن]] را همان گونه که نازل شده است، به [[مردم]] یاد می‌دهند»<ref>ر.ک [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref>. | # [[آموزگاران قرآن]] در [[دولت کریمه]]: [[اصبغ بن نباته]] گوید:<ref>ر.ک. [[عباس قمی|قمی، عباس]]، سفینة البحار، ج ۲، ص ۱۶۵</ref> [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} فرمود: «گویا چادرهای [[عجم]] را می‌بینم که در [[مسجد کوفه]] برپا شده و در ایام [[حکومت امام مهدی]] {{ع}} [[قرآن]] را همان گونه که نازل شده است، به [[مردم]] یاد می‌دهند»<ref>ر.ک [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۷۸ ـ ۸۲</ref>. | ||
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | == پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۳: | ||
# [[روایات]] مربوط به روی کار آمدن [[یاران]] درفش‌های سیاه که [[شیعه]] و [[سنی]] بر آن اتفاق دارند. | # [[روایات]] مربوط به روی کار آمدن [[یاران]] درفش‌های سیاه که [[شیعه]] و [[سنی]] بر آن اتفاق دارند. | ||
# [[روایات]] مربوط به [[حکومت]] یمنی که فقط در منابع [[شیعه]] وارد شده است، البته شبیه این [[روایات]]، احادیثی در برخی از منابع [[اهل سنت]] است مبنی بر ظاهر شدن یمنی پس از [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}. | # [[روایات]] مربوط به [[حکومت]] یمنی که فقط در منابع [[شیعه]] وارد شده است، البته شبیه این [[روایات]]، احادیثی در برخی از منابع [[اهل سنت]] است مبنی بر ظاهر شدن یمنی پس از [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}. | ||
#روایاتی که حاکی از ظاهر شدن و روی کار آمدن [[زمینه‌سازان ظهور]] آن بزرگوار است، بی‌آنکه آنها را مشخص نماید ... اما بزودی متوجه خواهید شد که این [[روایات]] به‌طور عموم دلالت بر [[یاران]] ایرانی و یمنی آن [[حضرت]] دارد که زمینه‌ساز [[حکومت]] وی هستند. | # روایاتی که حاکی از ظاهر شدن و روی کار آمدن [[زمینه‌سازان ظهور]] آن بزرگوار است، بی‌آنکه آنها را مشخص نماید ... اما بزودی متوجه خواهید شد که این [[روایات]] به‌طور عموم دلالت بر [[یاران]] ایرانی و یمنی آن [[حضرت]] دارد که زمینه‌ساز [[حکومت]] وی هستند. | ||
اما [[روایات]]، زمان روی کار آمدن [[حکومت]] یمنی‌ها را مشخص نموده است که در همان [[سال ظهور]] [[حضرت]] و همزمان با [[خروج سفیانی]] از سرزمین [[شام]] و یا نزدیک [[خروج سفیانی]] که [[دشمن]] و مخالف [[حضرت]] است، می‌باشد. چنانکه خواهید دانست. | اما [[روایات]]، زمان روی کار آمدن [[حکومت]] یمنی‌ها را مشخص نموده است که در همان [[سال ظهور]] [[حضرت]] و همزمان با [[خروج سفیانی]] از سرزمین [[شام]] و یا نزدیک [[خروج سفیانی]] که [[دشمن]] و مخالف [[حضرت]] است، می‌باشد. چنانکه خواهید دانست. | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۳: | ||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید اسدالله هاشمی شهیدی]]'''، در کتاب ''«[[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]»'' در این‌باره گفته است: | | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید اسدالله هاشمی شهیدی]]'''، در کتاب ''«[[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
«[[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در کتاب "[[غیبت نعمانی]]" در مورد خروج کسانی که از [[مشرق]] [[قیام]] می‌کنند و خواستار حقند ولی [[حق]] را به آنها نمی‌دهند و آنها می‌جنگند تا اینکه پیروز می‌شوند و سپس زمام امور خود را به دست [[حضرت صاحب الامر]]{{ع}} می‌سپارند، در روایتی از [[ابی خالد کابلی]] از [[حضرت]] [[ابو جعفر]] [[امام محمد باقر]]{{ع}} چنین [[نقل]] کرده است که آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|"كَأَنِّي بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ يَطْلُبُونَ اَلْحَقَّ فَلاَ يُعْطَوْنَهُ ثُمَّ يَطْلُبُونَهُ فَلاَ يُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِكَ وَضَعُوا سُيُوفَهُمْ عَلَى عَوَاتِقِهِمْ فَيُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلاَ يَقْبَلُونَهُ حَتَّى يَقُومُوا وَ لاَ يَدْفَعُونَهَا إِلاَّ إِلَى صَاحِبِكُمْ قَتْلاَهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّي لَوْ أَدْرَكْتُ ذَلِكَ لاَسْتَبْقَيْتُ نَفْسِي لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْرِ"}}<ref>غیبت نعمانی، ص ۲۷۳، حدیث ۵۰ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۳، حدیث ۱۱۶.</ref>. گوئی هماکنون من گروهی را با چشم خود می‌بینم که از [[مشرق]] (خاور) [[قیام]] کرده‌اند و خواستار حقند ولی آن را به آنها نمی‌دهند، سپس باز حقشان را می‌طلبند ولی به آنان داده نمی‌شود و چون چنان دیدند اسلحه‌های خود را بر می‌گیرند و بر گردن‌هایشان می‌گذارند، این وقت آنچه را که می‌خواستند به آنها داده می‌شود ولی آن [[طایفه]] دیگر نمی‌پذیرند تا اینکه [[قیام]] می‌کنند و کارشان رونق می‌گیرد، و آنان آن را به کسی نخواهند داد مگر به [[صاحب]] شما (یعنی: [[حضرت صاحب الامر]]{{ع}}) و کشته‌شدگانشان شهیدند. [[آگاه]] باش که اگر من آن روز را [[درک]] می‌نمودم خود را برای [[صاحب]] این امر (یعنی [[حضرت ولی عصر]]{{ع}}) نگه می‌داشتم. | «[[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در کتاب "[[غیبت نعمانی]]" در مورد خروج کسانی که از [[مشرق]] [[قیام]] می‌کنند و خواستار حقند ولی [[حق]] را به آنها نمی‌دهند و آنها می‌جنگند تا اینکه پیروز می‌شوند و سپس زمام امور خود را به دست [[حضرت صاحب الامر]] {{ع}} می‌سپارند، در روایتی از [[ابی خالد کابلی]] از [[حضرت]] [[ابو جعفر]] [[امام محمد باقر]] {{ع}} چنین [[نقل]] کرده است که آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|"كَأَنِّي بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ يَطْلُبُونَ اَلْحَقَّ فَلاَ يُعْطَوْنَهُ ثُمَّ يَطْلُبُونَهُ فَلاَ يُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِكَ وَضَعُوا سُيُوفَهُمْ عَلَى عَوَاتِقِهِمْ فَيُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلاَ يَقْبَلُونَهُ حَتَّى يَقُومُوا وَ لاَ يَدْفَعُونَهَا إِلاَّ إِلَى صَاحِبِكُمْ قَتْلاَهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّي لَوْ أَدْرَكْتُ ذَلِكَ لاَسْتَبْقَيْتُ نَفْسِي لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْرِ"}}<ref>غیبت نعمانی، ص ۲۷۳، حدیث ۵۰ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۳، حدیث ۱۱۶.</ref>. گوئی هماکنون من گروهی را با چشم خود می‌بینم که از [[مشرق]] (خاور) [[قیام]] کرده‌اند و خواستار حقند ولی آن را به آنها نمی‌دهند، سپس باز حقشان را می‌طلبند ولی به آنان داده نمی‌شود و چون چنان دیدند اسلحه‌های خود را بر می‌گیرند و بر گردن‌هایشان می‌گذارند، این وقت آنچه را که می‌خواستند به آنها داده می‌شود ولی آن [[طایفه]] دیگر نمی‌پذیرند تا اینکه [[قیام]] می‌کنند و کارشان رونق می‌گیرد، و آنان آن را به کسی نخواهند داد مگر به [[صاحب]] شما (یعنی: [[حضرت صاحب الامر]] {{ع}}) و کشته‌شدگانشان شهیدند. [[آگاه]] باش که اگر من آن روز را [[درک]] می‌نمودم خود را برای [[صاحب]] این امر (یعنی [[حضرت ولی عصر]] {{ع}}) نگه می‌داشتم. | ||
این [[روایت]] با همه اختصارش از هیچ چیز فروگذار ننموده و تمامی آنچه را که در [[روایات]] [[رسول خدا]]{{صل}} پیرامون خروج [[پرچم‌های سیاه]]، و مطالبه [[حق]] و [[قیام]] کردن و جنگیدن و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت جهانی مهدی]]{{ع}} آمده است همگی، در خود جمع نموده و جای هیچ‌گونه [[شک]] و شبهه‌ای برای کسی که طالب [[حق]] و جویای [[یقین]] باشد باقی نگذاشته است و تمام درهای [[شک]] و [[تردید]] را بسته است و [[امام]]{{ع}} [[حقانیت]] [[قیام]] این گروه و زمینه‌ساز بودن [[حکومت]] آنان را برای برپایی [[حکومت عدل]] ([[الله]]) در کمال صراحت بیان فرموده، و به‌طور ضمنی به [[راوی]] خبر نیز فهمانده است که [[انقلاب]] کنندگان و [[زمینه‌سازان]] [[حکومت جهانی حضرت مهدی]]{{ع}} [[شیعه]] هستند و چون قیامشان برای [[حق]] و [[یاری دین]] و زنده ساختن [[احکام شریعت]] [[سید]] المرسلین است، لذا کشته شدگان آنها نیز شهیدند. | این [[روایت]] با همه اختصارش از هیچ چیز فروگذار ننموده و تمامی آنچه را که در [[روایات]] [[رسول خدا]] {{صل}} پیرامون خروج [[پرچم‌های سیاه]]، و مطالبه [[حق]] و [[قیام]] کردن و جنگیدن و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت جهانی مهدی]] {{ع}} آمده است همگی، در خود جمع نموده و جای هیچ‌گونه [[شک]] و شبهه‌ای برای کسی که طالب [[حق]] و جویای [[یقین]] باشد باقی نگذاشته است و تمام درهای [[شک]] و [[تردید]] را بسته است و [[امام]] {{ع}} [[حقانیت]] [[قیام]] این گروه و زمینه‌ساز بودن [[حکومت]] آنان را برای برپایی [[حکومت عدل]] ([[الله]]) در کمال صراحت بیان فرموده، و به‌طور ضمنی به [[راوی]] خبر نیز فهمانده است که [[انقلاب]] کنندگان و [[زمینه‌سازان]] [[حکومت جهانی حضرت مهدی]] {{ع}} [[شیعه]] هستند و چون قیامشان برای [[حق]] و [[یاری دین]] و زنده ساختن [[احکام شریعت]] [[سید]] المرسلین است، لذا کشته شدگان آنها نیز شهیدند. | ||
ناظم الاسلام کرمانی، در کتاب "[[علائم الظهور]]" صفحه ۹۷ پس از آنکه [[حدیث]] مزبور را از ابی خالد کابلی [[نقل]] کرده و با کمال صراحت لفظ ([[مشرق]]) را به ([[ایران]]) ترجمه نموده است به دنبال آن چنین میگوید: (در این خبر لفظ [[مشرق]] را به "[[ایران]]" ترجمه نمودم بعلت آنکه [[امام]]{{ع}} می‌فرماید آنچه از این گروه کشته می‌شوند، [[شهید]] شده‌اند و این جمله قرینه، و بلکه صریح است به آنکه مراد از "[[مشرق]]" آن مشرقی است که شیعیانش در آنجا می‌باشند و همچنین اطلاق لفظ "[[مشرق]]" در [[اخبار]] بر [[مشرق]] [[فرات]] بسیار شده است"»<ref>[[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۳۰۳، ۳۰۴.</ref>. | ناظم الاسلام کرمانی، در کتاب "[[علائم الظهور]]" صفحه ۹۷ پس از آنکه [[حدیث]] مزبور را از ابی خالد کابلی [[نقل]] کرده و با کمال صراحت لفظ ([[مشرق]]) را به ([[ایران]]) ترجمه نموده است به دنبال آن چنین میگوید: (در این خبر لفظ [[مشرق]] را به "[[ایران]]" ترجمه نمودم بعلت آنکه [[امام]] {{ع}} می‌فرماید آنچه از این گروه کشته می‌شوند، [[شهید]] شده‌اند و این جمله قرینه، و بلکه صریح است به آنکه مراد از "[[مشرق]]" آن مشرقی است که شیعیانش در آنجا می‌باشند و همچنین اطلاق لفظ "[[مشرق]]" در [[اخبار]] بر [[مشرق]] [[فرات]] بسیار شده است"»<ref>[[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۳۰۳، ۳۰۴.</ref>. | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۱۵۵: | ||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید حسن زمانی]]'''، در کتاب ''«[[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]»'' در این‌باره گفته است: | | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید حسن زمانی]]'''، در کتاب ''«[[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
«بنابر آنچه از برخی [[روایات]] استفاده می‌شود، شهر [[قم]] یکی از شهرهایی است که نقش محوری در [[زمینه‌سازی]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} دارد. این شهر از ابتدای [[حکومت]] [[عباسیان]]، خاستگاه و منطقه امنی برای [[شیعیان]] و مورد [[عنایت]] و توجّه [[اهل بیت]]{{ع}} بوده است<ref>رجال کشی، ص۳۳۳، ح۶۰۸ و ۶۰۹.</ref>. اهل [[قم]] در [[معراج]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[ولایت]] مداری ستوده شده‌اند<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۵۷۲، باب۳۷۳، ح۱.</ref>. شهر [[قم]] با آغاز [[غیبت صغری]] به عنوان [[مرجع]] علمی [[شیعیان]] مطرح شد. [[حسین بن روح نوبختی]] ([[نایب سوم]]) در آن زمان برای تأیید کتابی، آن را برای [[عالمان]] [[قم]] فرستاد<ref>غیبت، طوسی، ص۳۹۰، ح۳۵۷.</ref>. این مطلب نشان از [[جایگاه]] علمی و حدیثی این شهر در آن دوره دارد. در روایتی [[امام صادق|امام جعفر صادق]]{{ع}} به خالی شدن [[کوفه]] از [[دانش]] [[اهل بیت]]{{ع}} و آشکار شدن آن در شهر [[قم]] در [[نزدیکی ظهور]] اشاره می‌کند و می‌فرماید: "[[کوفه]] از [[مؤمنان]]، خالی خواهد شد و [[دانش]] از آن مکان جمع می‌شود؛ مانند جمع شدن مار در لانه اش. سپس [[دانش]] در شهری که به آن [[قم]] گویند، آشکار شود و آن مکان، معدن [[دانش]] و [[فضیلت]] می‌شود؛ به صورتی که در [[زمین]]، [[مستضعف]] دینی حتی در بانوان پشت پرده باقی نمی‌ماند. و این اتفاق نزدیک [[ظهور قائم]] ما رخ خواهد داد. [[خداوند]]، [[قم]] و اهلش را در آن زمان، [[جانشینان]] [[حجّت]] قرار می‌دهد"<ref>{{متن حدیث|"سَتَخْلُو كُوفَةُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يأزر يَأْرِزُ عَنْهَا الْعِلْمُ كَمَا تأزر تَأْرِزُ الْحَيَّةُ فِي جُحْرِهَا ثُمَّ يَظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ يُقَالُ لَهَا قُمُ وَ تَصِيرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ حَتَّى لَا يَبْقَى فِي الْأَرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فِي الدِّينِ حَتَّى الْمُخَدَّرَاتُ فِي الْحِجَالِ وَ ذَلِكَ عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قَائِمِنَا فَيَجْعَلُ اللَّهُ قُمَّ وَ أَهْلَهُ قَائِمِينَ مَقَامَ الْحُجَّةِ "}}؛ بحار الانوار، ج۵۷، ص۳۲۱، ح۳۲.</ref>. بنابر این [[حدیث]] و روایت‌های مشابه<ref>بحار الأنوار، ج۵۷، ص۲۱۲، ح۲۲ و ص۲۱۴، ح۳۰.</ref>، [[قم]] به وسیله گسترش [[معارف]] [[اهل بیت]]{{ع}} همگان را با [[حضرت مهدی]]{{ع}} آشنا می‌کند و به پذیرش عمومی‌و پرورش نیرو جهت [[یاری]] [[امام مهدی|امام عصر]] می‌پردازد. در حدیثی که از [[امام کاظم|امام موسی کاظم]]{{ع}} [[نقل]] شده، به [[تشکیل حکومت]] توسط فردی از اهل [[قم]] برای بر پایی [[حق]] اشاره شده است. در این [[روایت]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|"رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُمَ يَدْعُو النَّاسَ إِلَى الْحَقِ يَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ لَا تُزِلُّهُمُ الرِّيَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا يَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا يَجْبُنُونَ وَ عَلَى اللَّهِ يَتَوَكَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ"}}<ref> مردی از اهل قم، مردم را به سوی حق فرا می خواند. گروهی مانند پاره های آهن، همراه او جمع می‌شوند که بادهای تند، آنان را منحرف نمی‌کند. از نبرد، خسته نمی‌شوند و نمی‌ترسند و بر خداوند توکل می‌کنند و عاقبت برای اهل تقوا است؛ بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۱۶، ح۳۷.</ref>. البته در این [[حدیث]]، اشاره‌ای به نزدیکی [[قیام]] [[مردی از قم]]، به [[ظهور]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} نشده است»<ref>[[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۵۹ - ۶۶.</ref>. | «بنابر آنچه از برخی [[روایات]] استفاده می‌شود، شهر [[قم]] یکی از شهرهایی است که نقش محوری در [[زمینه‌سازی]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} دارد. این شهر از ابتدای [[حکومت]] [[عباسیان]]، خاستگاه و منطقه امنی برای [[شیعیان]] و مورد [[عنایت]] و توجّه [[اهل بیت]] {{ع}} بوده است<ref>رجال کشی، ص۳۳۳، ح۶۰۸ و ۶۰۹.</ref>. اهل [[قم]] در [[معراج]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[ولایت]] مداری ستوده شده‌اند<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۵۷۲، باب۳۷۳، ح۱.</ref>. شهر [[قم]] با آغاز [[غیبت صغری]] به عنوان [[مرجع]] علمی [[شیعیان]] مطرح شد. [[حسین بن روح نوبختی]] ([[نایب سوم]]) در آن زمان برای تأیید کتابی، آن را برای [[عالمان]] [[قم]] فرستاد<ref>غیبت، طوسی، ص۳۹۰، ح۳۵۷.</ref>. این مطلب نشان از [[جایگاه]] علمی و حدیثی این شهر در آن دوره دارد. در روایتی [[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} به خالی شدن [[کوفه]] از [[دانش]] [[اهل بیت]] {{ع}} و آشکار شدن آن در شهر [[قم]] در [[نزدیکی ظهور]] اشاره می‌کند و می‌فرماید: "[[کوفه]] از [[مؤمنان]]، خالی خواهد شد و [[دانش]] از آن مکان جمع می‌شود؛ مانند جمع شدن مار در لانه اش. سپس [[دانش]] در شهری که به آن [[قم]] گویند، آشکار شود و آن مکان، معدن [[دانش]] و [[فضیلت]] می‌شود؛ به صورتی که در [[زمین]]، [[مستضعف]] دینی حتی در بانوان پشت پرده باقی نمی‌ماند. و این اتفاق نزدیک [[ظهور قائم]] ما رخ خواهد داد. [[خداوند]]، [[قم]] و اهلش را در آن زمان، [[جانشینان]] [[حجّت]] قرار می‌دهد"<ref>{{متن حدیث|"سَتَخْلُو كُوفَةُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يأزر يَأْرِزُ عَنْهَا الْعِلْمُ كَمَا تأزر تَأْرِزُ الْحَيَّةُ فِي جُحْرِهَا ثُمَّ يَظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ يُقَالُ لَهَا قُمُ وَ تَصِيرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ حَتَّى لَا يَبْقَى فِي الْأَرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فِي الدِّينِ حَتَّى الْمُخَدَّرَاتُ فِي الْحِجَالِ وَ ذَلِكَ عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قَائِمِنَا فَيَجْعَلُ اللَّهُ قُمَّ وَ أَهْلَهُ قَائِمِينَ مَقَامَ الْحُجَّةِ "}}؛ بحار الانوار، ج۵۷، ص۳۲۱، ح۳۲.</ref>. بنابر این [[حدیث]] و روایت‌های مشابه<ref>بحار الأنوار، ج۵۷، ص۲۱۲، ح۲۲ و ص۲۱۴، ح۳۰.</ref>، [[قم]] به وسیله گسترش [[معارف]] [[اهل بیت]] {{ع}} همگان را با [[حضرت مهدی]] {{ع}} آشنا می‌کند و به پذیرش عمومی‌و پرورش نیرو جهت [[یاری]] [[امام مهدی|امام عصر]] می‌پردازد. در حدیثی که از [[امام کاظم|امام موسی کاظم]] {{ع}} [[نقل]] شده، به [[تشکیل حکومت]] توسط فردی از اهل [[قم]] برای بر پایی [[حق]] اشاره شده است. در این [[روایت]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|"رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُمَ يَدْعُو النَّاسَ إِلَى الْحَقِ يَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ لَا تُزِلُّهُمُ الرِّيَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا يَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا يَجْبُنُونَ وَ عَلَى اللَّهِ يَتَوَكَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ"}}<ref> مردی از اهل قم، مردم را به سوی حق فرا می خواند. گروهی مانند پاره های آهن، همراه او جمع می‌شوند که بادهای تند، آنان را منحرف نمی‌کند. از نبرد، خسته نمی‌شوند و نمی‌ترسند و بر خداوند توکل می‌کنند و عاقبت برای اهل تقوا است؛ بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۱۶، ح۳۷.</ref>. البته در این [[حدیث]]، اشاره‌ای به نزدیکی [[قیام]] [[مردی از قم]]، به [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} نشده است»<ref>[[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۵۹ - ۶۶.</ref>. | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۳: | ||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[حسین الهی‌نژاد]]'''، در مقاله ''«[[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]»'' در این‌باره گفته است: | | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[حسین الهی‌نژاد]]'''، در مقاله ''«[[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
«[[ایرانیان]] در فرجام [[تاریخ]] [[بشریت]] که با آمدن [[منجی آسمانی]] توأم است، در سه مقطع استراتژیک و مهم؛ یعنی آستانه [[ظهور]]، [[بعد از ظهور]] و [[حکومت جهانی]] ایفای نقش می‌کنند. نقش [[ایرانیان]] در حوزه آستانه [[ظهور]] که به رُخداد [[ظهور]] منتهی می‌شود، به عنوان نخستین گروه از [[زمینه‌سازان ظهور]] جلوه می‌کند و در حوزه [[بعد از ظهور]] که به [[قیام امام زمان]]{{ع}} منتهی می‌شود، به عنوان سران و [[فرماندهان سپاه امام]] زمان{{ع}} نقش ایفاء می‌کنند. پس چنانکه [[نهضت جهانی امام زمان]]{{ع}} دارای سه بُرهه: [[ظهور]]، [[قیام]] و [[حکومت]] است. مشارکت و حضور [[زمینه‌سازان]] نیز بر اساس آن به سه بُرهه: [[زمینه‌سازی ظهور]] و [[زمینه‌سازی]] [[قیام]] و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت]] بازشناسی و تعریف می‌شود که در ذیل به صورت مستقل و مجزا به دو برهه نخست آن پرداخته می‌شود. | «[[ایرانیان]] در فرجام [[تاریخ]] [[بشریت]] که با آمدن [[منجی آسمانی]] توأم است، در سه مقطع استراتژیک و مهم؛ یعنی آستانه [[ظهور]]، [[بعد از ظهور]] و [[حکومت جهانی]] ایفای نقش می‌کنند. نقش [[ایرانیان]] در حوزه آستانه [[ظهور]] که به رُخداد [[ظهور]] منتهی می‌شود، به عنوان نخستین گروه از [[زمینه‌سازان ظهور]] جلوه می‌کند و در حوزه [[بعد از ظهور]] که به [[قیام امام زمان]] {{ع}} منتهی می‌شود، به عنوان سران و [[فرماندهان سپاه امام]] زمان {{ع}} نقش ایفاء می‌کنند. پس چنانکه [[نهضت جهانی امام زمان]] {{ع}} دارای سه بُرهه: [[ظهور]]، [[قیام]] و [[حکومت]] است. مشارکت و حضور [[زمینه‌سازان]] نیز بر اساس آن به سه بُرهه: [[زمینه‌سازی ظهور]] و [[زمینه‌سازی]] [[قیام]] و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت]] بازشناسی و تعریف می‌شود که در ذیل به صورت مستقل و مجزا به دو برهه نخست آن پرداخته می‌شود. | ||
بر اساس داده‌های [[روایی]] که در [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، در میان نقش‌آفرینان این رُخداد، نقش [[ایران]] و [[ایرانیان]]، نقشی پُررنگ و تأثیرگذاری بوده؛ به طوری که [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} شروع این حرکت و سرآغاز این تحول [[عظیم]] را از [[مشرق]] می‌داند: {{متن حدیث|مَبْدَؤُهُ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ}}<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۳۰۴، ح۱۳.</ref>. در کتاب‌های [[اهل سنت]] نیز به همین نکته اشاره شده است<ref>عبدالعلیم، البستوی، المهدی المنتظر{{ع}} فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة، ص۵۳.</ref>. | بر اساس داده‌های [[روایی]] که در [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، در میان نقش‌آفرینان این رُخداد، نقش [[ایران]] و [[ایرانیان]]، نقشی پُررنگ و تأثیرگذاری بوده؛ به طوری که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} شروع این حرکت و سرآغاز این تحول [[عظیم]] را از [[مشرق]] می‌داند: {{متن حدیث|مَبْدَؤُهُ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ}}<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۳۰۴، ح۱۳.</ref>. در کتاب‌های [[اهل سنت]] نیز به همین نکته اشاره شده است<ref>عبدالعلیم، البستوی، المهدی المنتظر {{ع}} فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة، ص۵۳.</ref>. | ||
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} نیز در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ}}<ref>ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۶۸.</ref>؛ در این [[روایت]]، [[رسول اسلام]]{{صل}} به نقش پُررنگ [[مشرق]] زمینیان که اهل [[ایران]] باشند اشاره کرده و آنها را مفتخر به [[لقب]] [[زمینه سازان ظهور]] و [[حکومت جهانی حضرت مهدی]]{{ع}} می‌کند. | [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} نیز در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ}}<ref>ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۶۸.</ref>؛ در این [[روایت]]، [[رسول اسلام]] {{صل}} به نقش پُررنگ [[مشرق]] زمینیان که اهل [[ایران]] باشند اشاره کرده و آنها را مفتخر به [[لقب]] [[زمینه سازان ظهور]] و [[حکومت جهانی حضرت مهدی]] {{ع}} می‌کند. | ||
[[روایت]] بالا برای اولین بار از [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]]؛ یعنی [[سنن ابن ماجه]] [[نقل]] شده است و دیگر [[منابع حدیثی]] اعم از [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از آن [[نقل]] می‌کنند. [[شافعی]] در کتاب بیان الشافعی این [[روایت]] را از [[سنن ابن ماجه]] [[نقل]] کرده و بعد از توثیق [[راویان]]، [[روایت]] را صحیح می‌داند. [[قندوزی]] نیز این [[روایت]] را در کتاب [[عقد الدرر]] از [[سنن ابن ماجه]] با [[اختلاف]] واژه "اناس" [[نقل]] می‌کند<ref>مقدسی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر، ص۱۲۵.</ref> و دیگر [[منابع حدیثی]] نظیر الطبرانی در المعجم الاوسط <ref>طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، ج۱، ص۹۴.</ref>، هیثمی در [[الصواعق المحرقه]]<ref>هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص۱۶۸.</ref>، [[متقی]] در کنزالعمال<ref>المتقی الهندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۲۶۳.</ref> و... همگی از [[سنن ابن ماجه]] این [[روایت]] را [[نقل]] می‌کنند. اما در [[منابع حدیثی]] [[شیعه]]، چند منبع به [[نقل]] این [[روایت]] از [[سنن ابن ماجه]] پرداخته‌اند. نظیر [[مغربی]] در شرح الاخبار<ref>المغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۶۳.</ref>، [[مجلسی]] در [[بحارالانوار]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۷.</ref> و [[اربلی]] در [[کشف]] الغمه<ref>اربلی، علی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۷.</ref>. | [[روایت]] بالا برای اولین بار از [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]]؛ یعنی [[سنن ابن ماجه]] [[نقل]] شده است و دیگر [[منابع حدیثی]] اعم از [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از آن [[نقل]] می‌کنند. [[شافعی]] در کتاب بیان الشافعی این [[روایت]] را از [[سنن ابن ماجه]] [[نقل]] کرده و بعد از توثیق [[راویان]]، [[روایت]] را صحیح می‌داند. [[قندوزی]] نیز این [[روایت]] را در کتاب [[عقد الدرر]] از [[سنن ابن ماجه]] با [[اختلاف]] واژه "اناس" [[نقل]] می‌کند<ref>مقدسی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر، ص۱۲۵.</ref> و دیگر [[منابع حدیثی]] نظیر الطبرانی در المعجم الاوسط <ref>طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، ج۱، ص۹۴.</ref>، هیثمی در [[الصواعق المحرقه]]<ref>هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص۱۶۸.</ref>، [[متقی]] در کنزالعمال<ref>المتقی الهندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۲۶۳.</ref> و... همگی از [[سنن ابن ماجه]] این [[روایت]] را [[نقل]] می‌کنند. اما در [[منابع حدیثی]] [[شیعه]]، چند منبع به [[نقل]] این [[روایت]] از [[سنن ابن ماجه]] پرداخته‌اند. نظیر [[مغربی]] در شرح الاخبار<ref>المغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۶۳.</ref>، [[مجلسی]] در [[بحارالانوار]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۷.</ref> و [[اربلی]] در [[کشف]] الغمه<ref>اربلی، علی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۷.</ref>. | ||
مقصود نهایی در [[نقل]] این [[روایت]] و تبیین آن، بیان نقش سرنوشت‌ساز [[مشرقیان]]<ref>شایان ذکر است؛ گرچه واژه "مشرق" براساس نقش‌های تاریخی منطبق بر ایران بزرگ؛ یعنی ایران فعلی و قسمتی از سرزمین‌های مجاور نظیر: افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و... بوده و روایات نیز به این نقشه بزرگ اشاره دارند، ولی با قرائن و شواهدی که در برخی روایات آمده و واژه "مشرق " در کنار واژه "فرس" آمده، بیشتر اشاره به نژاد خاص دارد (هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی{{ع}}، ص۱۵۳).</ref> که در نگاه کلی شامل [[ایرانیان]] می‌شود در [[بسترسازی]] [[ظهور]] است؛ یعنی مضمون و محتوای [[روایت]]، اشاره به حرکت و تلاش [[ایرانیان]] در [[زمینه سازی ظهور]] و تحقق [[جامعه آرمانی]] [[مهدوی]] دارد. | مقصود نهایی در [[نقل]] این [[روایت]] و تبیین آن، بیان نقش سرنوشت‌ساز [[مشرقیان]]<ref>شایان ذکر است؛ گرچه واژه "مشرق" براساس نقش‌های تاریخی منطبق بر ایران بزرگ؛ یعنی ایران فعلی و قسمتی از سرزمین‌های مجاور نظیر: افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و... بوده و روایات نیز به این نقشه بزرگ اشاره دارند، ولی با قرائن و شواهدی که در برخی روایات آمده و واژه "مشرق " در کنار واژه "فرس" آمده، بیشتر اشاره به نژاد خاص دارد (هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی {{ع}}، ص۱۵۳).</ref> که در نگاه کلی شامل [[ایرانیان]] می‌شود در [[بسترسازی]] [[ظهور]] است؛ یعنی مضمون و محتوای [[روایت]]، اشاره به حرکت و تلاش [[ایرانیان]] در [[زمینه سازی ظهور]] و تحقق [[جامعه آرمانی]] [[مهدوی]] دارد. | ||
پیرامون نقش خطیر [[ایرانیان]] در [[سپاه امام زمان]]{{ع}}، [[شیخ طوسی]] نیز روایتی از [[عمار یاسر]] [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ عَلَى لِوَائِهِ شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ}}<ref>طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۴۶۲.</ref>. همچنین در این باره [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} می‌فرماید: "خوشا به حال [[طالقان]]! [[خدا]] را در آنجا گنج‌هایی است که از طلا و نقره نمی‌باشد، بلکه آن گنج‌ها، مردان مؤمنی هستند که [[خدا]] را به خوبی شناخته‌اند؛ آنها در [[آخرالزمان]] از [[یاران مهدی]] خواهند بود"<ref>{{متن حدیث|وَيْحاً لِلطَّالَقَانِ فَإِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا كُنُوزاً لَيْسَتْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ وَ لَكِنْ بِهَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ عَرَفُوا اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ هُمْ أَيْضاً أَنْصَارُ الْمَهْدِيِّ فِي آخِرِ الزَّمَانِ}}؛ اربلی، علی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸، الباب الخامس.</ref>»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۰-۸۲.</ref>. | پیرامون نقش خطیر [[ایرانیان]] در [[سپاه امام زمان]] {{ع}}، [[شیخ طوسی]] نیز روایتی از [[عمار یاسر]] [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ عَلَى لِوَائِهِ شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ}}<ref>طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۴۶۲.</ref>. همچنین در این باره [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} می‌فرماید: "خوشا به حال [[طالقان]]! [[خدا]] را در آنجا گنج‌هایی است که از طلا و نقره نمی‌باشد، بلکه آن گنج‌ها، مردان مؤمنی هستند که [[خدا]] را به خوبی شناخته‌اند؛ آنها در [[آخرالزمان]] از [[یاران مهدی]] خواهند بود"<ref>{{متن حدیث|وَيْحاً لِلطَّالَقَانِ فَإِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا كُنُوزاً لَيْسَتْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ وَ لَكِنْ بِهَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ عَرَفُوا اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ هُمْ أَيْضاً أَنْصَارُ الْمَهْدِيِّ فِي آخِرِ الزَّمَانِ}}؛ اربلی، علی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸، الباب الخامس.</ref>»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۰-۸۲.</ref>. | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۸۸: | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسمان کلیات عصر ظهور}} | {{پرسمان کلیات عصر ظهور}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||