زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۵

* [[انقلاب جهانی امام مهدی]] {{ع}} هرگز بدون مقدمه و زمینه‌سازی رخ نخواهد داد. تربیت [[یاران امام مهدی|یارانی]] کارآمد و ایجاد آمادگی در سطح جهانی از جمله مهم‌ترین [[زمینه‌های ظهور]] [[امام مهدی]] {{ع}} به شمار می‌رود. اگر چه تمام کسانی که در مسیر تربیت نیرو و تبلیغ و ترویج اندیشۀ [[مهدویت]] موجبات ایجاد آمادگی مردم جهان نسبت به [[ظهور]] را فراهم می‌کنند، در زمرۀ [[زمینه‌سازان ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}} محسوب می شوند، اما در [[روایات]]، سخن از گروه‌های زبده‌ای است که به محض [[ظهور امام زمان]] {{ع}} به آن حضرت می‌پیوندند. <ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص ۵۶؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹؛ [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۵۲-۶۳؛ آیتی، نصرت الله، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.

* '''زمینه‌سازان ظهور از مشرق''': [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: «گروهی از ناحیۀ مشرق، خروج می‌‌کنند و زمینۀ [[حکومت مهدی]] {{ع}} را فراهم می‌سازند»<ref>"یَخْرُجُ أُنَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَیُوطِئُونَ لِلْمَهْدِیِّ یَعْنِی سُلْطَانَه"؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۷، مجمع الزوائد، ج۷، ص۳۱۸؛ کنزالعمال، ج۱۴، ص۲۶۳.</ref>. در مورد این روایت باید توجه داشت سند این روایت، ضعیف و فاقد اعتبار دانسته شده و مضمون آن به صورت یادشده در سخن هیچ‌یک از [[معصومان]] {{ع}} اشاره نشده است؛ لذا لزومی بر اصرار استفاده از این روایت در بحث‌های [[شیعه|شیعی]] به نظر نمی‌رسد<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: «گویی قومی را می‌بینم که از شرق در طلب [[حق]] قیام کرده‌اند؛ ولی بدانان نمی‌دهند و باز مطالبه می‌کنند، اما بدان‌ها نمی‌دهند. پس چون چنین می‌بینند، شمشیرهای خود را بر دوش می‌گیرند. در آن هنگام آنچه را می‌خواهند به آنان می‌دهند؛ ولی نمی‌پذیرند تا اینکه پیروز می‌شوند و آن را جز به [[صاحب الامر]] {{ع}} [[تسلیم]] نمی‌کنند. کشتگان آنان شهیدند. اگر من آنان را درک کنم، جانم را برای صاحب الامر می‌گذارم»<ref>{{متن حدیث|کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ‏ یَطْلُبُونَ‏ الْحَقَ‏ فَلَا یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلَا یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلَا یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لَا یَدْفَعُونَهَا إِلَّا إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلَاهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لَاسْتَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ‏‏‏}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۷۳؛ ح ۵۰.</ref>. همچنین می‌فرمایند: «افرادی با بیرق‌های سیاه از ناحیۀ مشرق می‌آیند که دل‌های آنان مانند قطعه‌های فولاد، محکم است. پس هرکس [[قیام]] آنان را شنید، برای [[بیعت]] به سوی آنان بشتابد؛ هرچند لازم باشد با سینه بر روی برف برود»<ref>{{متن حدیث|تَجِی‏ءُ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ مِنْ‏ قِبَلِ‏ الْمَشْرِقِ‏ کَأَنَ‏ قُلُوبَهُمْ‏ زُبَرُ الْحَدِیدِ فَمَنْ‏ سَمِعَ‏ بِهِمْ‏ فَلْیَأْتِهِمْ‏ فَبَایَعَهُمْ‏ وَ لَوْ حَبْواً عَلَی‏ الثَّلْجِ‏‏‏‏}}؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص ۴۷۳؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۴.</ref><ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹؛ [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۵۲-۶۳؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا]]، ص ۳۲-۳۶.</ref>

* '''زمینه‌سازان از خراسان''': [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: «پرچم‌های سیاهی از [[خراسان]] خارج می‌شود و وارد [[کوفه]] می‌شود. پس آنگاه که [[مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] کرد برای [[بیعت]] با او به سوی وی می‌روند»<ref>{{متن حدیث|تَنْزِلُ‏ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ الَّتِی‏ تَخْرُجُ‏ مِنْ‏ خُرَاسَانَ‏ إِلَی‏ الْکُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِیُ‏ بَعَثَ‏ إِلَیْهِ‏ بِالْبَیْعَة‏‏‏‏}}؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۷.</ref>. در روایت دیگری از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نقل شده است: «هنگامی که دیدید [[پرچم‌های سیاه از خراسان]] به سوی شما آمد آن را همراهی کنید؛ اگر چه با عبور از روی برف‌ها باشد که همانا در آن [[خلیفه الهی]] [[مهدی]] است»<ref>{{متن حدیث|إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّایَاتِ السُّودَ قَدْ أَقْبَلَتْ مِنْ خُرَاسَانَ فَائْتُوهَا وَ لَوْ حَبْواً عَلَی الثَّلْجِ فَإِنَّ فِیهَا خَلِیفَةَ اللَّهِ الْمَهْدِیَّ}}؛ بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۲ و ۸۴ و ۸۷ و ۹۷.</ref>. در سند این روایت ابوقلابه وجود دارد که گفته شده برخی از حقایق را در سند را پنهان می‌‌کرده است، علاوه براینکه در روایات دیگر، همین مضمون [[نقل]] شده در حالی که [[لقب مهدی]] نیامده است<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹.</ref>. ممکن است هر دو دسته از [[روایات]] [[مشرق]] و [[خراسان]] به یک جریان واحد اشاره کرده باشد<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹؛ [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۵۲-۶۳؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا]]، ص ۳۲-۳۶.</ref>، یعنی [[زمینه سازان]] از [[خراسان]] همان [[زمینه سازان]] از [[مشرق]] باشند.

* '''زمینه‌سازان از یمن''': [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: «... در میان پرچم‌ها پرچمی [[هدایت]] یافته‌تر از [[پرچم یمانی]] نیست. آن پرچم، پرچم ارشاد است؛ زیرا مردم را به سوی صاحب شما [[امام عصر]] {{ع}} فرا می‌خواند»<ref>{{متن حدیث|لَیْسَ‏ فِی‏ الرَّایَاتِ‏ أَهْدَی‏ مِنْ‏ رَایَةِ الْیَمَانِیِ‏ هِیَ‏ رَایَةُ هُدًی‏ لِأَنَّهُ‏ یَدْعُو إِلَی‏ صَاحِبِکُمْ‏}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۵۶.</ref>. دو [[قیام]] زمینه‌ساز [[یمانی]] و [[خراسانی]]، دقیقاً همزمان با [[خروج سفیانی]] در جبهۀ [[کفر]]، رخ خواهند داد<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۷۹؛ [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۵۲-۶۳؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا]]، ص ۳۲-۳۶؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[بایسته‌های ظهور (مقاله)|بایسته‌های ظهور]]، ص ۱۳۸-۱۴۰.</ref>.

«در [[روایات اسلامی]]، سخن از گروهی زبده است که به محض [[ظهور]] [[امام]] {{ع}} به آن [[حضرت]] می‌پیوندند. آشکار است که این گروه ابتدا به ساکن خلق نمی‌شوند و به قول معروف از پای بوته هیزم سبز نمی‌شوند؛ بلکه معلوم می‌شود در عین اشاعه و رواج [[ستم]] و [[فساد]]، زمینه‌هایی عالی وجود دارد که چنین گروه زبده را پرورش می‌دهد. این خود می‌رساند که نه فقط [[حق]] و [[حقیقت]] به صفر نرسیده است؛ بلکه بر فرض اگر [[اهل حق]] از نگاه کمیت قابل توجه نباشد، از نگاه کیفیت ارزنده‌ترین اهل ایمان‌اند و در ردیف [[یاران]] [[امام حسین|سید الشهداء]] {{ع}}"<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص ۵۶.</ref>.

* '''[[زمینه‌سازان]] از [[مشرق]] ([[خراسان]])''': "[[حاکم]]" در مستدرک صحیحین از [[عبد الله]] بن مسعود [[نقل]] کرده است: {{متن حدیث|اتَانَا رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فَخَرَجَ اَلينَا مُسْتَبْشِراً يُعْرَفُ السُّرُورُ فِي وَجْهِهِ، فَمَا سَأَلْنَاهُ عَنْ شَيْءٍ اِلاّ أخْبَرَنَا بِهِ وَ لاَ سَكَتْنَا إِلَّا ابْتَدَأنَا حَتّي مُرَّ فِتيَهٌ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ مِنْهُمُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ، فَلَمَّا رَآهُم التَزَمَهُم وَ اِنْهَمَلَتْ عينَاهُ فَقُلْنَا يَا رَسُول اللَّهِ مَا نَزَالُ نُرِي فِي وَجْهِكَ شَيْئاً نَكْرَهُهُ؟ فَقَالَ: إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ اخْتَارَ اللَّهُ لَنَا الْآخِرَةَ عَلَى الدُّنْيَا، وَ إِنَّهُ سَيَلْقَى أَهْلُ بَيْتِي مِنْ بَعْدِي تَطْرِيداً وَ تَشْرِيداً فِي الْبِلَادِ، حَتَّى تَرْتَفِعَ رَايَاتٌ سُوْدٌ فِي الْمَشْرِقِ، فَيَسْأَلُونَ الْحَقَّ فَلَا يُعْطَوْنَهُ، ثُمَّ يَسْأَلُونَ فَلَا يُعْطَوْنَهُ، ثُمَّ يَسْأَلُونَهُ فَلَا يُعْطَوْنَهُ -فَيُقَاتِلُونَ- فَيُنْصَرُونَ. فَمَنْ أَدْرَكَهُ مِنْكُمْ وَ مِنْ أَعْقَابِكُمْ فَلْيَأْتِ امامَ اَهْلِ بَيْتِي، وَ لَوْ حَبْواً عَلَى الثَّلْجِ، فَإِنَّهَا رَايَاتُ هُدًى، يَدْفَعُونَهَا إِلَى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي}}<ref>حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین، صص ۴۶۴ و ۵۳۳.</ref>؛ "[روزی‌] [[رسول خدا]] {{صل}} با [[شادمانی]] تمام به سوی ما آمد، به گونه‌ای که برق [[شادی]] در نگاهش می‌درخشید. هرچه می‌پرسیدیم، پاسخ می‌گفت و هرگاه [[سکوت]] می‌کردیم، خود شروع می‌فرمود؛ تا آنکه گروهی از [[جوانان]] [[بنی هاشم]] -که [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}}- در میانشان بودند، آمدند که از مقابل ما بگذرند. [[حضرت]] همین‌که آنان را دید، در آغوششان کشید و [[اشک]] از دیدگان مبارکش جاری شد. گفتیم: ای [[فرستاده خدا]]! آن چیست که پیوسته در چهره شما چیزی می‌بینیم که خوش نداریم. فرمود: ما خاندانی هستیم که [[خدای تعالی]] [[آخرت]] را در مقابل [[دنیا]] برای ما [[برگزیده]] است. پس از من خاندانم رانده و آواره‌ [[شهرها]] گردند تا آنکه پرچم‌هایی سیاه در [[مشرق]] سربلند می‌کنند. آنان [[حق]] را می‌طلبند و بدیشان نمی‌دهند، در برهه‌ای دیگر [[حق]] را طلب می‌کنند و بدیشان نمی‌دهند، و باز نیز چنین شود؛ پس آن‌گاه [[نبرد]] می‌کنند و پیروز می‌شوند. [سپس فرمود:] هرکه از شما یا فرزندان‌تان، چنین روزی را [[درک]] کرد، نزد امامی که از خاندانم است، حاضر شود- اگرچه جامه به خود پیچد و بر برف گام نهد- زیرا این [[پرچم‌ها]]، پرچم‌های هدایتند که آنها را به مردی از خاندانم تقدیم می‌کنند".

* '''[[زمینه‌سازان]] خراسان‌''': [[محمد بن حنفیه]]، در روایتی از [[امام علی]] {{ع}} [[نقل]] کرده است: {{متن حدیث|ثُمَّ تَخْرُجُ رَايَةٌ مِنْ خُرَاسَانَ يهْزِمُونَ أَصحابَ السُّفْيَانِيِّ حَتّي تَنْزِلُ بِبَيْتِ المَقْدِسِ توْطِيء لِلْمَهْدِيّ سُلْطَانُهُ}}<ref>عصر الظهور، ص ۲۰۶.</ref>؛ "پرچمی از [[خراسان]] بیرون می‌آید، [حاملان این پرچم‌] [[اصحاب]] [[سفیانی]] را [[شکست]] می‌دهند تا اینکه به [[بیت المقدس]] می‌رسند و زمینه [[حکومت]] [حضرت‌] [[مهدی]] {{ع}} را فراهم می‌سازند".

* '''[[زمینه‌سازان]] از [[قم]] و ری‌''': [[علامه مجلسی]] [[روایت]] کرده است: {{متن حدیث|رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُمَّ يَدْعُو النَّاسَ إِلَى الْحَقِّ يَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ لَا تُزِلُّهُمُ الرِّيَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا يَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا يَجْبُنُونَ وَ عَلَى اللَّهِ يَتَوَكَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶؛ و نیز: سفینة البحار، ج ۲، ص ۴۴۶.</ref>؛ "مردی از اهالی [[قم]] [[مردم]] را به [[حق]] فرا می‌خواند، گروهی که دل‌های آنان چون [[پاره‌های آهن]] است، گرد او جمع می‌شوند. طوفان‌های سخت آنان را نمی‌لرزاند. از [[جنگ]] خسته نمی‌شوند و بیمی به خود راه نمی‌دهند، برخدا [[توکل]] می‌کنند و [[عاقبت]] [نیک‌] از آن پرهیزگاران است".

* '''[[زمینه‌سازان]] از یمن‌''': [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[رهبری]] [[یمانی]] قبل از [[ظهور امام عصر]] {{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|وَ لَيْسَ فِي الرَّايَاتِ أَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ هِيَ رَايَةُ هُدًى لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى صَاحِبِكُمْ...}}<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۲.</ref>؛ "... در میان [[پرچم‌ها]]، پرچمی [[هدایت]] یافته‌تر از [[پرچم یمانی]] نیست. آن [[پرچم]]، [[پرچم]] [[ارشاد]] است؛ زیرا [[[مردم]] را] به سوی [[صاحب]] شما [[[امام عصر]] {{ع}}] فرا می‌خواند ..."»<ref>[[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا]]، ص ۳۲-۳۶.</ref>.

*«پاسخ را با سخنی از [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] آغاز می‌کنیم که می‌نویسد: "در [[روایات اسلامی]]، سخن از گروهی زبده است که به محض [[ظهور]] [[امام]] {{ع}} به آن [[حضرت]] می‌پیوندند. آشکار است که این گروه ابتدا به ساکن خلق نمی‌شوند و به قول معروف از پای بوته هیزم سبز نمی‌شوند؛ بلکه معلوم می‌شود در عین اشاعه و رواج [[ستم]] و [[فساد]]، زمینه‌هایی عالی وجود دارد که چنین گروه زبده را پرورش می‌دهد. این خود می‌رساند که نه فقط [[حق]] و [[حقیقت]] به صفر نرسیده است؛ بلکه بر فرض اگر [[اهل حق]] از نگاه کمیت قابل توجه نباشد، از نگاه کیفیت ارزنده‌ترین اهل ایمان‌اند و در ردیف [[یاران]] [[امام حسین|سید الشهداء]] {{ع}}"<ref> مرتضی مطهری، قیام و انقلاب مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۵۶.</ref>.

* بنابراین تردیدی نیست که [[انقلاب جهانی]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} بسان دیگر تحولات بزرگ، هرگز بدون [[مقدمه]] و [[زمینه‌سازی]]، رخ نخواهد داد؛ بلکه [[در آستانه ظهور]]، لازم است افرادی و یا گروه‌هایی شکل گرفته، زمینه را برای [[ظهور]] آن [[حضرت]] فراهم آورند. این افراد به طور عمده [[حق]] پویانی هستند که از [[حاکمیت]] [[جور]] به تنگ آمده،- بر اساس آنچه در بعضی از [[روایات]] آمده-، زمینه را برای حرکت جهانی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} آماده می‌کنند. [[پیشگویی]] تحقّق این [[نشانه‌ها]]، به تعبیرهای گوناگونی در [[روایات]] آمده که به بعضی از آنها اشاره می‌شود.

* در بررسی روایاتی که در این باره به دست ما رسیده مجموع آنها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم نمود:

* در [[روایات]] زیر، گروه زمینه‌سازان از برخی مناطق خاصّ اینگونه وصف شده‌اند:

# '''[[زمینه‌سازان ظهور]] از [[مشرق]]:''' [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: "گروهی از [[ناحیه]] [[مشرق]]، قد برمی‌افرازند و زمینه [[حکومت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} را فراهم می‌سازند"<ref> متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۴، ص ۲۶۳؛ طبرانی، المعجم الاوسط، ج ۱، ص ۹۴.</ref>. [[عبد]] اللّه می‌گوید: روزی [[رسول خدا]] {{صل}}، با [[شادمانی]] تمام به سوی ما آمد، به گونه‌ای که برق [[شادی]] در نگاهش می‌درخشید. هرچه می‌پرسیدیم، پاسخ می‌گفت، و هرگاه [[سکوت]] می‌کردیم، خود شروع می‌فرمود؛ تا آنکه گروهی از [[جوانان]] بنی هاشم- که [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}}- در میانشان بودند، آمدند که از مقابل ما بگذرند. [[حضرت]] همین که آنان را دید در آغوششان کشید و [[اشک]] از دیدگان مبارکش جاری شد. گفتیم: ای [[فرستاده خدا]]! چیست که پیوسته در چهره شما چیزی می‌بینیم که خوش نداریم. فرمود: ما خاندانی هستیم که [[خدای تعالی]] [[آخرت]] را در مقابل [[دنیا]] برای ما [[برگزیده]] است. پس از من خاندانم رانده و آواره [[شهرها]] گردند تا آنکه پرچم‌هایی سیاه در [[مشرق]] سر بلند کنند. [[حق]] را طلبند و بدیشان ندهند، در برهه‌ای دیگر [[حق]] را طلب کنند و بدیشان ندهند، و باز نیز چنین شود، پس آن گاه [[نبرد]] کنند و پیروز شوند. سپس فرمود: هرکه از شما یا فرزندانتان چنین روزی را [[درک]] کرد نزد امامی که از خاندانم می‌باشد، حاضر شود- اگرچه جامه به خود پیچد و بر برف گام نهد- زیرا این [[پرچم‌ها]] پرچم‌های هدایتند که آنها را به مردی از خاندانم تقدیم کنند"<ref> محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۲.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: "گویی قومی را می‌بینم که از شرق در طلب [[حق]] [[قیام]] کرده‌اند؛ ولی بدانان نمی‌دهند و باز مطالبه می‌کنند، اما بدان‌ها نمی‌دهند. پس چون چنین می‌بینند، شمشیرهای خود را بر دوش می‌گیرند. در آن هنگام آنچه را می‌خواهند به آنان می‌دهند؛ ولی نمی‌پذیرند تا اینکه پیروز می‌شوند و آن را جز به [[امام مهدی|صاحب الامر]] {{ع}} [[تسلیم]] نمی‌کنند. کشتگان آنان شهیدند. اگر من آنان را [[درک]] کنم، جانم را برای [[صاحب الامر]] می‌گذارم"<ref>{{عربی|" كَأَنِّي بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ‏ يَطْلُبُونَ‏ الْحَقَ‏ فَلَا يُعْطَوْنَهُ ثُمَّ يَطْلُبُونَهُ فَلَا يُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِكَ وَضَعُوا سُيُوفَهُمْ عَلَى عَوَاتِقِهِمْ فَيُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلَا يَقْبَلُونَهُ حَتَّى يَقُومُوا وَ لَا يَدْفَعُونَهَا إِلَّا إِلَى صَاحِبِكُمْ قَتْلَاهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّي لَوْ أَدْرَكْتُ ذَلِكَ لَاسْتَبْقَيْتُ نَفْسِي لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ‏‏‏"}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۷۳؛ ح ۵۰.</ref>. <ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۳.</ref>. در روایتی دیگر می‌فرماید: "افرادی با بیرق‌های سیاه از [[ناحیه]] [[مشرق]] می‌آیند که دلهای آنان مانند قطعه‌های فولاد، محکم است. پس هرکس [[قیام]] آنان را شنید، برای [[بیعت]] به سوی آنان بشتابد؛ هرچند لازم باشد با سینه بر روی برف برود"<ref>{{عربی|" تَجِي‏ءُ الرَّايَاتُ‏ السُّودُ مِنْ‏ قِبَلِ‏ الْمَشْرِقِ‏ كَأَنَ‏ قُلُوبَهُمْ‏ زُبَرُ الْحَدِيدِ فَمَنْ‏ سَمِعَ‏ بِهِمْ‏ فَلْيَأْتِهِمْ‏ فَبَايَعَهُمْ‏ وَ لَوْ حَبْواً عَلَى‏ الثَّلْجِ‏‏‏‏"}}؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص ۴۷۳؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۴.</ref>

# '''زمینه‌سازان از [[خراسان]]:''' از [[امام باقر]] {{ع}} [[روایت]] شده که در این باره فرمود: "پرچم‌های سیاهی از [[خراسان]] خارج می‌شود و وارد [[کوفه]] می‌شود. پس آنگاه که [[مهدی]] [[ظهور]] کرد برای [[بیعت]] با او به سوی وی می‌روند"<ref>{{عربی|" تَنْزِلُ‏ الرَّايَاتُ‏ السُّودُ الَّتِي‏ تَخْرُجُ‏ مِنْ‏ خُرَاسَانَ‏ إِلَى‏ الْكُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِيُ‏ بَعَثَ‏ إِلَيْهِ‏ بِالْبَيْعَة‏‏‏‏"}}</ref>. ممکن است هر دو دسته [[روایت]] بالا به یک جریان واحد اشاره کرده باشد.

# '''زمینه‌سازان از [[قم]] و [[ری]]:''' [[علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار]] [[روایت]] کرده است [[امام ابو الحسن اول]] {{ع}} فرمود: "مردی از اهالی [[قم]] [[مردم]] را به [[حق]] می‌خواند، گروهی که دل‌های آنان چون [[پاره‌های آهن]] است گرد او جمع شوند، طوفان‌های سخت نلرزاندشان، از [[جنگ]] خسته نشوند و بیمی به خود راه ندهند، بر [[خدا]] [[توکل]] کنند و [[عاقبت]] نیک از آن پرهیزگاران است"<ref>{{عربی|" رَجُلٌ‏ مِنْ‏ أَهْلِ‏ قُمَ‏ يَدْعُو النَّاسَ‏ إِلَى‏ الْحَقِ‏ يَجْتَمِعُ‏ مَعَهُ‏ قَوْمٌ‏ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ لَا تُزِلُّهُمُ‏ الرِّيَاحُ‏ الْعَوَاصِفُ‏ وَ لَا يَمَلُّونَ‏ مِنَ‏ الْحَرَبِ‏ وَ لَا يَجْبُنُونَ‏ وَ عَلَى‏ اللَّهِ‏ يَتَوَكَّلُونَ‏ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ‏‏‏‏‏"}}؛ محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶.</ref>

# '''زمینه‌سازان از [[یمن]]:''' [[امام باقر]] {{ع}}، درباره [[رهبری]] [[یمانی]] [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}}، فرموده است: "... در میان [[پرچم‌ها]] پرچمی [[هدایت]] یافته‌تر از [[پرچم یمانی]] نیست. آن [[پرچم]]، [[پرچم]] [[ارشاد]] است؛ زیرا [[مردم]] را به سوی [[صاحب]] شما [[امام عصر]] {{ع}} فرا می‌خواند"<ref>{{عربی|" لَيْسَ‏ فِي‏ الرَّايَاتِ‏ أَهْدَى‏ مِنْ‏ رَايَةِ الْيَمَانِيِ‏ هِيَ‏ رَايَةُ هُدًى‏ لِأَنَّهُ‏ يَدْعُو إِلَى‏ صَاحِبِكُمْ‏ ‏‏‏‏‏"}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۵۶.</ref>. در این [[روایات]] به روشنی از برپایی [[قیام‌ها]] و انقلاب‌هایی [[در آستانه ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} خبر داده شده است. افزون بر اینها، [[روایات]] فراوان دیگری نیز بر این نکته اتفاق دارند که [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، حکومتی به [[رهبری]] یکی از صالحان- که [[گمان]] می‌رود از [[فرزندان]]، [[پیامبر]] هم باشد- در [[ناحیه]] [[مشرق]] تشکیل می‌گردد و [[زمینه ظهور]] را آماده می‌سازد. این [[حکومت]]، تا ظاهر شدن [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} و [[تسلیم]] آن به [[حضرت]] ایشان، ادامه می‌یابد. بر همین اساس، برخی تشکیل [[دولت]] [[شیعی]] [[مذهب]] [[صفویه]] را- که پس از قرن‌ها استیلای [[حاکمان]] [[مستبد]] و [[متعصب]] [[عامی مذهب]]، روی کار آمد- همان دولتی دانسته‌اند که در [[روایات]] از جمله زمینه‌سازان [[حکومت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} به شمار آمده است.

* در زمان ما نیز، برخی با استناد به ویژگی‌هایی که در [[روایات]] آمده، [[انقلاب اسلامی ایران]] را- که در سال ۱۳۵۷ ه خ. ش به [[رهبری]] [[امام خمینی]]؛ به [[پیروزی]] رسید- همان دولتی دانسته‌اند که زمینه را برای [[ظهور]] و [[قیام]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} آماده می‌کند و ان شاء اللّه تا [[ظهور]] آن [[حضرت]] ادامه می‌یابد<ref> مجموعه مقالات و گفتارها در پیرامون حضرت مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۲۰۷.</ref>

* بر اساس این دیدگاه بسیاری از [[نشانه‌ها]] که در [[روایات]] آمده بر [[انقلاب اسلامی ایران]] تطبیق می‌کند؛ به ویژه در برخی [[روایات]] به [[رهبری]] [[قیام]] که سیدی از [[اولاد]] [[پیغمبر]] است و از [[قم]] [[قیام]] می‌کند و [[یاران]] او، بدون [[ترس]] و واهمه در برابر [[طاغوت]] پایدارند اشاره شده است که همگی آنها به [[انقلاب اسلامی]] [[صدق]] می‌کند. در هر صورت، گرچه قراین فراوانی این احتمال را [[قوّت]] می‌بخشد؛ ولی [[دلیل قطعی]] و درستی در دست نیست که ثابت کند منظور از [[حکومت]] زمینه‌ساز- که [[ائمه]] {{عم}} از آن خبر داده‌اند- [[انقلاب اسلامی]]، به [[رهبری]] [[امام خمینی]] است.

* البته این، نخستین باری نیست که [[عالمان]] [[شیعه]]، چنین احتمالی را مطرح ساخته‌اند. پیش از این نیز، هرگاه حرکت و انقلابی از [[ناحیه]] شرق- به ویژه منطقه [[خراسان]] صورت می‌گرفت- این احتمال [[قوّت]] می‌گرفت. البته هیچ یک از آن حرکت‌ها به اندازه [[انقلاب اسلامی]]، زمینه‌ساز [[انقلاب]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} نبوده‌اند؛ بلکه اصلا مقایسه آنها با [[انقلاب اسلامی]] [[باطل]] است. از این رو احتمال اینکه مراد از "[[دولت]] زمینه‌ساز" از جمله [[انقلاب اسلامی ایران]] باشد و تا [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} تداوم یابد، بسیار است.

* در هرحال با توجه به [[روایات]] بسیاری که در این بخش رسیده، در دوره [[غیبت]] و [[در آستانه ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}، دولت‌هایی به [[حمایت]] از [[حق]] روی کار می‌آیند و انقلاب‌هایی به [[حمایت]] از آن شکل می‌گیرند و زمینه را برای [[ظهور]] آن [[حضرت]] فراهم می‌سازند و این از [[نشانه‌های ظهور]] است<ref> جمعی از نویسندگان، چشم به راه مهدی {{ع}}، ص ۳۰۶- ۳۰۳.</ref>

از این [[روایات]] می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: [[شیخ طوسی]] با یادآوری [[سند]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] کرده که:‌ {{متن حدیث|تَنْزِلُ الرَّايَاتُ السُّودُ الَّتِي تَخْرُجُ مِنْ خُرَاسَانَ إِلَى الْكُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِيُّ بَعَثَ إِلَيْهِ بِالْبَيْعَةِ}}<ref>الفضل بن شاذان عن محمد بن علی عن عثمان بن أحمد السماک عن إبراهیم بن عبد الله الهاشمی عن إبراهیم بن هانئ عن نعیم بن حماد عن سعید أبی عثمان عن جابر عن أبی جعفر {{ع}} قال: محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ص ۴۵۲؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۵۲، ص ۲۱۷.</ref>؛ [[پرچم‌های سیاه از خراسان]] آمده در [[کوفه]] فرود می‌آیند، آنگاه که [[مهدی]] آشکار شد آنها را خواسته با وی [[بیعت]] می‌کنند.

[[علامه مجلسی]] از کتاب [[کشف]] الغمة فی معرفة الائمه از بخش [[چهل]] [[حدیث]] [[ابو نعیم اصفهانی]] [[نقل]] کرده که در آنها به [[پرچم‌های سیاه]] اشاره شده است. در [[روایت]] نخست از [[پیامبر اکرم]] {{صل}}‌ [[نقل]] کرده که: {{متن حدیث|إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّايَاتِ السُّودَ قَدْ أَقْبَلَتْ مِنْ خُرَاسَانَ فَائْتُوهَا وَ لَوْ حَبْواً عَلَى الثَّلْجِ فَإِنَّ فِيهَا خَلِيفَةَ اللَّهِ الْمَهْدِيَّ}}<ref>محمد باقر مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۲.</ref>؛ هنگامی که دیدید [[پرچم‌های سیاه از خراسان]] به سوی شما آمد آن را [[همراهی]] کنید؛ اگر چه با عبور از روی برف‌ها باشد که همانا در آن [[خلیفه]] [[الهی]] [[مهدی]] است. و سه [[روایت]] پس از آن نیز با همین مضمون [[نقل]] شده است<ref>همان، ص ۸۴ و ۸۷ و ۹۷.</ref>.

این [[روایت]] که از شهرت فراوانی برخوردار است هم از نظر [[سند]] و هم از نظر متن، گوناگون [[نقل]] شده است. [[احمد بن حنبل]] آن را از ابوقلابه از ثوبان از [[رسول خدا]] {{صل}}‌ [[نقل]] کرده<ref>احمد بن حنبل، مسند، ج۵، ص ۲۷۷.</ref> اما [[ابن حماد]] بدون استناد به [[رسول خدا]] {{صل}}‌ آن را از ابوقلابه از ثوبان [[غلام]] [[رسول خدا]] آورده است<ref>نعیم بن حماد، الفتن، ص۲۴۶، ح۹۰۳، یوسف مقدسی، عقد الدرر، ص۱۲۵.</ref>.

* '''موَطئون از [[مشرق]]''': یکی از روایاتی که در بحث [[زمینه‌سازان]] ویژه، فراوان به آن اشاره می‌شود روایتی است از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که فرمود:{{متن حدیث|يَخرُجُ ناسٌ مِنَ المَشرِقِ فَيُوَطِّئونَ لِلمَهدِيِ}}؛ مردمانی از [[مشرق]] [[خروج]] می‌کنند، پس برای [[مهدی]] فراهم می‌کنند. یعنی [[سلطنت]] او را. این [[روایت]] نخسین بار به قلم [[محمد]] بن [[یزید]] قزوینی (د/۲۷۳ق) در [[سنن]] وی این‌گونه [[نقل]] شده است:‌ {{متن حدیث|حَدَّثَنَا حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى الْمِصْرِيُّ و إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعِيدٍ الْجَوْهَرِيُّ قَالاَ ثَنّا أَبُو صَالِحٍ عَبْدُ الْغَفَّارِ بْنُ داوُدَ الْحَرَّانِيُّ ثَنَا اِبْنُ لَهِيعَةَ عَنْ أَبِي زُرْعَةَ عَمْرِو بْنِ جابِرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَرْثِ بْنِ جُزْءٍ الزُّبَيْدِيُّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلمَهديِّ يعْنِي سُلْطَانه}}<ref>محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۶۸، ش ۴۰۸۸.</ref>. روشن است که دو کلمه پایانی یعنی (یعنی سلطانه) از [[راوی]] است.

# این [[روایت]] و حتی مضمون آن به صورت یادشده در سخن هیچ‌یک از [[معصومان]] {{عم}} اشاره نشده است؛ نه فقط ترکیب ‌{{متن حدیث|فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ‏}} که واژگان ‌{{متن حدیث|فَيُوَطِّئُونَ}} در هیچ یک از [[روایات]] برای [[زمینه‌سازان]] نیامده است.

# این [[روایت]] برای نخستین بار از طریق کتاب [[کشف]] الغمه<ref>علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمه، ج۲، ص ۴۷۷.</ref> مرحوم [[اربلی]] از کتاب کفایه الطالب فی [[مناقب]] [[علی بن ابی طالب]]، اثر [[محمد]] بن [[یوسف]] بن [[محمد]] کنجی [[شافعی]](د/۶۵۸)<ref>وی پس از نقل روایت برای نخستین با روایت را معتبر دانسته می‌نویسد: ‌{{عربی|هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ رَوَتهُ الثِّقَاتُ وَ الأَثباتُ}}.</ref>، به [[منابع روایی شیعه]] راه یافته و [[مرحوم علامه]] [[مجلسی]]<ref>محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۵۱، ۸۷.</ref> نیز از این کتاب [[روایت]] را [[نقل]] کرده است. و پس از وی به طور عموم از این دو منبع [[نقل]] شده است.

* '''نوع اول:''' روایاتی است که ناظر به [[قیام‌ها]] و [[حرکت‌های اصلاحی]] در [[آخرالزمان]] و یا [[در آستانه ظهور]] است. در این نوع [[روایات]]، از دو "[[قیام]]" و [[رهبران]] آن، با [[تجلیل]] و [[ستایش]] خاصی نام برده شده است که هرکدام در حد خود [[زمینه‌ساز ظهور]] می‌‌باشد: یکی [[قیام]] و خیزش مصلحانه یمنی‌ها به [[رهبری]] شخصیت مصلحی [[معروف]] به "[[یمانی]]". دیگری [[قیام]] حق‌طلبانه اهل [[خراسان]] ([[ایران]]) به [[رهبری]] یکی از [[سادات]] [[معروف]] به [[خراسانی]]. این دو [[قیام]] هر دو با داعیه [[حق‌طلبی]] و [[دعوت مردم به سوی حضرت مهدی]] {{ع}} برای زدودن [[موانع ظهور]] آن [[حضرت]]، انجام می‌‌گیرد. تعابیری بکار رفته در [[روایات]] در مورد [[قیام یمانی]] مثل: {{متن حدیث|لَيْسَ فِي الرَّايَاتِ أَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ}}، {{متن حدیث|هِيَ رَايَةُ هُدًى}}، {{متن حدیث|يَدْعُو إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى‏ طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>الغیبه نعمانی، ص۲۶۴؛ الارشاد، ج۲، ص۳۷۵؛ مستدرک سفینه البحار، ج۱، ص۶۰۳.</ref>، {{متن حدیث|فَإِنَّ رَايَتَهُ رَايَةُ الْحَقِّ}}، {{متن حدیث|لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى صَاحِبِكُمْ}}<ref>اعلام الوری، ج۲، ص۲۸۴؛ کشف الغمه، ج۳، ص۲۵۹؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۱۰.</ref> در این فقرات کلمه {{متن حدیث|هُدًى}} که مطلق ذکر شده و تعبیر {{متن حدیث|أَهْدَى}}، و نیز تعابیری که در جهت تعلیل انگیزه‌های [[قیام یمانی]] به کار رفته است، همه گویایی [[مشروعیت]] و [[تأیید]] کامل این [[قیام]] از سوی [[ائمه]] {{ع}} است. اما این دو [[قیام]] زمینه‌ساز و [[نهضت]] این دو شخصیت [[اسلامی]] در [[جبهه حق]]، [[در آستانه ظهور]] و دقیقاً همزمان با [[خروج سفیانی]] در [[جبهه]] [[کفر]]، رخ خواهند داد. چنان‌که [[ابوبصیر]] از [[امام باقر]] {{ع}} در [[حدیثی]] مفصلی [[نقل]] می‌کند که [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ وَ الْخُرَاسَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ وَ فِي شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ وَ نِظَامٍ كَنِظَامِ الْخَرَزِ يَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً}}<ref>الغیبه نعمانی، ص۲۶۴؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۳۲.</ref>. [[خروج سفیانی]] و [[یمانی]] و [[خراسانی]] در یک سال و یک ماه و یک روز خوهند بود. [[امام صادق]] {{ع}} نیز در مورد همزمانی و رقابت [[یمانی]] با [[سفیانی]] می‌فرماید: {{متن حدیث|الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ كَفَرَسَيْ رِهَانٍ}}<ref>الغیبه نعمانی، ص۲۶۴؛ امالی طوسی، ص۶۶۱. </ref>.

* '''نوع دوم:''' روایاتی است که از [[قیام]] و انقلابی در [[آخر الزمان]] خبر می‌‌دهد که منجر به استقرار [[حکومت عدل جهانی]] [[امام مهدی]] {{ع}} خواهند شد. نظیر آنچه از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در این مورد [[نقل]] شده است که فرمود: {{متن حدیث|يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ}}<ref>در برخی نقل‌ها به جای «ناس»، کلمه «قوم»، ذکرشده است. ر.ک: مجمع الزوائد، ج۷، ص۳۱۸؛ معجم الوسیط، ج۱، ص۹۴؛ شرح احقاق الحق، ج۲۹، ص۴۵۷.</ref>. {{متن حدیث|فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ}}<ref>کنزالعمال، ج۱۴، ص۲۶۳؛ میزان الحکمه، ج۱، ص۳۵۴؛ عصر ظهور، ص۲۱۹.</ref>. مردمی از [[مشرق]] [[زمین]]، در [[آینده]] به [[قیام]] و انقلابی برخواهند خواست و مقدمات [[حکومت]] و [[ظهور مهدی]] {{ع}} را فراهم خواهند نمود.

در این [[حدیث شریف]] [[نبوی]] که در [[منابع روایی شیعه]] و [[سنی]]، [[نقل]] شده است، [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، از چنین انقلابی به عنوان [[قیام]] [[زمینه‌ساز ظهور]] [[مهدی]] {{ع}} یاد نموده است. نکته جالب توجه این است که در این [[پیشگویی]]، [[پیامبر]] {{صل}} این [[توفیق]] و [[افتخار]] بزرگ از دستاورد [[قیام]] انسان‌های پاک‌طینت در [[مشرق]] [[زمین]]، عنوان نموده است. این [[روایت]] ضمن اینکه بیانگر [[رسالت]] بزرگ آنان در [[آینده]] است، بشارتی است برای آن دسته از [[عاشقان]] و شیفتگان [[حضرت]] که از [[مشرق]] [[زمین]] در این [[پیکار]] بزرگ و سرنوشت‌ساز مشارکت می‌‌نمایند. کلمه {{متن حدیث|الْمَشْرِقِ}} در این [[روایت]] گرچه عام است برخلاف روایاتی که در آن به [[شهر]] و یا منطقه جغرافیایی خاصی از [[مشرق]] زمینیان اشاره شده است نظیر: "[[خراسان]]" که در آن زمان شامل: شهرهای [[ایران]]، افغانستان و قسمت‌های از [[شرق]] میانه می‌‌شود، اما در هر حال قطع نظر از خصوصیات جغرافیای مسأله، این [[روایت]] و امثال آن، بیانگر شکل‌گیری یک حرکت نیرومند [[شیعی]] در [[آخرالزمان]] از مناطق شرقی برای تشکیل [[جبهه حق]] با [[هدف]] [[زمینه‌سازی]] [[مقدمات ظهور]] است تا در مقابل قدرت‌های [[باطل]]، ایده [[حکومت عدل مهدوی]] را در [[جهان]] مطرح و در راستای تحقق الگوهای آن در [[جامعه]] تلاش نمایند. این حرکت [[مبارک]] و انقلابی، چنان تأثیرگذار و تحول‌آفرین خواهند بود که شعاع و آثار آن، موجب درخشش جهانی [[شیعه]] گردیده و به [[ظهور]] [[مصلح جهانی]] {{ع}}، منجر خواهند شد. گرچه بنا به برخی شواهد [[روایی]] و سایر قرائن، [[تطبیق]] این [[روایت]]، بر حرکت زمینه‌ساز [[انقلاب اسلامی]] و [[شیعی]] در [[ایران]] به [[رهبری]] [[امام خمینی]]، دور از ذهن نمی‌باشد. با این حال در مورد [[تطبیق]] این جریان بر مصادیق خاص، نمی‌توان [[قضاوت]] قطعی نمود.

نکته اول وجه مشترکی است که در هر کدام از [[قیام]] [[مشرقیان]] و قیام‌های [[آخرالزمانی]] مثل قیام‌های [[یمانی]]، [[خراسانی]]، [[شعیب بن صالح]] و... دیده می‌‌شود و آن اینکه این نوع حرکت‌های [[حق]] طلبانه هرکدام به [[میزان]] کارکرد و شعاع خود، نقش مثبت و [[زمینه‌سازی]] در رابطه با [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}، خواهند داشت. لذا همچنان‌که در [[روایات]] از [[نهضت]] و [[قیام]] [[مردم]] [[مشرق]]، به عنوان حرکت زمینه‌ساز، یاد شده است، از [[قیام]] شخصیت‌های مثل: [[خراسانی]]، [[شعیب بن صالح]] و... [[در آستانه ظهور]] و نقش مثبت آنان در [[زمینه‌سازی]] [[قیام]] [[حضرت]] {{متن حدیث|يوطّئ للمهدي سلطانه}}<ref>ر.ک: ملاحم ابن طاووس، ص۱۱۸؛ معجم احادیث الامام المهدی، ج۱، ص۳۹۷.</ref>، [[تجلیل]] شده است.