خلافت پیامبر خاتم: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

 

به [[فراموشی]] سپردن [[واقعه غدیر]] و [[نصّ صریح]] [[پیامبر]] {{صل}} در [[جانشینی]] [[امام علی]] {{ع}} و نیز [[ابلاغ]] [[آیه ولایت]] و [[اکمال دین]] پس از [[واقعه غدیر]] که جای تردیدی در مورد [[تعیین]] [[جانشین پیامبر]] از سوی [[خداوند]] باقی نمی‌گذارد و از طرف دیگر [[تعجیل]] در امر [[تعیین خلیفه]] در شرایطی که [[پیکر مطهر]] هنوز [[تجهیز]] و [[تدفین]] نشده و ترجیح امر [[تعیین خلیفه]] بر [[وظیفه]] مهم به [[خاک‌سپاری]] [[پیامبر]]، همه نشان از بودن اندیشه‌ای در پس [[ماجرای سقیفه]] دارد. بروز و [[ظهور]] اندیشه‌های دوران [[جاهلیّت]]، که در زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و به [[اراده]] ایشان محو شده بود، در [[ماجرای سقیفه]] به چشم می‌خورد. [[سقیفه]] [[شاهد]] تصویری از اندیشه‌های [[جاهلی]] و برتری‌جویی‌های قومی و قبیله‌ای است. نظریه‌پردازان [[خلافت]] در آن مجلس، گرایش‌های قومی و قبیله‌ای را به نمایش می‌گذارند. در این میان، برخی از [[خواص]] و [[اهل‌بیت پیامبر]] در برابر جریان [[خلافت]] [[اعتراض]] کردند و ملاک [[گزینش خلیفه]] و [[جانشین پیامبر]] را مختص [[امام]] [[منصوص]] و [[منصوب]] از جانب [[خدا]] و با معرفی [[پیامبر]] دانستند. البته این [[اندیشه]] به دست اقتدارگرایان [[سرکوب]] شد و [[افکار]] عمومی نیز طرح [[خلافت]] را پذیرفت. نخستین [[خلیفه]] پس از [[پیامبر]] [[ابوبکر بن ابی قحافه]] بود. [[ابوبکر]] بر اساس روشی که بعدها به "شورای [[اهل حلّ و عقد]]" معروف شد به [[خلافت]] رسید. این اصطلاح را نیز اولین بار [[ابوبکر]] به‌کار برد. او در پاسخ [[مخالفان]] جریان [[خلافت]] که [[امام]] {{ع}} را از هر حیث [[شایسته]] این [[مقام]] می‌دانستند، بر شورای [[سقیفه]] که [[اهل حلّ و عقد]] بودند و او را برگزیده‌اند [[استدلال]] و [[احتجاج]] کرد. [[ابوبکر]] گرچه در گفتار، [[سخن]] از هم‌سطحی با آحاد [[جامعه]] و [[تبعیت]] از [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌راند، اما در عمل برای خود اختیارات و [[قدرت]] بسیار قائل بود. از این‌رو برای اولین بار در دوران [[خلافت]] او [[مسلمانی]] که از پرداخت [[زکات]] خودداری کردند، [[مرتد]] اعلام شدند. [[ابوبکر]] در هنگام وفاتش حتی بر قاعده خودساخته شورای حلّ و [[عقد]] هم پای‌بند نماند و [[عمر بن خطاب]] را به بهانه جلوگیری از [[فتنه]] و [[اختلاف]] بر [[کرسی]] [[خلافت]] نشاند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 370-371.</ref>.

 

 

از جمله بدعت‌های [[عمر]] که بر خلاف [[سنت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بود، [[اعتقاد]] او به [[برتری]] [[عرب]] بر سایر قومیّت‌ها بود، پس از آن همه سفارش‌ها که در سخن و [[سیره پیامبر]] نسبت به [[برابری]] [[اقوام]] و نژادهای گوناگون شده بود. از دیگر بدعت‌های او امتیازبندی و فرق گذاشتن بین [[مسلمانان]] در بهره‌مندی از [[بیت المال]] بود. [[عمر]] در فرایندی سلیقه‌ای، شورایی متشکل از شش نفر برای [[تعیین خلیفه]] خود برگزید. پس از [[عمر بن خطاب]]، [[عثمان بن عفان]] سومین [[خلیفه]] در سال ۲۳ قمری بر [[مسند]] نشست. در روزگار او [[بنی‌امیه]] که [[خویشان]] او نیز بودند به [[قدرت]] رسیدند و بر مسندهای کلیدی تکیه زدند. [[شیوه]] ساختارشکنانه او در بهره‌مندی از [[بیت‌المال]] و ویژه‌خواری‌هایی که برای [[اقوام]] خویش فراهم کرد، موجبات [[اختلاف]] طبقاتی شدید در سطح [[جامعه]] را فراهم ساخت. او خود را [[منصوب]] از طرف [[خداوند]] می‌دانست و برای اختیاراتش حد و مرزی قائل نبود. [[بیت المال]] را جزئی از [[اموال]] خود می‌پنداشت و بنابر سلیقه شخصی بر آن دست می‌افکند. کارگزارانش [[رفتار]] ظالمانه با [[مردم]] داشتند و او در این مورد اقدامی نمی‌کرد. از این‌رو [[مردم]] بر او شوریدند و او را به [[قتل]] رساندند. [[امام علی]] {{ع}} در مورد او و دوران خلافتش می‌فرماید: آن‌گاه سومی برخاست، در حالی که از پرخوارگی باد به پهلوها افکنده بود و چونان ستوری که همّی جز خوردن در اصطبل نداشت. [[خویشاوندان]] پدری‌اش با او همدست شدند و [[مال]] [[خدا]] را چنان با [[شوق]] و میل فراوان خوردند که اشتران، گیاه بهاری را. تا سرانجام آنچه را تابیده بود باز شد و کردارش قتلش را در پی داشت و شکمبارگی‌اش به سر در آوردش<ref>{{متن حدیث|إِلَى أَنْ قَامَ ثَالِثُ الْقَوْمِ نَافِجاً حِضْنَيْهِ بَيْنَ نَثِيلِهِ وَ مُعْتَلَفِهِ وَ قَامَ مَعَهُ بَنُو أَبِيهِ يَخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ [خَضْمَ] خِضْمَةَ الْإِبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِيعِ إِلَى أَنِ انْتَكَثَ عَلَيْهِ فَتْلُهُ وَ أَجْهَزَ عَلَيْهِ عَمَلُهُ وَ كَبَتْ بِهِ بِطْنَتُهُ}}؛ [[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۳ نهج البلاغه|خطبه ۳]].</ref><ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۲.</ref>.

 

 

 

[[خلافت]]، از موضوعات بحث‌انگیز در [[تاریخ اسلام]] بوده و [[اهل سنت]] کوشیده‌اند به نوعی [[خلافت]] سه تن را پیش از [[امام علی]] {{ع}} [[مشروعیت]] بخشند. [[خلافت]] رفته‌ رفته از مسیر خود خارج شد و همانگونه که [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} [[پیش‌بینی]] کرده بود که [[خلافت]] پس از من است، بعد از آن [[امارت]] خواهد شد، سپس به ملوکیّت و [[پادشاهی]] تبدیل شده و نهایتا به جبابره و [[دیکتاتوری]] خواهد رسید،<ref>بحار الأنوار، ج ۵۱ ص ۸۴ و ۹۶</ref> روند [[حاکمیّت]]، [[مشروعیت]] خود را از دست داد و خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] با [[ظلم]] و عیاشی و [[غارت]] [[بیت‌المال]] و... به [[حکومت]] پرداختند. ابتدا [[خلفا]] خود را [[خلیفه]] النبی می‌گفتند، امّا در دوره‌های بعد، خود را [[خلیفة اللّه]] نامیدند و آغاز این حرکت از زمان [[معتصم عباسی]] بود<ref>دائرة المعارف تشیّع، ج ۷ ص ۲۰۱</ref>.