پرش به محتوا

خلافت پیامبر خاتم: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۴۷: خط ۴۷:


[[خلیفه]]، از بزرگ‌ترین لقب‌های [[حکّام]] در [[تاریخ اسلام]] بوده و [[حاکم]] مطلق [[جهان اسلام]] از آن فهمیده می‌شد و [[خلفای راشدین]] و خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] و دیگر سلسله‌ها پیوسته عنوان [[خلیفه]] را (گاهی خلیفۀ [[رسول]] اللّه و گاهی [[خلیفة اللّه]]) برخود می‌نهادند و بر سکّه‌ها و در اسناد رسمی می‌آوردند تا از این طریق، [[قداست]] و وجهه کسب کنند. [[جایگاه]] عنوان [[خلافت]] و [[خلیفه]]، فراز و نشیب‌هایی داشته و بتدریج از [[قدرت]] آن کاسته شده است. [[سلاطین]] [[عثمانی]] سلطۀ خود را با عنوان دورۀ [[خلافت]] [[عثمانی]] به [[ثبت]] رسانده‌اند. آنچه [[ارزش]] مضاعفی به استفادۀ عثمانی‌ها از این عناوین می‌داد، [[قدرت]] نظامی و دریایی امپراتوری [[عثمانی]] و نیز موقعیت آنها به عنوان مدافعان [[اسلام]] در برابر اروپای [[مسیحی]] از یک‌سو و [[ایران]] [[شیعی]] از سوی دیگر بود. به نظر می‌رسد به جهت چنین موقعیّتی بارها [[رهبری]] (و نه [[حاکمیّت]]) [[عثمانی]] بر [[جهان]] [[اسلامی]] [[سنّی]] در دیگر دولت‌های [[اسلام]] پذیرفته شد... دیگر عصر [[خلافت]] [[جهانی]] به سر رسیده بود و هیچ [[حاکم اسلامی]] نیز چنین ادعایی نداشت. چنین روندی ادامه یافت تا آنکه این ایده در اواخر قرن هیجدهم میلادی مجدّدا از سوی [[سلاطین]] [[عثمانی]] مطرح شد.<ref>زبان سیاسی اسلام، برنارد لوئیس، ترجمه غلامرضا بهروز لک، ص ۹۸</ref>.
[[خلیفه]]، از بزرگ‌ترین لقب‌های [[حکّام]] در [[تاریخ اسلام]] بوده و [[حاکم]] مطلق [[جهان اسلام]] از آن فهمیده می‌شد و [[خلفای راشدین]] و خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] و دیگر سلسله‌ها پیوسته عنوان [[خلیفه]] را (گاهی خلیفۀ [[رسول]] اللّه و گاهی [[خلیفة اللّه]]) برخود می‌نهادند و بر سکّه‌ها و در اسناد رسمی می‌آوردند تا از این طریق، [[قداست]] و وجهه کسب کنند. [[جایگاه]] عنوان [[خلافت]] و [[خلیفه]]، فراز و نشیب‌هایی داشته و بتدریج از [[قدرت]] آن کاسته شده است. [[سلاطین]] [[عثمانی]] سلطۀ خود را با عنوان دورۀ [[خلافت]] [[عثمانی]] به [[ثبت]] رسانده‌اند. آنچه [[ارزش]] مضاعفی به استفادۀ عثمانی‌ها از این عناوین می‌داد، [[قدرت]] نظامی و دریایی امپراتوری [[عثمانی]] و نیز موقعیت آنها به عنوان مدافعان [[اسلام]] در برابر اروپای [[مسیحی]] از یک‌سو و [[ایران]] [[شیعی]] از سوی دیگر بود. به نظر می‌رسد به جهت چنین موقعیّتی بارها [[رهبری]] (و نه [[حاکمیّت]]) [[عثمانی]] بر [[جهان]] [[اسلامی]] [[سنّی]] در دیگر دولت‌های [[اسلام]] پذیرفته شد... دیگر عصر [[خلافت]] [[جهانی]] به سر رسیده بود و هیچ [[حاکم اسلامی]] نیز چنین ادعایی نداشت. چنین روندی ادامه یافت تا آنکه این ایده در اواخر قرن هیجدهم میلادی مجدّدا از سوی [[سلاطین]] [[عثمانی]] مطرح شد.<ref>زبان سیاسی اسلام، برنارد لوئیس، ترجمه غلامرضا بهروز لک، ص ۹۸</ref>.
==مقدمه==
«خلافت»، از موضوعات بحث‌انگیز در [[تاریخ اسلام]] بوده و [[اهل سنت]] کوشیده‌اند به نوعی [[خلافت]] سه تن را پیش از [[امام علی]] {{ع}} [[مشروعیت]] بخشند. [[خلافت]] رفته‌ رفته از مسیر خود خارج شد و همانگونه که [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} [[پیش‌بینی]] کرده بود که [[خلافت]] پس از من است، بعد از آن [[امارت]] خواهد شد، سپس به ملوکیّت و [[پادشاهی]] تبدیل شده و نهایتا به جبابره و [[دیکتاتوری]] خواهد رسید،<ref>بحار الأنوار، ج ۵۱ ص ۸۴ و ۹۶</ref> روند [[حاکمیّت]]، [[مشروعیت]] خود را از دست داد و خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] با [[ظلم]] و عیاشی و [[غارت]] [[بیت‌المال]] و... به [[حکومت]] پرداختند. ابتدا [[خلفا]] خود را [[خلیفه]] النبی می‌گفتند، امّا در دوره‌های بعد، خود را [[خلیفة اللّه]] نامیدند و آغاز این حرکت از زمان [[معتصم عباسی]] بود<ref>دائرة المعارف تشیّع، ج ۷ ص ۲۰۱</ref>.
در زمان [[ائمه]]، [[تقابل]] روشنی میان "خطّ [[خلافت]]" و "خط [[امامت]]" پدید آمد<ref>کتاب «معالم المدرستین» ۳ جلد از علامه سیّد مرتضی عسکری به تبیین دیدگاه مکتب خلافت و مکتب اهل بیت در زمینه‌های مختلف اعتقادی، سیاسی و اخلاقی پرداخته است</ref>، چرا که از زمان [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} به بعد، [[امامان]] [[معصوم]] را از صحنۀ [[سیاسی]] کنار زدند و بلکه [[سیاست]] حذفی با [[امامان]] پیش گرفتند و معمولا طرفداران خطّ [[امامت]]، [[خلفا]] را به رسمیت نمی‌شناختند.
در [[روایات]] [[شیعه]]، اغلب با عنوان "الأمر" به مسألۀ [[حکومت]] و [[خلافت]] اشاره می‌شود. [[خلافت]] مفهوم دیگری هم دارد که در [[انسان‌شناسی]] [[قرآنی]] مطرح است و [[مقام]] [[خلیفه]] اللّهی [[انسان]] که در [[قرآن]] به آن اشاره شده و خارج از موضوع این کتاب است<ref> از جمله ر. ک: «خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنت»، محمّد تقی شریعتی، «حماسۀ غدیر»، محمّد رضا حکیمی، «معالم المدرستین» علامه مرتضی عسکری</ref>. نیز در اصطلاح تصوّف، [[خلافت]] مقامی است که سالک بعد از [[قطع]] مسافت و رفع بعد میان خود و [[حق]]، بر اثر [[تصفیه]] و تجلیه و [[نفی]] خاطر و [[خلع]] [[لباس]] [[صفات بشری]] از خود و تعدیل و تسویۀ [[اخلاق]] و [[اعمال]] و جمیع آن منازل که ارباب [[تصفیه]] معلوم کرده‌اند و طیّ منازل سائرین و وصول به مبدأ حاصل کرده به اصل و [[حقیقت]] واصل گشته، [[سیر]] الی اللّه و فی اللّه تمام شده و از خودی محو و فانی و به بقای احدیّت باقی گشته، آنگاه سزاوار [[خلافت]] است.<ref>گلشن راز، شبستری، ص ۳۸۸</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۴۹.</ref>
== خلافت بی‌دلیل ==
== خلافت بی‌دلیل ==
پس از [[وفات رسول خدا]] {{صل}}، [[خلیفه شدن ابوبکر]] نه به [[نص]] و [[فرمان]] و [[تعیین پیامبر خدا]] {{صل}} بود، چون [[اهل سنت]] معتقدند [[پیامبر]] کسی را [[جانشین]] [[تعیین]] نکرد، نه مستند به [[اجماع]] بود، چون کسانی مثل [[امام علی|علی بن ابی طالب]] {{ع}}، همۀ [[بنی هاشم]]، [[سعد بن عباده]]، [[زبیر]]، [[طلحه]]، [[خالد بن ولید]]، [[مقداد]]، [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[عمّار یاسر]]، [[براء بن عازب]]، [[ابیّ بن کعب]]، [[عتبه]]، [[ابو سفیان]] در آغاز کار [[بیعت]] نکردند، نه متّکی به [[شورا]] بود، چون خود [[عمر]] هم گفت: [[بیعت]] [[مردم]] با [[ابوبکر]]، "[[فلته]]" و [[تصمیم]] بدون حساب و بی‌مشورت با [[مسلمانان]] بود، نه مستند به [[اهل حلّ و عقد]] از [[مسلمانان]] بود، چون چهره‌های برجسته‌ای از بزرگان [[اسلام]] حضور و [[رضایت]] نداشتند و عموم [[مهاجران]] هم در [[سقیفه]] نبودند، پس [[دلیل]] [[مشروعیت]] آن [[خلافت]] چیست؟ با اینکه [[ابوبکر]] از همۀ [[مسلمانان]] صلاحیّت و [[علم]] و [[مجاهدت]] بیشتر و [[نسب]] والاتر و [[خویشاوندی]] نزدیک‌تر نداشت. برعکس، [[خلافت]] و [[امامت]] [[امام علی|علی]] {{ع}} هم به [[نصّ]] [[آیۀ تبلیغ]] و [[آیه اکمال دین]] و [[آیه ولایت]]، از سوی [[خدا]] بود، هم [[احادیث متواتر]] از [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} مبنی بر [[خلافت]] و [[وصایت]] و [[ولایت]] و [[شایستگی]] او بود، هم سابقۀ [[ایمان]] و [[جهاد]] و [[فضایل]] [[علمی]] و [[اخلاقی]] او [[برتر]] از همه بود، هم [[برادر]]، [[پسر عمو]] و داماد [[پیامبر]] و بزرگ‌شدۀ دامان [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} بود و هم سابقۀ [[بت‌پرستی]] نداشت. [[حدیث ولایت]]، [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث منزلت]]، [[حدیث غدیر]] و... [[احادیث]] دیگر هم تصریح بر [[خلافت]] او دارد. با این حال، چرا آنان، [[امام علی|علی]] {{ع}} را که هم [[برتر]] بود و هم خلافتش [[مشروع]]، رها کردند و درپی دیگری رفتند؟ ملاک ترجیح و [[تقدیم مفضول بر افضل]] چه بود؟.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۲.</ref>
پس از [[وفات رسول خدا]] {{صل}}، [[خلیفه شدن ابوبکر]] نه به [[نص]] و [[فرمان]] و [[تعیین پیامبر خدا]] {{صل}} بود، چون [[اهل سنت]] معتقدند [[پیامبر]] کسی را [[جانشین]] [[تعیین]] نکرد، نه مستند به [[اجماع]] بود، چون کسانی مثل [[امام علی|علی بن ابی طالب]] {{ع}}، همۀ [[بنی هاشم]]، [[سعد بن عباده]]، [[زبیر]]، [[طلحه]]، [[خالد بن ولید]]، [[مقداد]]، [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[عمّار یاسر]]، [[براء بن عازب]]، [[ابیّ بن کعب]]، [[عتبه]]، [[ابو سفیان]] در آغاز کار [[بیعت]] نکردند، نه متّکی به [[شورا]] بود، چون خود [[عمر]] هم گفت: [[بیعت]] [[مردم]] با [[ابوبکر]]، "[[فلته]]" و [[تصمیم]] بدون حساب و بی‌مشورت با [[مسلمانان]] بود، نه مستند به [[اهل حلّ و عقد]] از [[مسلمانان]] بود، چون چهره‌های برجسته‌ای از بزرگان [[اسلام]] حضور و [[رضایت]] نداشتند و عموم [[مهاجران]] هم در [[سقیفه]] نبودند، پس [[دلیل]] [[مشروعیت]] آن [[خلافت]] چیست؟ با اینکه [[ابوبکر]] از همۀ [[مسلمانان]] صلاحیّت و [[علم]] و [[مجاهدت]] بیشتر و [[نسب]] والاتر و [[خویشاوندی]] نزدیک‌تر نداشت. برعکس، [[خلافت]] و [[امامت]] [[امام علی|علی]] {{ع}} هم به [[نصّ]] [[آیۀ تبلیغ]] و [[آیه اکمال دین]] و [[آیه ولایت]]، از سوی [[خدا]] بود، هم [[احادیث متواتر]] از [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} مبنی بر [[خلافت]] و [[وصایت]] و [[ولایت]] و [[شایستگی]] او بود، هم سابقۀ [[ایمان]] و [[جهاد]] و [[فضایل]] [[علمی]] و [[اخلاقی]] او [[برتر]] از همه بود، هم [[برادر]]، [[پسر عمو]] و داماد [[پیامبر]] و بزرگ‌شدۀ دامان [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} بود و هم سابقۀ [[بت‌پرستی]] نداشت. [[حدیث ولایت]]، [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث منزلت]]، [[حدیث غدیر]] و... [[احادیث]] دیگر هم تصریح بر [[خلافت]] او دارد. با این حال، چرا آنان، [[امام علی|علی]] {{ع}} را که هم [[برتر]] بود و هم خلافتش [[مشروع]]، رها کردند و درپی دیگری رفتند؟ ملاک ترجیح و [[تقدیم مفضول بر افضل]] چه بود؟.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۲.</ref>
۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش