خلافت پیامبر خاتم: تفاوت میان نسخه‌ها
←معناشناسی
(←مقدمه) |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
}} | }} | ||
'''خلافت''' به معنای [[نیابت]] از غیر است، به جهت [[غیبت]] منوب عنه یا به علّت مرگش یا به جهت عاجز بودنش و یا به سبب [[شرافت]] بخشیدن به [[نایب]]<ref>مفردات راغب، ص ۲۹۴، «خلف».</ref>. واژه [[خلیفه]] در [[قرآن کریم]] به معنای [[جانشین خداوند]] بر روی [[زمین]] آمده است و این [[خلافت]] تمام نمی‌شود، جز اینکه [[خلیفه]] در همه [[شئون]] وجودی و آثار و [[احکام]] و [[تدابیر]]، حاکی از مستخلف باشد<ref>المیزان، ج ۱، ص ۱۱۵؛ ج ۱۷، ص ۱۹۴ ـ ۱۹۵.</ref>. در این مدخل، معنای اصطلاحی [[خلافت الهی]] مقصود است و آنچه به [[امامت]] و [[رهبری]] مربوط میشود، در [[جایگاه]] خود آمده است. در اینجا از واژه «[[خلف]]»، «ورث» و مشتقّات آن دو و نیز از بعضی [[آیات]] با توجّه به [[شأن نزول]] و [[روایات]] مربوط استفاده شده است<ref>[[فرهنگ قرآن (کتاب)|فرهنگ قرآن]]، واژه «خلافت».</ref>. | '''خلافت''' به معنای [[نیابت]] از غیر است، به جهت [[غیبت]] منوب عنه یا به علّت مرگش یا به جهت عاجز بودنش و یا به سبب [[شرافت]] بخشیدن به [[نایب]]<ref>مفردات راغب، ص ۲۹۴، «خلف».</ref>. واژه [[خلیفه]] در [[قرآن کریم]] به معنای [[جانشین خداوند]] بر روی [[زمین]] آمده است و این [[خلافت]] تمام نمی‌شود، جز اینکه [[خلیفه]] در همه [[شئون]] وجودی و آثار و [[احکام]] و [[تدابیر]]، حاکی از مستخلف باشد<ref>المیزان، ج ۱، ص ۱۱۵؛ ج ۱۷، ص ۱۹۴ ـ ۱۹۵.</ref>. در این مدخل، معنای اصطلاحی [[خلافت الهی]] مقصود است و آنچه به [[امامت]] و [[رهبری]] مربوط میشود، در [[جایگاه]] خود آمده است. در اینجا از واژه «[[خلف]]»، «ورث» و مشتقّات آن دو و نیز از بعضی [[آیات]] با توجّه به [[شأن نزول]] و [[روایات]] مربوط استفاده شده است<ref>[[فرهنگ قرآن (کتاب)|فرهنگ قرآن]]، واژه «خلافت».</ref>. | ||
==مقدمه== | |||
«خلافت»، از موضوعات بحث‌انگیز در [[تاریخ اسلام]] بوده و [[اهل سنت]] کوشیده‌اند به نوعی [[خلافت]] سه تن را پیش از [[امام علی]] {{ع}} [[مشروعیت]] بخشند. [[خلافت]] رفته رفته از مسیر خود خارج شد و همانگونه که [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} [[پیش‌بینی]] کرده بود که [[خلافت]] پس از من است، بعد از آن [[امارت]] خواهد شد، سپس به ملوکیّت و [[پادشاهی]] تبدیل شده و نهایتا به جبابره و [[دیکتاتوری]] خواهد رسید،<ref>بحار الأنوار، ج ۵۱ ص ۸۴ و ۹۶</ref> روند [[حاکمیّت]]، [[مشروعیت]] خود را از دست داد و خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] با [[ظلم]] و عیاشی و [[غارت]] [[بیت‌المال]] و... به [[حکومت]] پرداختند. ابتدا [[خلفا]] خود را [[خلیفه]] النبی می‌گفتند، امّا در دوره‌های بعد، خود را [[خلیفة اللّه]] نامیدند و آغاز این حرکت از زمان [[معتصم عباسی]] بود<ref>دائرة المعارف تشیّع، ج ۷ ص ۲۰۱</ref>. | |||
در زمان [[ائمه]]، [[تقابل]] روشنی میان "خطّ [[خلافت]]" و "خط [[امامت]]" پدید آمد<ref>کتاب «معالم المدرستین» ۳ جلد از علامه سیّد مرتضی عسکری به تبیین دیدگاه مکتب خلافت و مکتب اهل بیت در زمینه‌های مختلف اعتقادی، سیاسی و اخلاقی پرداخته است</ref>، چرا که از زمان [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} به بعد، [[امامان]] [[معصوم]] را از صحنۀ [[سیاسی]] کنار زدند و بلکه [[سیاست]] حذفی با [[امامان]] پیش گرفتند و معمولا طرفداران خطّ [[امامت]]، [[خلفا]] را به رسمیت نمی‌شناختند. | |||
در [[روایات]] [[شیعه]]، اغلب با عنوان "الأمر" به مسألۀ [[حکومت]] و [[خلافت]] اشاره میشود. [[خلافت]] مفهوم دیگری هم دارد که در [[انسان‌شناسی]] [[قرآنی]] مطرح است و [[مقام]] [[خلیفه]] اللّهی [[انسان]] که در [[قرآن]] به آن اشاره شده و خارج از موضوع این کتاب است<ref> از جمله ر. ک: «خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنت»، محمّد تقی شریعتی، «حماسۀ غدیر»، محمّد رضا حکیمی، «معالم المدرستین» علامه مرتضی عسکری</ref>. نیز در اصطلاح تصوّف، [[خلافت]] مقامی است که سالک بعد از [[قطع]] مسافت و رفع بعد میان خود و [[حق]]، بر اثر [[تصفیه]] و تجلیه و [[نفی]] خاطر و [[خلع]] [[لباس]] [[صفات بشری]] از خود و تعدیل و تسویۀ [[اخلاق]] و [[اعمال]] و جمیع آن منازل که ارباب [[تصفیه]] معلوم کرده‌اند و طیّ منازل سائرین و وصول به مبدأ حاصل کرده به اصل و [[حقیقت]] واصل گشته، [[سیر]] الی اللّه و فی اللّه تمام شده و از خودی محو و فانی و به بقای احدیّت باقی گشته، آنگاه سزاوار [[خلافت]] است.<ref>گلشن راز، شبستری، ص ۳۸۸</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۴۹.</ref> | |||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۹: | ||
[[خلافت]] در کتب لغت به‌معنای [[جانشین]] ساختن و [[خلیفه]] به‌معنای [[جانشین]]، [[وکیل]] یا [[قائم مقام]] است. [[خلافت]]، در اصطلاح، [[نظام حکومتی]] [[مسلمانان]] است که پس از [[وفات پیامبر اکرم]] {{صل}} و خارج از ظر ایشان<ref>زیرا پیامبر اکرم در روز غدیر امام علی {{ع}} را به جانشینی خویش و به‌عنوان امام منصوص نصب کرد. در اعتقاد شیعه رویکردی که در سقیفه رخ داد، خارج از رأی پیامبر بوده و برخی افراد در وقوع آن نقش آفریدند.</ref> شکل گرفت. گرچه چنین می‌نماید که موضوع [[خلافت]] پس از [[پیامبر اکرم]] پدیده‌ای خودجوش و بدون ذهنیتی از پیش طراحی شده است، اما ماجرای [[سقیفه بنی‌ساعده]] و اتفاق‌های پیش آمده بر این دلالت می‌کند که طراحان ماجرا خالی از [[ذهن]] و بدون [[انگیزه]] نبوده‌اند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 370.</ref>. | [[خلافت]] در کتب لغت به‌معنای [[جانشین]] ساختن و [[خلیفه]] به‌معنای [[جانشین]]، [[وکیل]] یا [[قائم مقام]] است. [[خلافت]]، در اصطلاح، [[نظام حکومتی]] [[مسلمانان]] است که پس از [[وفات پیامبر اکرم]] {{صل}} و خارج از ظر ایشان<ref>زیرا پیامبر اکرم در روز غدیر امام علی {{ع}} را به جانشینی خویش و به‌عنوان امام منصوص نصب کرد. در اعتقاد شیعه رویکردی که در سقیفه رخ داد، خارج از رأی پیامبر بوده و برخی افراد در وقوع آن نقش آفریدند.</ref> شکل گرفت. گرچه چنین می‌نماید که موضوع [[خلافت]] پس از [[پیامبر اکرم]] پدیده‌ای خودجوش و بدون ذهنیتی از پیش طراحی شده است، اما ماجرای [[سقیفه بنی‌ساعده]] و اتفاق‌های پیش آمده بر این دلالت می‌کند که طراحان ماجرا خالی از [[ذهن]] و بدون [[انگیزه]] نبوده‌اند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 370.</ref>. | ||
==نظام خلافت== | ==نظام خلافت== | ||
{{اصلی|نظام خلافت}} | {{اصلی|نظام خلافت}} | ||