←وجدان انسانی
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
انسان در مسیر زندگی خویش همواره با عنصر [[مسئولیت]] در برابر ظرفیتهای موجود و نعمتهایی که [[خداوند]] فراروی او قرار داده، [[مسئول]] و [[متعهد]] است. همین [[حس]] مسئولیتپذیری است که [[جامعه انسانی]] را از گروههای حیوانی ممتاز میکند و در سایه این امر، [[جوامع]] انسانی شکل میگیرند و در سایه [[قوانین]] وضع شده به حیات و تعالی خود ادامه میدهند. [[انسانها]] به [[حکم عقل]] و عقلگرایی و وجود [[نظام]] [[پاداش]] و جزا (دنیوی و اخروی) موجوداتی مسئولاند. این [[حس]] مسئولیتپذیری ریشه در [[فطرت]] و [[وجدان]] دارد. از اینرو [[امام علی]] {{ع}} میفرماید، انسان [[مؤمن]] آنچه را که باید نگهداری کند، تباه نمیکند. در [[نهج البلاغه]] نیز میفرماید: [[تقوای الهی]] پیشه کنید و [[حریم]] [[پروردگار]] را نگه دارید و قرقگاه او را نشکنید؛ خدایی که همواره در محضر اویید و [[صاحب]] [[اختیار]] شماست و سررشتهدار و سلسلهجنیان همه کارهایتان. اگر پنهان کنید، داند و اگر آشکار سازید، نویسد. [[فرشتگان]] محافظ را بر شما گمارده است تا هیچ حقّی از قلم نیفتد و هیچ باطلی ثبت نشود<ref>{{متن حدیث|وَ أَوْصَاكُمْ بِالتَّقْوَى وَ جَعَلَهَا مُنْتَهَى رِضَاهُ وَ حَاجَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ، فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِعَيْنِهِ وَ نَوَاصِيكُمْ بِيَدِهِ وَ تَقَلُّبُكُمْ فِي قَبْضَتِهِ. إِنْ أَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ إِنْ أَعْلَنْتُمْ كَتَبَهُ؛ قَدْ وَكَّلَ بِذَلِكَ حَفَظَةً كِرَاماً لَا يُسْقِطُونَ حَقّاً وَ لَا يُثْبِتُونَ بَاطِلًا}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲.</ref>.<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۴.</ref> | انسان در مسیر زندگی خویش همواره با عنصر [[مسئولیت]] در برابر ظرفیتهای موجود و نعمتهایی که [[خداوند]] فراروی او قرار داده، [[مسئول]] و [[متعهد]] است. همین [[حس]] مسئولیتپذیری است که [[جامعه انسانی]] را از گروههای حیوانی ممتاز میکند و در سایه این امر، [[جوامع]] انسانی شکل میگیرند و در سایه [[قوانین]] وضع شده به حیات و تعالی خود ادامه میدهند. [[انسانها]] به [[حکم عقل]] و عقلگرایی و وجود [[نظام]] [[پاداش]] و جزا (دنیوی و اخروی) موجوداتی مسئولاند. این [[حس]] مسئولیتپذیری ریشه در [[فطرت]] و [[وجدان]] دارد. از اینرو [[امام علی]] {{ع}} میفرماید، انسان [[مؤمن]] آنچه را که باید نگهداری کند، تباه نمیکند. در [[نهج البلاغه]] نیز میفرماید: [[تقوای الهی]] پیشه کنید و [[حریم]] [[پروردگار]] را نگه دارید و قرقگاه او را نشکنید؛ خدایی که همواره در محضر اویید و [[صاحب]] [[اختیار]] شماست و سررشتهدار و سلسلهجنیان همه کارهایتان. اگر پنهان کنید، داند و اگر آشکار سازید، نویسد. [[فرشتگان]] محافظ را بر شما گمارده است تا هیچ حقّی از قلم نیفتد و هیچ باطلی ثبت نشود<ref>{{متن حدیث|وَ أَوْصَاكُمْ بِالتَّقْوَى وَ جَعَلَهَا مُنْتَهَى رِضَاهُ وَ حَاجَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ، فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِعَيْنِهِ وَ نَوَاصِيكُمْ بِيَدِهِ وَ تَقَلُّبُكُمْ فِي قَبْضَتِهِ. إِنْ أَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ إِنْ أَعْلَنْتُمْ كَتَبَهُ؛ قَدْ وَكَّلَ بِذَلِكَ حَفَظَةً كِرَاماً لَا يُسْقِطُونَ حَقّاً وَ لَا يُثْبِتُونَ بَاطِلًا}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲.</ref>.<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۴.</ref> | ||
== | == وجدان انسانی == | ||
اعمال انسان براساس اصل [[اختیار]] و [[آزادی]] و [[تعهد]] صورت میگیرد و به همین [[دلیل]] [[نظام]] [[پاداش]] و جزا نیز شکل گرفته و "[[نفس]] لوّامه" یا "[[وجدان]]" در وجود انسان فعال شده است. [[خداوند سبحان]] میفرماید: و [[سوگند]] به ([[نفس]] لوّامه و) [[وجدان]] بیدار و ملامتگر ([[رستاخیز]] [[حقّ]] است)!<ref>{{متن قرآن|وَلا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ }}؛ سوره قیامت، آیه ۲.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در تشخیص [[عمل نیک]]، پذیرش [[نفس]] و [[آرامش]] [[وجدان]] و در تشخیص عمل بد، [[شک]] و [[تردید]] در [[دل]] را ملاک تشخیص میداند و [[بیداری]] [[وجدان]] را [[دلیل]] بر [[بیداری]] انسان برمیشمرد و میفرماید: و بدانید هر که به کمک خود نشتابد تا از درون پنددهنده و بازدارندهای داشته باشد، بیشک دیگری پنددهنده و بازدارنده او نخواهد بود<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يَكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ غَيْرِهَا لَا زَاجِرٌ وَ لَا وَاعِظ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۹.</ref>. انسان در [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، نتیجه عمل خود را درمییابد و خود را [[مسئول]] عمل خویش میداند. [[آدمی]] پس از هر عمل بنابر [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، شاد یا مغموم میشود. از اینرو [[امام]] {{ع}} [[وجدان]] را تنها شاهدی میداند که [[رشوه]] نمیپذیرد و عادلانه در مورد اعمال او به [[قضاوت]] مینشیند<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۴- ۱۴۵.</ref>. | اعمال انسان براساس اصل [[اختیار]] و [[آزادی]] و [[تعهد]] صورت میگیرد و به همین [[دلیل]] [[نظام]] [[پاداش]] و جزا نیز شکل گرفته و "[[نفس]] لوّامه" یا "[[وجدان]]" در وجود انسان فعال شده است. [[خداوند سبحان]] میفرماید: و [[سوگند]] به ([[نفس]] لوّامه و) [[وجدان]] بیدار و ملامتگر ([[رستاخیز]] [[حقّ]] است)!<ref>{{متن قرآن|وَلا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ }}؛ سوره قیامت، آیه ۲.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در تشخیص [[عمل نیک]]، پذیرش [[نفس]] و [[آرامش]] [[وجدان]] و در تشخیص عمل بد، [[شک]] و [[تردید]] در [[دل]] را ملاک تشخیص میداند و [[بیداری]] [[وجدان]] را [[دلیل]] بر [[بیداری]] انسان برمیشمرد و میفرماید: و بدانید هر که به کمک خود نشتابد تا از درون پنددهنده و بازدارندهای داشته باشد، بیشک دیگری پنددهنده و بازدارنده او نخواهد بود<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يَكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ غَيْرِهَا لَا زَاجِرٌ وَ لَا وَاعِظ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۹.</ref>. انسان در [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، نتیجه عمل خود را درمییابد و خود را [[مسئول]] عمل خویش میداند. [[آدمی]] پس از هر عمل بنابر [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، شاد یا مغموم میشود. از اینرو [[امام]] {{ع}} [[وجدان]] را تنها شاهدی میداند که [[رشوه]] نمیپذیرد و عادلانه در مورد اعمال او به [[قضاوت]] مینشیند<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۴- ۱۴۵.</ref>. | ||