انسان در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

اعمال انسان براساس اصل [[اختیار]] و [[آزادی]] و [[تعهد]] صورت می‌گیرد و به همین [[دلیل]] [[نظام]] [[پاداش]] و جزا نیز شکل گرفته و "[[نفس]] لوّامه" یا "[[وجدان]]" در وجود انسان فعال شده است. [[خداوند سبحان]] می‌فرماید: و [[سوگند]] به ([[نفس]] لوّامه و) [[وجدان]] بیدار و ملامتگر ([[رستاخیز]] [[حقّ]] است)!<ref>{{متن قرآن|وَلا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ }}؛ سوره قیامت، آیه ۲.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در تشخیص [[عمل نیک]]، پذیرش [[نفس]] و [[آرامش]] [[وجدان]] و در تشخیص عمل بد، [[شک]] و [[تردید]] در [[دل]] را ملاک تشخیص می‌داند و [[بیداری]] [[وجدان]] را [[دلیل]] بر [[بیداری]] انسان برمی‌شمرد و می‌فرماید: و بدانید هر که به کمک خود نشتابد تا از درون پنددهنده و بازدارنده‌ای داشته باشد، بی‌شک دیگری پنددهنده و بازدارنده او نخواهد بود<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يَكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ غَيْرِهَا لَا زَاجِرٌ وَ لَا وَاعِظ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۹.</ref>. انسان در [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، نتیجه عمل خود را درمی‌یابد و خود را [[مسئول]] عمل خویش می‌داند. [[آدمی]] پس از هر عمل بنابر [[قضاوت]] [[وجدان]] خویش، شاد یا مغموم می‌شود. از این‌رو [[امام]] {{ع}} [[وجدان]] را تنها شاهدی می‌داند که [[رشوه]] نمی‌پذیرد و عادلانه در مورد اعمال او به [[قضاوت]] می‌نشیند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۴- ۱۴۵.</ref>.

[[آزادی]] روحی فضیلتی است که از راه [[تربیت]] و تعالی بخشیدن به خوی‌ها و صفات فردی بروز می‌یابد و [[آدمی]] را از [[اسارت]] و [[بندگی]] غیر [[خدا]] رها می‌سازد. چنین انسانی زندان شهوات را درهم می‌شکند و از [[اسارت]] [[نفس]] رهایی می‌یابد. در نتیجه، انسان از [[اسارت]] تمام قید و بندها آزاد است و تنها در دایره [[بندگی]] [[خدا]] و انجام [[تکالیف الهی]] حرکت می‌کند. این‌گونه [[آزادی]] و [[آزادگی]] از صفات انسان‌های [[برتر]] است که جوهر انسانی خویش را بازیافته‌اند. از این‌رو [[امام علی]] {{ع}} به [[فرزند]] خویش فرمود: [[بنده]] کس مباش که [[خدا]] تو را آزاد آفرید<ref>{{متن حدیث|وَ لَا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَ قَدْ جَعَلَکَ‏ اللَّهُ‏ حُرّاً}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} دو رذیلت [[آز]] و [[شهوت]] را مایه از میان رفتن حریَت و [[آزادگی]] روحی انسان می‌داند، چنان‌که انسان آزاد را تا زمانی آزاد می‌داند که طمع نورزیده است. در [[نهج البلاغه]] نیز می‌فرماید: آزمندی، بردگیِ همیشگی است<ref>{{متن حدیث|الطَّمَعُ رِقٌّ مُؤَبَّدٌ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۷۱.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۱۴۵.</ref>