فطرت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱۹: خط ۱۹:
== جایگاه فطرت در مباحث اخلاقی ==
== جایگاه فطرت در مباحث اخلاقی ==
فطرت از مهم‌ترین منابع [[معرفت اخلاقی]] است؛ به گونه‌ای که در نزد برخی اندیشه‌وران به «ام المسائل» یا «ام المعارف» تعبیر شده است<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۶۳، ۴۳۹-۴۸۰.</ref>. بسیاری از مسائل اخلاقی به صورت [[فطری]] در نهاد [[انسان]] قرار دارد؛ چنانکه انسان در مقابل [[عدالت]]، [[فروتن]] و از [[ظلم]] و [[بیداد]] گریزان است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۱۳.</ref>. [[آیات الهی]] و [[دستورات]] انبیا هماهنگ با فطرت است و تمامی [[احکام الهی]] دارای دو مقصد کلی بوده که یکی اصلی و استقلالی و دیگری فرعی و تبعی است و بازگشت تمام [[فرمان‌های الهی]] نیز به همین دو مقصد می‌باشد. مقصد اول توجه دادن فطرت به [[کمال مطلق]] که [[ذات الهی]]، صفات و [[افعال]] او است و مباحثی مانند [[مبدأ و معاد]]، [[ایمان به خدا]]، [[کتاب‌های آسمانی]]، انبیا، [[ملائکه]] و [[روز قیامت]] و بسیاری از مباحث [[سلوک]] نفس و مانند آن مربوط به این مقصد می‌باشد. مقصد دوم [[تنفر]] دادن فطرت از [[نقص]] است که [[مظهر]] آن دنیاست و بسیاری از دعوت‌های قرآن و شمار زیادی از [[فروع]] [[احکام]] مانند [[روزه]]، [[صدقات]]، [[تقوا]] و ترک [[پلیدی‌ها]] و [[گناهان]] بدان بازگشت می‌کند<ref>امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۷۹-۸۰.</ref>. [[بشر]] تمام معلومات فطری را در دستگاه [[آفرینش]] فراگرفته است<ref>ر. ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۱۵، ص۸۱۶.</ref>؛ چنانکه [[قرآن کریم]] تصریح می‌کند که [[خوبی‌ها]] و [[بدی‌ها]] را به انسان [[الهام]] نموده است، {{متن قرآن|وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، * پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷-۸.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۵۹.</ref>
فطرت از مهم‌ترین منابع [[معرفت اخلاقی]] است؛ به گونه‌ای که در نزد برخی اندیشه‌وران به «ام المسائل» یا «ام المعارف» تعبیر شده است<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۶۳، ۴۳۹-۴۸۰.</ref>. بسیاری از مسائل اخلاقی به صورت [[فطری]] در نهاد [[انسان]] قرار دارد؛ چنانکه انسان در مقابل [[عدالت]]، [[فروتن]] و از [[ظلم]] و [[بیداد]] گریزان است<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۱۳.</ref>. [[آیات الهی]] و [[دستورات]] انبیا هماهنگ با فطرت است و تمامی [[احکام الهی]] دارای دو مقصد کلی بوده که یکی اصلی و استقلالی و دیگری فرعی و تبعی است و بازگشت تمام [[فرمان‌های الهی]] نیز به همین دو مقصد می‌باشد. مقصد اول توجه دادن فطرت به [[کمال مطلق]] که [[ذات الهی]]، صفات و [[افعال]] او است و مباحثی مانند [[مبدأ و معاد]]، [[ایمان به خدا]]، [[کتاب‌های آسمانی]]، انبیا، [[ملائکه]] و [[روز قیامت]] و بسیاری از مباحث [[سلوک]] نفس و مانند آن مربوط به این مقصد می‌باشد. مقصد دوم [[تنفر]] دادن فطرت از [[نقص]] است که [[مظهر]] آن دنیاست و بسیاری از دعوت‌های قرآن و شمار زیادی از [[فروع]] [[احکام]] مانند [[روزه]]، [[صدقات]]، [[تقوا]] و ترک [[پلیدی‌ها]] و [[گناهان]] بدان بازگشت می‌کند<ref>امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۷۹-۸۰.</ref>. [[بشر]] تمام معلومات فطری را در دستگاه [[آفرینش]] فراگرفته است<ref>ر. ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۱۵، ص۸۱۶.</ref>؛ چنانکه [[قرآن کریم]] تصریح می‌کند که [[خوبی‌ها]] و [[بدی‌ها]] را به انسان [[الهام]] نموده است، {{متن قرآن|وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، * پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷-۸.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۵۹.</ref>
==[[فطرت]]==
از نظر [[اسلام]]، [[انسان‌ها]] با وجود ناهمگونی‌های [[نژادی]] و زبانی و [[فرهنگی]]، دارای فطرت [[همسانی]] هستند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۹/۶/۱۳۹۱.</ref>؛ {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>«بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است» سوره روم، آیه ۳۰.</ref> انسان‌ها [[خلقت]] خود، دارای چینش خاصی هستند که به مقتضای آن، از گرایش‌های خاصی برخوردار می‌باشند. این [[گرایش‌ها]] در صورت فقدان برخی موانع، [[انسان]] را به [[توحید]] و [[معرفت]] ذات متعالی [[خداوند]]، [[پاکی]]، [[عدالت]]، [[نیکوکاری]] و [[همدردی]] و [[همکاری]] رهنمون می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۹/۶/۱۳۹۱.</ref>. برخی از این گرایش‌ها عبارت‌اند از:
[[پرستش]] و [[دلدادگی]] [[گرایش]] به ذات احدیت: [[فطرت انسان]]، گرایش به [[خدای متعال]] و توحید دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با کارگزاران نظام در روز عید سعید فطر، ۲۱/۷/۱۳۸۶.</ref> و [[روح]] پرستش و [[خضوع]] در برابر [[حضرت]] [[باری تعالی]]، [[محبوب]] [[حقیقی]] و [[فطری]] هر [[انسانی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت گردهمایی سالیانه نماز، ۱۴/۶/۱۳۷۴.</ref>. روح [[معنویت]] و دلدادگی به [[ارتباط]] با [[ذات مقدس]] احدیت، یکی از [[گرایش‌های فطری]] است که در همه انسان‌ها وجود دارد.
[[خاک]] [[دل]] آن [[روز]] که می‌بیختند شبنمی از [[عشق]] در او ریختند<ref>شیخ بهایی.</ref>
این عشق، عشق مادی نیست، عشق هوس‌آلود نیست؛ این، عشق به [[خدا]] و ذات احدیت است، عشق به اصل وجود است که در همه انسان‌ها نهادینه شد. البته ممکن است [[انگیزه‌ها]] و جاذبه‌های مادی، مانند خار و خاشاک بر این گوهر اندوده شود و خاکسترهای مادی روی آن بنشیند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۱۹/۶/۱۳۸۹.</ref> که در این میان، باب [[توبه]] و [[استغفار]]، باب ذکر و توجه و [[تضرع]] و انس با خدای متعال و [[روزه]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان نظام با رهبر انقلاب به مناسبت عید فطر، ۱۱/۷/۱۳۸۷.</ref> و [[نماز]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به گردهمایی سالیانه نماز، ۱۴/۶/۱۳۷۴.</ref> می‌تواند [[انسان]] را به [[فطرت الهی]] خود نزدیک کند.
'''[[گرایش به کمال]]''': [[طبیعت]] انسان، تابع و متمایل به کمال است و [[دوست]] دارد کمال را در خود ایجاد کند. این [[تمایل]] به گونه‌ای است که اگر نتواند کمال را در خود ایجاد کند، به طور طبیعی به کسی [[گرایش]] دارد که صاحب کمال است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا{{س}} در دیدار با مداحان اهل بیت{{عم}}، ۱۳/۳/۱۳۸۹.</ref>.
'''فزون‌طلبی''': فزون‌طلبی انسان، از دیگر چیزهایی است که می‌توان آن را جزو [[گرایش‌های فطری]] او به حساب آورد. البته این خصوصیت، لزوماً خصوصیت [[بدی]] نیست؛ فزون‌طلبی مثل بقیه خصوصیات و [[غرائز]] [[انسانی]]، اگر در جای خود قرار بگیرد، در جهت خود حرکت کند، عامل پرواز انسان خواهد شد، مثلاً در زمینه [[معنویات]]، هرچه قدر انسان می‌تواند، باید فزون [[طلب]] باشد. فزون‌طلبی انسان به گونه‌ای است که هرچه هم داشته باشد، باز [[نقص]] و کمبودی جلوی چشم انسان قرار می‌گیرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با نخبگان جوان، ۱۴/۷/۱۳۸۹.</ref>.
'''[[حریت]] و [[آزادگی]]''': حریت و آزادگی هم جزو [[فطرت انسانی]] و امری [[فطری]] است که در انسان نهاده شده است؛ اینکه انسان، [[بنده]] و [[غلام]] هیچ کسی جز [[خدا]] نباشد، چه اینکه انسان بر این [[فطرت]] [[آفریده]] شده است که [[آزاد]] باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>؛ {{متن حدیث|و قد خلقک الله حرا}}<ref>{{متن حدیث|لَا تَكُنْ عَبْدَ غَيْرِكَ وَ قَدْ جَعَلَكَ اللَّهُ حُرّاً}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>، البته این حریت و آزادگی، بدین معنا نیست که انسان از هر چیز، حتی از محدوده‌ای که [[خداوند]] برای انسان ترسیم کرده است، رها باشد، بلکه بدین معنا است که انسان از [[اسارت]] و [[بندگی]] خود و [[غرایز]] [[نفسانی]] و حیوانی‌اش و از بندگی دیگر [[مخلوقات]] رها باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی، ۲۴/۸/۱۳۹۱.</ref>.
'''[[زیبایی]] و [[زیبادوستی]]''': اصل گرایش به زیبایی و زیباسازی و زیبادوستی نیز یک امر فطری است. [[انسان]] از [[زیبایی]] و زیباسازی خوشش می‌آید و دلش می‌خواهد [[زیبا]] باشد. البته این مطلب با مقوله نوگرایی متفاوت است؛ نوگرایی امر عام‌تری است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از جوانان به مناسبت هفته جوان، ۷/۲/۱۳۷۷.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۴.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۴: خط ۳۸:
# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[رضا میرزایی|میرزایی، رضا]]، [[انسان‌شناسی اسلامی (مقاله)| مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[رضا میرزایی|میرزایی، رضا]]، [[انسان‌شناسی اسلامی (مقاله)| مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۷۶٬۰۸۹

ویرایش