معنویت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

معنویت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۵

۱۵٬۱۷۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ دسامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۲۸۰: / خط ۲۸۰: @@
 پیامبران بنابر عمق ولایت باطنی‌شان و [[صفا]] و [[ثبات]] معنوی‌شان، شعاع ولایت ظاهری گسترده‌تری داشته و تأثیر بیشتری گذاشته‌اند. ولایت [[پیامبر اسلام]] در طول ده سال توانست تحولاتی به وجود آورد، که [[تاریخ]] به دو بخش پیش از [[اسلام]] و پس از اسلام تقسیم شود. عامل اصلی این تحول، «وجود خود [[پیغمبر]] است»، «که سرشار بود از [[معنویت]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۹/۵/۱۳۸۷.</ref>، [[ولایت معنوی]] [[پیامبر]] مطلق است و هر وقت زمینه عالم و [[زندگی]] [[بشر]] از معنویت تهی شود، همین [[معارف قرآن]] [[کریم]] می‌تواند آن خلأ را پر کند. «نیرویی در درون این مجموعه قانونی و مجموعه [[معارف]] وجود دارد که در همه شرایط می‌تواند خلاهای [[معنوی]] را پر کند و به [[بشریت]] امکان زیستن در فضای معنوی را بدهد»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۰/۱۰/۱۳۷۲.</ref>. [[قرآن کریم]] [[رحمت]] و ولایت ماندگار خداست که در وجود پیامبر اسلام جریان داشت و برای همیشه تحول آفرین، سازنده و زندگی بخش است. [[ولایت پیامبر]] در [[قرآن]] مجسم و ماندگار شد و در [[اهل بیت]] او تداوم یافت.
 [[اولیای خدا]] که جلوه‌گاه ولایت الهی‌اند هدایت و [[یاری]] و [[تدبیر امور]] [[مسلمین]] را به دست می‌گیرند و بلکه به لحاظ [[ولایت]] و پیوندشان با [[خداوند]]، [[اطاعت]] و [[تسلیم]] در برابرشان موضوعیت پیدا می‌کند و در هر دوره‌ای همان طور که [[رضایت خدا]] را باید در نظر گرفت، [[رضایت]] [[اولیاء]] را باید در نظر گرفت<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۳/۳/۱۳۸۸.</ref>؛ زیرا توجه به [[اولیای خدا]] وسیله‌ای است برای توجه به خداوند و [[رشد]] و [[شکوفایی]] [[معنوی]].<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۷۹.</ref>
+==عوامل [[معنویت]]==
+===[[ایمان]]===
+«اصلی‌ترین عنصر [[اقتدار]] [[معنوی]]، ایمان است و به همین علت اساس [[حیات طیبه]] بر ایمان [[استوار]] است. مهم‌ترین عنصر ایمان که اقتدار معنوی را به بار می‌آورد [[عشق]] به [[خدا]] است. ایمان چهار پیامد دارد که موجب بالفعل شدن اقتدار درونی و معنوی [[انسان]] می‌شود و در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] سمت و صورت حیات طیبه را ایجاد می‌کند. یکم اینکه ایمان [[دل]] را برای ورود در میدان‌های دشوار آماده می‌کند. دوم، این است که گام‌ها را برای پیمودن جاده‌های سخت استوار می‌کند؛ سوم این است که [[مشکلات]] را در [[چشم‌ها]] کوچک می‌کند، و چهارم اینکه «هدف‌های بزرگ را در [[اختیار انسان]] می‌گذارد»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۴/۷/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۲.</ref>
+===[[عقلانیت]]===
+عقلانیت، معانی و تعاریف گوناگونی دارد، اما آنچه عامل [[شکوفایی معنوی]] و ایجاد [[زندگی معنوی]] است، همواره در دستور کار [[پیامبران]] به ویژه [[پیامبر اسلام]] بوده است. اصلی‌ترین کار پیامبران بر شوراندن [[قدرت]] [[تفکر]] است. قدرت تفکر اولاً انسان را به [[دین]] می‌کشاند ثانیاً انسان را در مقابل خدا به [[عبودیت]] وادار می‌کند و ثالثاً انسان را از [[اعمال]] سفیهانه و جهالت‌آمیز که سر منشأ آن دل دادن به دنیاست باز می‌دارد»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۴/۱۳۸۸.</ref>.
+با توجه به [[آرمان]] حیات طیبه، دست کشیدن از [[دنیا]] [[انحرافی]] متحجرانه است، بنابراین عقلانیت معنوی که ما را به سوی بهره‌وری از دنیا می‌برد، چگونه از عقلانیت [[دنیوی]] قابل تمایز خواهد بود؟ در این باره مناسب‌ترین شاخص [[اخلاص]] است. یعنی ببینیم که اگر به این [[بهره‌های دنیوی]] نرسیم آیا [[احساس]] کمبود می‌کنیم، یا نه؟<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۴/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۲.</ref>
+===عمل===
+[[رشد]] و شکوفایی معنوی در گرو عمل است. «از [[خزانه]] [[غیبت]] [[الهی]] هیچ چیز نمی‌دهند، مگر با تلاش و [[کوشش]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۵/۱۳۷۶.</ref> البته آنچه [[خداوند]] [[عنایت]] می‌کند، از [[کرم]] و [[لطف]] اوست و بسیار فراتر از عمل ماست، اما کسی که [[اهل]] عمل باشد، [[آمادگی]] و صلاحیت دریافت [[فیض]] و [[لطف الهی]] را پیدا می‌کند و آنان که این ظرفیت را در خودشان ایجاد نکرده باشند، بهره‌ای از [[الطاف]] او نخواهند یافت. [[قانون]] عمل هم در [[امور مادی]] و هم در [[امور معنوی]] جریان دارد و شرط بهره‌مندی از هر جهت تلاش و [[مجاهدت]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۵/۱۳۷۶.</ref>.
+عمل با چند ویژگی [[عامل رشد]] و تعالی [[معنوی]] است. یکم، اینکه مستمر باشد، تا به ما امکان دهد «ماده خام» وجودمان را «به شکل‌های [[برتر]] تبدیل کنیم»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۴/۱۲/۱۳۷۱.</ref> دوم اینکه، عمل باید زیاد باشد. در امور معنوی و [[اخروی]] «به کم نباید قانع شد»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۶/۱/۱۳۸۹.</ref> سوم، [[عزم]] و [[توکل]] از ضروریات عملی است که به [[توفیق]] می‌رسد. «اگر [[عزم راسخ]] و [[توکل به خدا]] وجود نداشته باشد، [[انسان]] وسط راه خواهد ماند»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۷/۴/۱۳۸۸.</ref> چهارمین ویژگی عمل [[اخلاص]] است. «اخلاص، معجزه‌گر است» و «[[برکت]]» فراوانی به [[کارها]] می‌دهد. به طوری که یک [[جوان]] به «برکت [[فداکاری]] مخلصانه» به مراتبی از [[رشد معنوی]] می‌رسد، که سالکان پس از سال‌های طولانی [[درک]] می‌کنند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۶/۶/۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۳.</ref>
+===[[تقوا]]===
+تقوا یعنی [[مراقبه]] در تمام لحظات [[زندگی]] و توجه به [[رضای خدا]] در همه کارها. «این حالت [[هوشیاری]] و توجه و تنبه در انسان تقواست» و «نقطه مقابل تقوا، [[غفلت]] و بی‌توجهی و حرکت بدون [[بصیرت]] است»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۳/۱۳۸۸.</ref> به این ترتیب تقوا حقیقتی است که از ترکیب چند ویژگی پدید می‌آید. یکم، [[برحذر بودن]] دایمی، دوم، اهتمام به رضای خدا و انجام [[امر الهی]]، سوم، [[دل]] بیدار (به این معنا که در همه امور زندگی، [[چشم]] باز و هوشیار داشته باشد) و چهارم از یاد نبردن «حضور خود در مقابل [[ذات مقدس]] [[پروردگار]]».
+تقوا اساسی‌ترین محور [[معنویت]] است که انسان را در [[جاذبه]] [[لطف الهی]] قرار می‌دهد و «[[پیروزی]] و [[موفقیت]]» را موجب می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۹/۱۱/۱۳۶۹.</ref>. [[حقیقت]] تقوا نه تنها در حوزه زیست و [[رفتار فردی]] بلکه در قلمرو [[اجتماع]] معنی دار است. «[[تقوا]] آن چیزی است که یک [[ملت]] را سربلند می‌کند»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۹/۱۱/۱۳۶۹.</ref> و تواصی به خیر و [[صبر]] ضمانت تحقق تقوای جمعی است. [[پیام]] [[قرآن]] این است که «از یکدیگر [[مراقبت]] کنیم» و این مراقبت جمعی اگر از بین برود، بی‌تقوایی جمعی به جای آن می‌آید.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۴.</ref>
+===[[زهد]]===
+ویژگی [[معنویت اسلامی]] این بود که [[دنیا]] را راه و ابزار رسیدن به [[خداوند]] و جلب [[لطف]] و رضای او و عرصه کار و [[جهاد]] و [[انجام وظیفه]] معرفی می‌کند. ورود به متن دنیا با توجه به [[لذت‌ها]] و کامیابی‌های آن [[انسان]] را به خود وابسته می‌کند. [[پرهیز]] از [[وابستگی]] و پاسداشتن [[وارستگی]]، [[راز]] [[توفیق]] در خط معنویت اسلامی است. به همین لحاظ شرط [[رشد معنوی]] [[میزان]] وارستگی و [[زهدورزی]] در دنیا است و لطف و [[عنایت خدا]] مشروط به زهد است. {{متن حدیث|الزُّهْدَ فِي دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَكَ ذَلِكَ}}<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱/۸/۱۳۷۸.</ref>.
+زهد در دنیا موجب می‌شود که درجات [[معنوی]] فرد افزایش یابد و با [[رشد]] در مراتب و درجات [[ولایت باطنی]] به گستره‌ای از [[ولایت ظاهری]] برسد و [[نور]] و [[معنویت]] خود را در محیط [[اجتماعی]] جریان بدهد. همان طور که [[خورشید]] هرچه در [[آسمان]] بالاتر رود، پرتوافشانی‌اش گستره بیشتری می‌یابد و [[گرما]] و فروغ بیشتری به سایر موجودات می‌بخشد.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۴.</ref>
+===[[دعا]]===
+دعا «[[رابطه قلبی]] شما با خداست» و پایه اصلی آن [[امید]] است. امید «[[دل‌ها]] را مشتعل می‌کند و منور نگه می‌دارد» و موجب «[[نشاط]] و حرکت» می‌شود. از این رو «تأثیرات [[معجزه]] آسایی بر روی [[دل انسان]] دارد و دل‌های مرده را زنده می‌کند»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۳۰/۶/۱۳۸۷.</ref>.
+وقتی ما با [[خدا]] سخن می‌گوییم، او را نزدیک خود [[احساس]] می‌کنیم و مخاطب خود می‌دانیم به این ترتیب به [[حقیقت]] معنویت دست پیدا می‌کنیم. دعا دستاوردهای بسیاری دارد که همه آنها در [[شکوفایی معنوی]] مؤثر هستند. یکم، «زنده نگهداشتن [[یاد خدا]] در [[دل]]» و زدودن [[غفلت]]. دوم، «تقویت و استقرار [[ایمان]] در [[دل]]» سوم، «دمیدن [[روح]] [[اخلاص]] در [[انسان]]» چهارم «[[خودسازی]] و [[رشد]] [[فضایل اخلاقی]]» پنجم، «ایجاد [[محبت]] به [[خدای متعال]]» ششم، «دمیدن [[روح امید]] در انسان» هفتم، «برآمدن [[حاجات]]»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۷/۱۳۸۴.</ref>.
+در مجموع برآیند کلی دستاوردهای [[دعا]] مهم‌ترین قدم در راه خداست. مهم‌ترین و اولین قدم «خود را [[فقیر]] و [[تهیدست]] مطلق دیدن است» که با دعا این [[درک]] به وجود می‌آید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۷/۲/۱۳۶۹.</ref>، و پایه‌های [[استکبار]] درونی که مقدمه استکبار بیرونی است، در هم شکسته می‌شود.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۵.</ref>
+===[[قرآن]]===
+«قرآن [[نور]] است» و تأثیر بی‌نظیری در رشد و [[شکوفایی معنوی]] و تحقق [[حیات طیبه]] دارد. «به [[برکت]] قرآن بسیاری از [[ظلمات]] و ابهام‌ها از [[قلب]] و [[روح انسان]] زدوده می‌شود»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۴/۱۰/۱۳۷۳.</ref>. قرآن [[کلام]] خداست و پل ارتباطی انسان با اوست. [[ذهن]] و دلی که با قرآن انس می‌گیرد و در معانی آن [[غرق]] می‌شود، در نور و حضور [[خدا]] [[غوطه]] می‌خورد و [[لطف]] بی‌کران او مجذوبش می‌کند.
+[[حکومت اسلامی]]
+[[هدف]] حکومت اسلامی [[تزکیه]] انسان است. «[[عدالت]]» نیز یک هدف میانی است که برای رسیدن به هدف والای تزکیه اهمیت پیدا می‌کند و حکومت اسلامی و تمام [[اسلام]] برای تأمین آن [[تشریع]] شده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱/۱۱/۱۳۷۱.</ref>. بنابراین تحولی که در [[نظام اسلامی]] اهمیت دارد و دنبال می‌شود، تنها به ابعاد [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] مربوط نمی‌شود. «فرق اساسی [[نظام الهی]] با نظام‌های دیگر» این است که «انسان مادی، انسان [[معنوی]] و [[الهی]] می‌شود»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۹/۷/۱۳۷۷.</ref>.<ref>[[حمید رضا مظاهری‌سیف|مظاهری‌سیف، حمید رضا]]، [[نظام معنویت اسلامی - مظاهری‌سیف (مقاله)|مقاله «نظام معنویت اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۸۵.</ref>
 == منابع ==