اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۷

۴۲٬۶۹۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ دسامبر ۲۰۲۲

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۰۹۴

ویرایش

@@ خط ۱۹۲: / خط ۱۹۲: @@
 [[قدرت]] تنفس سالم از انسان گرفته خواهد شد؛ لذا در قرآن کریم در چند جا {{متن قرآن|يُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ}}<ref>«آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.</ref>[[تزکیه]] که همان [[رشد اخلاقی]] دادن است جلوتر از [[تعلیم]] آمده است؛ کما اینکه در [[کلام]] [[رسول]]{{صل}} که مزکی یعنی [[رشد]] دهنده [[مردم]]؛ به تقدم [[اخلاق]] بر [[علم]] اشاره شده است و ترتیب این مسائل این‌گونه بیان می‌گردد که: [[عقل]]، اول [[حلم]] را به وجود آورد و پس از تحقق حالت [[تحمل]] و [[بردباری]] زمینه [[آموختن]] [[دانش]] برای فرد و [[جامعه]] فراهم آمد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام حلول سال نو، ۲۸/۱۲/۱۳۷۶.</ref>.
 [[رهبر]] [[انقلاب]] در [[مقام]] پرداختن به مسأله اخلاق به عنوان یکی از محوری‌ترین مسائل حوزه [[فرهنگ]] که زمینه اعتلای ملی و [[دینی]] [[جامعه اسلامی]] را فراهم می‌سازد؛ به [[ضرورت]] تشکیل یک کانون [[فیاض]] فرهنگ و اخلاق و خصائل [[انسانی]] در جامعه می‌پردازند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مصاحبه با کارکنان صدا و سیما، ۹/۱۱/۱۳۶۷.</ref> و معتقدند اگر بتوانیم اخلاق را و فرهنگ را [[اسلامی]] کنیم این بزرگ‌ترین دستاورد است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با شورای فرهنگ عمومی، ۱۹/۴/۱۳۷۴.</ref>؛ زیرا مسائل [[فرهنگ عمومی]] و خلقیات مهم است و آنچه در مقوله فرهنگ فعلاً مورد نظر من است اخلاق است، چه [[اخلاق فردی]]، چه اخلاق جمعی، چه اخلاق [[زندگی]].<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۱۵.</ref>
+==[[فضائل]] و [[رذائل اخلاقی]]==
+[[مقام معظم رهبری]] در تعریفی، [[فضیلت‌ها]] را همان [[جنود]] [[عقل]] و رذیلت‌ها را همان جنود [[جهل]] معرفی می‌کند و در تعبیری دیگر از نظر ایشان، جنود عقل همان [[اخلاق اسلامی]] و جنود جهل همان [[اخلاق]] طاغوتی‌اند. [[رهبر]] [[انقلاب]] در خلال مباحث [[اخلاقی]] خود در درس اخلاق، [[دیدارها]] و بیانیه‌ها، ضمن ارائه فهرستی از فضائل و رذائل اخلاقی در حوزه‌های مختلف [[حیات]] فردی، [[اجتماعی]]، [[خانوادگی]]، ملی، [[حکومتی]]، و... به بیان فضائل و [[رذائل]] و عوامل موثر در آن و موانع [[رشد اخلاقی]] [[آدمی]] پرداخته‌اند. توجه به تقسیم دقیق [[رهبری]] در [[سیره]] و [[رفتار]] [[رسول الله]]{{صل}} در دو عرصه شخصی و حکومتی نشانگر آن است که [[حاکمان]]، [[کارگزاران]] و عناصر مؤثر در [[رشد]] و اعتلای اخلاق [[جامعه]] همچون [[معلمان]]، استادان و [[روحانیون]] و [[روشنفکران]]، هر کدام دو بعد مجزا در حرکت و حیات خود دارند که باید با تفکیک دقیق آنها، آموزه‌های دقیق و بدون [[اشتباه]] و [[انحراف]] را از الگوهای [[رفتاری]] و [[قول و فعل]] آنان آموخت.
+اول: تفکیک اخلاق شخصی و [[اخلاق حکومتی]] [[پیامبر]]: تفکیک ابعاد [[زندگی پیامبر]] به دو بعد اخلاق شخصی و اخلاق حکومتی موجب آن می‌شود تا فراگیران با [[شناخت]] مختصات ارزشی و اخلاقی حیات و حدود شخصی رسول الله{{صل}} از یک طرف و حیات حدود حکومتی ایشان از سوی دیگر به [[تأسی]] و [[الگوگیری]] دقیق و درست از ایشان بپردازند کما اینکه این دقت در خصوص گروه‌های [[مرجع]] جامعه همچون [[مسئولان]]، [[کارگزارن]]، و [[رهبران]] و معلمان [[علمی]] و اخلاقی جامعه نیز [[حاکم]] و جاری است؛ یعنی اخلاق آنان به عنوان یک [[انسان]] با یک حاکم یا یک [[معلم]] و مدیر<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ایبیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۰/۴/۱۳۶۳.</ref>.
+دوم: تفکیک [[اخلاق فردی]]، اجتماعی و ملی: تقسیم‌بندی دیگر در خصوص فضائل و رذائل که از سوی رهبری در بیانات‌شان ارائه شده است تفکیک فضائل و رذائل اخلاقی در عرصه شخصی، اجتماعی و ملی است. این تقسیم‌بندی کمک می‌کند تا بتوان آثار و آسیب‌های [[فضائل]] یا [[رذائل]] را در حوزه فردی، [[حکومتی]] و ملی [[شناسایی]] و [[مدیریت]] کرد. تفاوت آثار [[غرور]] در عرصه فردی و [[رذیلت]] شمردن آن و [[فضیلت]] شمردن همان در عرصه ملی به آثار دقیق این تقسیم‌بندی اشاره دارد.
+همچنین از دیگر توجهات ایشان در [[آموزه‌های اخلاقی]]، توجه به تفاوت آثار آفات [[اخلاقی]] همچون [[تکبر]] و خود برتربینی و [[خودخواهی]] در دو سطح عمومی و [[زمامداران]] است که در اولی صرفاً مانعی برای [[رشد اخلاقی]] فرد است لکن در سطح مدیران و زمامدارن باعث [[سست]] شدن پایه‌های [[عدالت]] و نقض آن در [[جامعه]] می‌شود.
+ایشان در جلسه [[دیدار]] با [[دانشجویان]] قبول شده در کنکور و در [[مقام]] توصیه اخلاقی می‌فرمایند: درس [[اخلاق]] به [[آدم]]، اخلاق نمی‌دهد، [[علم اخلاق]] را در کتاب‌ها هم می‌شود یاد گرفت، اما اصل آن است که باید اخلاق را [[مصرف]] کرد، کیفیت اخلاقی باید پیدا کرد این مهم است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان، ۱۰/۱۲/۱۳۶۱.</ref>. وی در ادامه به ذکر عواملی چند برای اخلاقی شدن می‌پردازد: [[ذکر خدا]]، [[اجتناب از گناه]] به صورت یک [[وظیفه]] [[قطعی]]، [[تواصی به حق]] و [[تواصی به صبر]]، (هم توصیه کنید، هم توصیه بشنوید)، [[خواندن قرآن]] و [[تدبر]] در آن، عمل دقیق به [[واجبات]] و [[محرمات]] یعنی [[ترک محرمات]] و انجام واجبات<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان، ۱۰/۱۲/۱۳۶۱.</ref>. ایشان در مقام مانع نیز به تکبر، خودخواهی و [[احساس]] منیت و غره شدن به عنوان موانع اصلی اجرای اخلاق و عدالت در جامعه اشاره می‌کنند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۹/۴/۱۳۶۳.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۰.</ref>
+==[[اخلاق کاربردی]]==
+تطبیق [[ارزش‌های اخلاقی]] در حوزه‌های خاصی از [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]]، از مباحث نوپایی است که در مجامع [[علمی]] با عنوان اخلاق کاربردی ظهور کرده است؛ مانند: اخلاق [[زندگی]]، اخلاق [[سیاست]]، [[اخلاق جنسی]]، اخلاق دانشجویی و... منظور از [[اخلاق حرفه‌ای]]، [[تأمل]] درباره ابعاد اخلاقی مسائل و موضوعاتی است که به [[مشاغل]] خاصی مربوط می‌شود، مانند: [[اخلاق]] [[تجارت]] و [[کسب و کار]]، [[اخلاق پزشکی]]، اخلاق نظامی‌گری و سپاهی‌گری، اخلاق [[روحانیون]]، اخلاق معلمی؛ پس [[اخلاق کاربردی]] و کاربستی عبارت است از کاربرد و تطبیق، استدلال‌ها، اصول، [[ارزش‌ها]] و ایده‌آل‌های [[اخلاقی]] در مورد رفتارهای اخلاقی، اعم از رفتارهای فردی و [[اجتماعی]].
+===اخلاق [[زمامداران]] و [[کارگزاران]]===
+منظور از [[حاکمان]] و کارگزاران، کسانی هستند که [[نهاد حاکمیت]] و [[قوای سه‌گانه]] مجریه، [[مقننه]] و قضاییه را از بالاترین تا پایین‌ترین مراتب آن، تشکیل می‌دهند، یعنی کسانی که [[مسئولیت]] انجام و [[اداره امور]] جاری [[کشور]] را بر عهده دارند. [[رهبر]] [[نظام اسلامی]] در نگاهی مسئولانه و هدایت‌گرانه به تعیین و تحدید حدود [[رفتار]] و [[اخلاق حکومتی]] حاکمان و کارگزاران در چارچوب نظام اسلامی می‌پردازد. در نظام اسلامی همه مسئول‌اند و مسئولیت برای [[مسئول]] مسبوق به صیانت و [[سیاست]] نفس است. [[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|... أَنْ يَسُوسَ نَفْسَهُ قَبْلَ جُنْدِهِ}}<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۱۹.</ref>. هر مسئولی قبل از آنکه دیگران را رعایت کند باید خود را رعایت کند و هر سیاستمداری نسبت به دیگران باید [[سیاستمدار]] نفس خود باشد. [[انسان]] سرشار از [[خواسته‌ها]] و تمایلاتی است که اگر آن را [[تدبیر]] و تعدیل نکند، قبل از اینکه [[منجی]] دیگران باشد خود در [[مهلکه]] [[گمراهی]] و [[ضلالت]] به [[هلاکت]] می‌رسد؛ لذا [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|أجلّ الاُمراء من لم يكن الهواء عليه أميراً}}؛ بزرگ‌ترین [[امیر]] و مسئول کسی است که [[اسیر]] [[هوی و هوس]] نباشد. [[ریاست‌طلبی]]، بدترین و تلخ‌ترین [[سختی]] است که انسان در درون نفس به آن مبتلاست و هیچ‌کس از گزند آن مصون نیست<ref>جوادی آملی، عبدالله، مبادی اخلاق در قرآن، ص۲۶۴.</ref>. از این رو درباره خطر نفس گفته‌اند: {{متن حدیث|أَعْدَى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ‌}}<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۶۷، ص۶۴.</ref> دشمن‌ترین دشمنانت نفس توست که بین دو پهلویت قرار دارد. معیار [[سقوط]] یا ماندگاری [[حکومت‌ها]] را مراعات یا عدم مراعات اصول و [[ارزش‌های اخلاقی]]، [[غرور حاکمان]]، [[منزوی]] ساختن [[خوبان]] و ترجیح و [[حاکمیت]] بدان دانسته‌اند؛ {{متن حدیث|يُسْتَدَلُّ عَلَى إِدْبَارِ الدُّوَلِ بِأَرْبَعٍ تَضْيِيعُ الْأُصُولِ وَ التَّمَسُّكُ بِالْغُرُورِ وَ تَقْدِيمُ الْأَرَاذِلِ وَ تَأْخِيرُ الْأَفَاضِلِ}}<ref>شرح غرر الحکم، ج۶، ص۴۵۰.</ref>.
+[[رهبر]] [[نظام اسلامی]] با دقت و [[درایت]] و توجه به نقش و جایگاه [[حاکمان]] در اداره و پیشبرد امور در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های [[حکومت دینی]]، بر مراعات اصول و [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[انصاف]] [[مسئولان]] و [[کارگزارن]] [[نظام]] به [[خصال]] [[اخلاقی]] و [[معنوی]]؛ تلاش خستگی‌ناپذیر آنان برای [[حاکمیت]] [[قسط و عدل]] در [[جامعه اسلامی]] و فضیلت‌مندی اخلاقی [[مردمان]] و [[تزکیه]] و تذهیب [[مردم]] تأکید ورزیده‌اند.
+ایشان ضمن تأکید بر [[ضرورت]] [[آراستگی]] مسئولان نظام اسلامی به [[فضائل اخلاقی]]، با رد برخی دیدگاه‌ها مبنی بر خصوصی و شخصی شمردن حوزه [[عقیده]] و [[اخلاق]] به گونه مطلق، مسئولان را داخل در حیطه عمومی و [[اجتماعی]] می‌دانند و هرگونه برخورد شخصی و سلیقه‌ای یا [[منصب]] و موقعیت، از سوی حاکمان و کارگزارن را مردود و منتفی اعلام می‌دارند؛ ایشان آراستگی آنان به [[اوصاف اخلاقی]] را نتیجه برخورداری از [[باورهای دینی]] مبتنی بر مبانی پیش گفته می‌دانند که اجمالاً عبارت بودند از: [[اعتقاد به توحید]]؛ [[اعتقاد]] به [[کرامت]] و [[تکریم]] [[انسان]]، اعتقاد به تداوم [[حیات]] پس از [[مرگ]]، اعتقاد به [[استعداد]] بی‌پایان انسان برای کمال و تعالی و حیات جاویدان، اعتقاد به جریان عالم به سمت [[صلاح]] و حاکمیت [[حق]].
+ایشان معتقدند [[وظائف]] برخاسته از مبانی [[معرفتی]] فوق، در عرصه [[دینی]] و اخلاقی عبارت‌اند از: الف) [[عبودیت]] و [[اطاعت خدا]]، ب) ترجیح [[فلاح]] [[اخروی]] بر [[سود دنیوی]]، ج) تلاش و [[هدف]] گرفتن [[تعالی انسان]]، د) اصل [[مجاهده]] و [[مبارزه]] با [[تنبلی]] و بی‌تعهدی و بی‌عملی خود، ه) [[امید]] به [[پیروزی]] به شرط تلاش و [[جهاد]]<ref>مهاجرنیا، محسن، اندیشه‌نامه مقام معظم رهبری، اثر منتشر نشده پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، ص۷۷۹ و ۷۸۳.</ref>.
+ایشان پس از بیان بنیادهای نظری [[رفتار]] مسئولان و وظائف آنها به بیان [[فضائل]] و [[رذائل]] اخلاقی‌شان می‌پردازد تا با [[شناخت]] آنها و تلاش در جهت اکتساب [[فضائل]] و اجتناب از [[رذائل]] زمینه [[رشد اخلاقی]] خود و [[جامعه اسلامی]] را فراهم آورند. یکی از آن [[فضایل]]، [[خوش‌رویی]] است. [[مسئول]] [[نظام جمهوری اسلامی]] بایستی با [[مردم]] به خصوص مراجعینش به معنای [[حقیقی]] کلمه با خوش‌رویی برخورد کند. ایشان در تکمیل این مطلب می‌فرمایند: «[[اخلاق اسلامی]] فقط خوش‌رویی نیست و شامل همه خلقیات خوب است، [[صبر]]، [[حلم]]، زهر، [[تقوی]] و... اینها همه اخلاق‌های [[اسلامی]] است اما خوش‌رویی یکی از [[برترین]] اخلاق‌های اسلامی است زیرا در صورت [[بی‌اعتنایی]] با [[تندی]] ممکن است کسی از [[اصل دین]] و [[انقلاب]] زده شود».
+آرمان‌طلبی، [[خداخواهی]]، [[خدمت‌رسانی]]، [[پایبندی]] به [[ارزش‌ها]] و [[قرب الهی]] و [[عبرت]]، رعایت [[تقوا]] و [[توکل بر خدا]] نیز فضایلی هستند که باید [[کارگزاران]] داشته باشند.
+ایشان در جای دیگری رعایت تقوا و [[اخلاق]] و [[ادب]] اسلامی در گفتگوها و مباحثات را از جمله مسائل مهم و قابل توجه [[نمایندگان]] [[محترم]] مجلس معرفی می‌کنند و خطاب به نمایندگان می‌گویند: نمایندگان [[عزیز]] باید توجه کنند که هر کار و گفتار آنان در [[جامعه]] منعکس شده و تأثیر [[سیاسی]] و [[اخلاقی]] ویژه بر فضای [[کشور]] می‌گذارد.
+بی‌گمان وقتی در مذاکرات مجلس نشانه‌های تقوا و پایبندی به [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[حس مسئولیت]] [[مشاهده]] شود فضای کشور به [[عطر]] این [[خصال]] [[پسندیده]] [[معطر]] می‌شود.
+در بخش‌هایی دیگر از بیانات [[مقام معظم رهبری]] می‌توان به توصیه کارگزاران [[نظام]] به اجتناب از رذائلی چون؛ توجه به زخارف [[دنیا]]، [[انحصار‌طلبی]]، [[طغیان]] و [[سرکشی]]، [[اشرافی‌گری]]، [[تجمل‌گرایی]]، افزون‌خواهی، [[قدرت‌طلبی]] و [[اسراف]] اشاره کرد.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۲.</ref>
+===اخلاق [[معلمان]] و استادان===
+توجه به نقش بی‌بدیل [[معلم]] در عرصه [[آموزش]] عمومی و عالی و استفاده از تمامی زمینه و ظرفیت این دو نهاد [[تعلیم و تربیت]] در [[تربیت]] [[استعداد]] [[جوانان]] [[نظام اسلامی]] و مهیا‌سازی آنها برای تلاش خستگی‌ناپذیر در جهت دستیابی به [[تمدن]] بالنده اسلامی، مسأله‌ای است که هیچ‌گاه از نگاه تیزبین ناخدای انقلاب دور نمانده و ایشان به طرق مختلف و در مناسبت‌های متعدد سعی در تبیین [[وظائف]] [[علمی]] و [[اخلاقی]] اساتید و [[معلمان]] در روند [[تحول]] و تعالی [[جامعه اسلامی]] داشته و دارند. ایشان [[اعتماد به نفس]] شخصی و ملی، [[شاگردپروری]] و دانشجوپروری، پرکاری و [[خستگی‌ناپذیری]]، اجتناب از [[تنبلی]]، [[شجاعت]] [[علمی]]، اجتناب از [[تقلید]]، [[باور]] ملی و علمی، داشتن زبان [[تشویق]] به جای زبان [[یأس]] و دلسردی را ارتقاءدهنده [[هویت ملی]] و [[دینی]] و تلاش برای [[تربیت دینی]] و [[دانشجویان]] دانسته است<ref>سایه‌سار ولایت، ج۶، ص۱۲۲ – ۱۲۶.</ref>.
+به [[اعتقاد]] [[مقام معظم رهبری]]، «یکی دیگر از [[وظایف]] معلمان [[نصیحت]] و [[موعظه]] است اما اخلاقی که [[معلم]] باید برای آن [[سرمایه‌گذاری]] کند آن اخلاقی که [[علم]] و در درون کتاب است، نیست، آن به درد [[زندگی]] نمی‌خورد، [[اخلاق]] یک عمل است، یک حالتی است، یک [[سحر]] است، [[خلق]] یک خلق، یک کیفیت در من و شما، چگونه حاصل می‌شود. یک راه آن نصیحت و موعظه است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با انجمن اسلامی معلمان، ۶/۶/۱۳۶۲.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۵.</ref>
+===اخلاق [[روحانیون]]===
+اساس کار ما روحانیون، [[اعراض]] از دنیاست، [[دل]] نبستن به زخارف دنیاست<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۶/۷/۱۳۷۵.</ref> کار روحانیون نصیحت و موعظه و دلالت و [[هدایت]] است، کتک موجب می‌شود [[گناه]] را یواشکی کنند، این کار [[محتسب]] و [[نگهبان]] و پلیس است، برای [[حفظ]] ظاهر [[اجتماعی]] [[جامعه]] لازم است. اما ما روحانیون باید موعظه و نصیحت کنیم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون هرمزگان، ۱۱/۱۰/۱۳۶۳.</ref>.
+[[رهبر]] [[انقلاب]] در جمع روحانیون [[قم]] می‌گوید: اخلاق را باید به [[مردم]] گفت، موعظه چیز بسیار مهمی است. ما از موعظه [[غافل]] شدیم متأسفانه... بنا کنیم موعظه کردن مردم و موعظه کردن خودمان<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع روحانیون قم، ۲۴/۱/۱۳۶۷.</ref>.
+ایشان با پندی پدرانه خود و طلاب را به درس گرفتن از زندگی [[ائمه]]{{عم}} توصیه و [[ترغیب]] می‌کند و [[شاگردان امام صادق]]{{ع}} را به درس گرفتن از زندگی [[امام صادق]]{{ع}} توصیه می‌کند و می‌گوید: [[برادران]] بیایید [[اخلاق اسلامی]] را در میان خودمان حفظ کنیم، این قدر [[غیبت]] کردن، این‌قدر [[افترا]] زدن، این‌قدر بددلی و [[دشمنی]] کردن، [[ایجاد اختلاف]] کردن، از [[روح]] [[امام صادق]]{{ع}} دور است. ایشان از [[فتنه‌انگیزی]]، نقل [[اخبار دروغ]] یا نامعلوم و مغشوش کردن ذهن‌ها و [[دل‌ها]] نسبت به یکدیگر [[نهی]] می‌کند و دور از رویه [[ائمه]]{{عم}} می‌خواند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع طلاب قم، ۱۹/۳/۱۳۶۷.</ref>.
+همه [[خصلت‌ها]] و [[اخلاق]] [[انسانی]] برای [[انسان]] لازم است اما من طلبه‌ها را به این سه [[خصلت]] توصیه می‌کنم: ۱. [[تواضع]] ۲. [[عفت]] ۳. [[قناعت]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم عمامه‌گذاری مدرسه علمیه مجد، ۱۲/۱۱/۱۳۶۶.</ref>. وی در جای دیگر [[تزکیه]]، لذت‌گریزی و [[ترک گناه]] را اساس [[توفیق]] در [[مستحبات]] و [[دعا]] و ذکر معرفی می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم عمامه‌گذاری، ۱۹/۷/۱۳۷۷.</ref>. همچنین از [[پشتکار]]، پیگیری و [[کنجکاوی]]، دوری از [[احساس]] کسالت و ملالت از کار... یاد می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم عمامه‌گذاری مدرسه علمیه مجد، ۱۲/۱۱/۱۳۶۶.</ref>. وی، به [[معلمان]] اخلاق، عمل کردن و {{متن حدیث|كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ‌}} و [[پرهیز]] از [[حرص]] و [[بخل]] نفس را توصیه می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اعزام طلاب به جبهه، ۲۹/۸/۱۳۶۶.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۶.</ref>
+===اخلاق فراگیران [[دانش]]===
+[[رهبری]] در یکی از [[دیدارها]] با معلمان [[روحی]] و [[اخلاقی]] [[جامعه]] می‌فرماید: «اینها را به [[جوان‌ها]] [[تعلیم]] دهید؛ [[اندیشیدن]]، [[تعقل]]، [[اخلاق اسلامی]]، [[حلم]]، اجتناب از [[شتاب‌زدگی]] و [[عجله]] در امور، اجتناب از [[تندخویی]] و [[اعمال]] [[خشونت]]، زبان لین داشتن، در [[زندگی]] روزمره بنا را بر [[تأمل]]، [[تدبر]]، جوانب را دیدن و برخورد عاقلانه و منصفانه با امور گذاشتن»<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون در آستانه محرم، ۲/۲/۱۳۷۷.</ref>.
+ایشان منیت و [[غرور]] را امّ‌الفساد معرفی کرده و [[جوانان]] را به ریشه‌کن کردن آن توصیه می‌کند و اینکه اصل دعا، [[خاکساری]] پیش [[خدا]] و از [[برج]] منیت و غرور و [[جهل]] پایین آمدن است. پس دعا کنید، [[نافله]] بخوانید، توجه پیدا کنید (دل‌تان را متوجه و بیدار کنید، متذکر باشید دائماً)، در شبانه‌روز یک [[ساعت]] را برای خودتان و خدای خودتان قرار دهید، از [[کارها]] و اشتغالات گوناگون، خودتان را بیرون بکشید، با [[خدا]] و [[حضرت ولی عصر]]{{ع}} مأنوس شوید، با [[قرآن]] انس بگیرید و در آن [[تدبر]] کنید، با آن خود را بسازید و [[تربیت]] کنید، [[مرگ]] و [[محاسبه]] را آویزه گوش کنید، کدورت و سیاهی و [[آلودگی]] و [[روانی]] ما، [[روابط]] اجتماعی‌مان را [[آلوده]] می‌کند و به [[فساد]] می‌کشاند و [[فلاح]] و کمال‌مان را مخدوش می‌کند، [[نشانه]] [[سلامتی]] [[دل]] شما [[نظافت]] و [[مهرورزی]] به دیگران و نشانه [[شقاوت]]، [[خشونت]] و نامهربانی به دیگران است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون مشهد، ۲۲/۴/۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۷.</ref>
+===[[اخلاق]] [[نظامیان]]===
+[[رهبر]] [[انقلاب]] با توجه به نقش و [[مأموریت]] هر یک از نیروهای [[مسلح]] [[جمهوری اسلامی]] و با [[شناخت]] دقیق از پیشینه و توانمندی‌های هر یک از نیروهای ارتشی، سپاهی، [[بسیجی]] و انتظامی، به [[هدایت]] و [[راهنمایی]] آنان جهت [[رشد]] و اعتلای [[اخلاقی]] و [[معنوی]] می‌پردازد تا هر کدام در وقت و [[زمان]] خود و مطابق و متناسب با حوزه مأموریت و اهداف سازمانی خود به انجام [[تکالیف]] و [[مسئولیت]] بپردازند و اسباب [[سربلندی]] [[ملت]] و [[نظام اسلامی]] را فراهم آورند و بر اساس همان [[تفکر]] [[نظام]] مند به مباحث مربوط به اخلاق هر بخش و [[سازمان]] به صورت توصیفی می‌پردازند.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۸.</ref>
+===اخلاق [[ارتش]]===
+[[رهبری]]، ارتش نظام اسلامی را برخوردار از اطلاع و تحلیل از خود، [[آینده]] خود، و انقلاب می‌داند و به لحاظ سازمان نیز آنها را مبرای از رذایلی چون انسان‌های [[بریده]] از [[جامعه]]، بریده از [[خانواده]] می‌داند. این نظامیان امروز وابسته به [[قدرت]] [[طاغوت]] و پیوسته به او نیستند. دور از فساد و بی‌بند و باری‌اند و در مرام آنان بی‌اعنتایی به اخلاق و [[عفت]] و [[نجابت]] دیده نمی‌شود. ارتش امروز آراسته به فضائلی چون [[عفاف]]، [[تواضع]]، [[تخلق]] به [[اسلام]] و [[متعبد]] به آن، پایبند به [[دین]] است. این ارتش، امروز به لحاظ اخلاق سازمانی و تشکیلاتی از رذائلی چون متفرعن و متجبر بودن به زیر دست و خاکسار بودن نسبت به مافوق مبرا می‌باشد. امروز در [[ارتش]] [[اسلامی]]، [[اجازه]] [[خاکساری]] و [[حقارت]] در مقابل مافوق داده نمی‌شود. البته سلسله مراتب هست، [[انضباط]] [[واجب]] و [[وظیفه]] است اما [[فرمانده]] و فرمانبر با هم برادرند. امروز در ارتش مافوق [[حق]] کارکشیدن از زیر دست را ندارد. هر دو نظامی، هر دو سرباز، هر دو [[انسان]] و دارای شخصیت‌اند<ref>سخنان معظم‌له در خطبه‌های نماز جمعه، ۳۰/۱/۱۳۶۴.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۸.</ref>
+===[[اخلاق]] [[سپاه]]===
+[[تقوا]] و خداپروایی در انجام [[مسئولیت]] و [[تکالیف]] [[بندگی]] عاملی است که از نگاه [[رهبری]] می‌تواند سپاه را بر [[صراط مستقیم الهی]] [[حفظ]] کند لذا ایشان [[مراقبت]] دائم از حرکات، [[اعمال]]، [[رفتار]] و گفتار را مورد تأکید قرار می‌دهد و توصیه می‌کند خود را رها نکنید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه، ۲۶/۶/۱۳۷۶.</ref>. وی، [[شاکر]] بودن به [[نعمت]] و [[اقرار به نعمت]] خدایی را توصیه و اجتناب از [[غرور]] را یادآور می‌شود. ایشان تأکید می‌کنند که در [[زندگی شخصی]] و حرفه‌ای‌شان [[حق‌محور]] باشند نه شخص‌محور و اینکه با دیگر افراد و سازمان‌های نیروهای [[مسلح]]، کریمانه و کرامت‌آمیز برخورد نمایند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه، ۲۶/۶/۱۳۷۰.</ref>. به نیروهای ارتش و نیروی انتظامی توصیه می‌کنند به [[محبت]] و [[عطوفت]] نگاه کنید و از نگاه کردن به چشم [[کبر]] به دیگران آنان را [[نهی]] می‌کند.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۹.</ref>
+===اخلاق [[بسیج]]===
+[[رهبر]] [[انقلاب]]، بسیج را حرکت عجیب و بی‌نظیری که از حکمت‌های [[الهی]] [[امام]] سرچشمه گرفته و منشأ [[خیرات]] عظیمی در [[کشور]]، [[جامعه]] و [[نظام]] شده می‌داند. ایشان ارکان [[بسیجی]] بودن را در درجه اول [[اخلاص]] و فقط برای [[خدا]] کار کردن می‌داند که در مسیر تلاش در [[راه خدا]]، [[بینش]] و [[بصیرت]] لازمه یک [[مؤمن]] [[مسلمان]] نیز برای او فراهم می‌شود، به عبارت دیگر، [[نزدیکی به خدا]] بصیرت [[آدمی]] را افزایش می‌دهد. یکی دیگر از خلقیات [[ارزشمند]] [[بسیجیان]] و بسیج بی‌رنگی و بی‌ادعایی او در عرصه حضور و انجام تکالیف و مأموریت‌هایش می‌باشد که شاخصه بارز بسیج است. صفات و [[فضائل]] دیگری نیز در جریان مناسبت‌های مختلف مورد توجه و تأکید [[رهبری]] قرار گرفته است که به برخی از آن اشاره می‌کنیم: [[مراقبت]]، از خود شروع کردن، برخورداری از [[روحیه]] [[اعتماد به خدا]]، [[اخلاص]] و فقط برای او کار کردن، [[پایبندی]] به [[قوانین]] و مقررات و [[ارزش‌ها]]، [[انضباط]] و [[منضبط]] بودن<ref>مطالب فوق از پایگاه اینترنتی دفتر نشر آثار معظم‌له نقل گردیده است.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۲۹.</ref>
+===[[اخلاق]] انتخاباتی===
+یکی از عرصه‌های [[حیات اجتماعی]] [[سیاسی]] در [[جامعه اسلامی]]، به ویژه در [[جمهوری اسلامی]] در بیش از سی سال گذشته، عرصه [[انتخابات]] و شرکت پرشور [[مردم]] در آن به گونه‌های مختلف و متفاوت بود؛ چه به عنوان نامزد و کاندیدا در هر دوره انتخاباتی و چه به عنوان [[رأی]] دهنده و چه به عنوان طرفدار و فعال ستادی کاندیداها و چه در موضع موافق با کسی یا [[مخالفت]] دیگری، در هر حال این عرصه حیات اجتماعی سیاسی نیز همچون عرصه‌های دیگر از [[باورها]]، [[انگیزه‌ها]] و رفتارهایی تشکیل شده است که [[مقید]] و محدود به حدود و چارچوب [[فرهنگی]] و [[دینی]] [[جامعه]] ماست. رهبری به عنوان [[راهبر]] [[نظام اسلامی]] به بایسته‌ها و نبایسته‌های [[اخلاقی]] این عرصه پرداخته است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: اول، ایشان به طرفین شرکت کننده در انتخابات و رقبا و طرفداران آنان را توصیه می‌کند که در برخورد با مباحث و مواضع رقیب، برخوردی از روی [[کرامت]] و [[بزرگواری]] نشان دهند و از رفتارهای ناشایسته [[شهروند]] [[اسلامی]] [[پرهیز]] نمایند. در انتخابات با کرامت [[رفتار]] کنند همه، چه آنهایی که نامزد می‌شوند، چه آنهایی که طرفدار آنهایند، چه آنهایی که مخالف با برخی نامزدها هستند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مردم قم، ۱۹/۱۰/۱۳۸۶.</ref>. دوم اینکه، اجتناب از [[اهانت]]، [[تهمت]] و [[بدگویی]] و بد اخلاقی، از دیگر توصیه‌های رهبری در فرآیند انتخابات است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مردم قم، ۱۹/۱۰/۱۳۸۶.</ref>. سوم، ایشان به فعالان در انتخابات [[نصیحت]] می‌کنند که جهت [[عزیز]] کردن خود با نامزد مورد نظرشان از [[خوار]] کردن رقیب در چشم [[مردم]] اجتناب کنند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مردم ابرکوه، ۱۵/۱۰/۱۳۸۰.</ref>. رعایت [[موازین اخلاقی]] و اجتناب از ایجاد کدورت و [[پرهیز]] از [[کارهای زشت]] از موارد دیگر، توصیه [[رهبری]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۳۱/۲/۱۳۷۶.</ref>. خراب کردن یکدیگر، خراب کردن چهره [[کشور]]، خراب کردن [[ذهن]] مردم، خراب کردن چهره [[مسئولان]] [[دلسوز]] کشور اشکال دارد، ایجاد سؤال در ذهن مردم اشکال دارد. ایشان در نهایت همگان را به [[اتحاد]] و [[همدلی]]، [[وحدت]] و [[یکپارچگی]] در مقابل [[دشمن]] واحد فرامی خوانند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با زائران امام رضا{{ع}}، ۱۵/۱/۱۳۷۱.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۳۰.</ref>
+===[[اخلاق اجتماعی]] و ملی===
+خُلقیات ملی در چگونگی [[سرنوشت]] [[ملت‌ها]] تعیین کننده‌اند و ملت‌ها می‌توانند با برخورداری از خلقیات ملی و [[اجتماعی]] به [[میزان]] زیادی به اهداف و آرمان‌هایشان نزدیک شوند و اساساً مقوله [[فرهنگ]] به لحاظ تأثیرش در شکل‌گیری و رقم زدن [[آینده]] ملت‌ها و سرنوشت کشورها با هیچ‌چیز دیگری قابل مقایسه نیست. به تعبیر رهبری، اگر ځلفیات [[اسلامی]] در جامعه‌ای رواج پیدا کند آن [[جامعه]] تبدیل به [[بهشت]] و گلستان می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت نوروز، ۲۹/۱۲/۱۳۷۵.</ref>. ایشان معتقدند ما باید [[برنامه‌ریزی]] کنیم تا این خُلقیات عمومی و اجتماعی برای [[ملت]] ما ایجاد شود و مثلاً [[وجدان کاری]] و [[انضباط اجتماعی]] به وجود آید؛ زیرا خصوصیات برجسته [[ایمان]] همان چیزی است که یک ملت را پیش می‌برد و او را [[قادر]] می‌سازد تا دنیای خود را بسازد، [[دنیایی]] که [[غرق]] در [[مادیت]] نیست، دنیایی که در آن [[اخلاق]] حضور دارد، [[شرف]] و [[معنویت]] و [[انصاف]] و [[عدالت]] وجود دارد. چیزی که در دنیای مادی وجود ندارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع رزمندگان مانور طریق القدس، ۳/۲/۱۳۷۶.</ref>.
+[[رهبر]] [[انقلاب]] [[جوانان]] را [[ترغیب]] به احراز [[آمادگی]] جهت برافراشتن [[کاخ]] با [[عظمت]] [[تمدن اسلامی]] می‌نماید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با خانواده شهدا، ۲۹/۵/۱۳۷۶.</ref> و خُلقیات اجتماعی را زمینه‌ساز [[پیشرفت]] به سوی آن [[تمدن]] می‌داند و تدوین خُلقیات و [[توسعه]] و [[ترویج]] آن در [[جامعه]] و تبدیل خُلقیات بد به خُلقیات خوب و مفید و مؤثر را یک [[تکلیف]] محسوب می‌دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با خانواده شهدا، ۵/۱۰/۱۳۷۳.</ref>. بر این اساس، [[شناخت]] [[فضائل]] [[فرهنگی]] تمدن غرب را امری لازم جهت ترویج آنها در [[جامعه اسلامی]] برمی‌شمارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دادستان کل انقلاب، ۳/۲/۱۳۷۱.</ref>. [[ضرورت]] توسعه و ترویج خُلقیات [[اجتماعی]] با استفاده از زمینه و ظرفیت‌های قانونی در جامعه نکته‌ای است که [[ذهن]] [[مقام معظم رهبری]] به صورت دایمی درگیر آن بوده که چه کسی و نهادی می‌تواند متصدی این کار شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب، ۲۹/۹/۱۳۷۳.</ref>.
+خُلقیاتی که رواج آنها در جامعه ضرورت دارد و جامعه را به [[مدینه فاضله]] تبدیل می‌کند، عبارت‌اند از: [[مردم]] [[اهل]] [[صبر]] و [[استقامت]] شوند، اهل [[توکل]] باشند، اهل [[تواضع]] باشند، اهل [[حلم]] باشند، نسبت به جامعه [[احساس مسئولیت]] کنند، در جامعه [[قناعت]] وجود داشته باشد؛ اینها فضیلت‌هایی است که وجودش مفید و مؤثر است در کنار رذائلی که اگر نباشند، زمینه‌ساز [[رشد]] و تعالی اجتماعی و ملی ماست. پس مردم جامعه، به یکدیگر بدبین نباشند، بی‌تفاوت نباشند، [[زیاده‌روی]] و [[اسراف]] و ریخت و پاش نداشته باشند، [[حریص]] نباشند، [[افزون‌طلبی]] در [[امور مادی]] نداشته باشند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات به مناسبت عید نوروز، ۲۹/۱۲/۱۳۷۵.</ref>.
+فضائل دیگری، چون [[عزم]] و [[اراده]]، [[غرور]] ملی، [[احساس]] توانائی، احساس [[قدرت]] بر [[اقدام]] و عمل و [[سازندگی]]، [[وجدان کاری]]، [[انضباط اجتماعی]]، [[نشاط]] و پی‌گیری، [[خستگی‌ناپذیری]]، [[همکاری]] و مشارکت و [[خطرپذیری]] نیز مورد توجه قرار دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب، ۲۹/۹/۱۳۷۳.</ref>.<ref>[[روح‌الله شاطری|شاطری، روح‌الله]]، [[نظام اخلاق اسلامی - شاطری (مقاله)|مقاله «نظام اخلاق اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۳۱.</ref>
 == جستارهای وابسته ==