پرش به محتوا

خوش‌خلقی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


== نشانه‌های [[حسن خلق]] ==
== ستودگی [[حسن خلق]] ==
از آنجا که [[انسان]] به اقتضای [[حب نفس]]، [[عیوب]] خود را نمی‌بیند، با اندک مجاهده‌ای که به [[ترک گناهان]] بزرگ و آشکار منتهی شود، [[گمان]] می‌کند نفس خویش را [[پاکیزه]] کرده، به [[حسن خلق]] [[دست]] یافته و از تلاش و [[مجاهدت]] بی‌نیاز شده است؛ از این رو لازم است با نشانه‌های [[حسن خلق]] آشنا شویم که [[فریب]] نفس را نخوریم و بازیچه [[شیطان]] نشویم. پیش از این دانستیم که [[حسن خلق]] مساوی [[دین]] و نشانۀ کمال [[ایمان]] است؛ بنابراین هر چیز که در [[روایات]] [[پیشوایان معصوم]] نشانه [[ایمان]] است، نشان [[حسن خلق]] نیز به شمار می‌رود.  
در [[ستایش]] [[حسن خلق]]، [[روایات]] فراوانی از [[رسول خدا]] {{صل}} و [[پیشوایان معصوم]] [[دین]] به دست ما رسیده است. [[حسن خلق]] به عنوان [[اخلاق]]، موجب مشابهت با خداست. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: "[[حسن خلق]]، [[خلق]] بشکوه خداست"<ref>{{متن حدیث|حسن الخلق خلق الله الأعظم}}؛ سلیمان بن أحمد طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۸۴؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۰.</ref>.
* [[رسول خدا]] نیز در [[مقام]] [[تعیین]] آثار عملی [[ایمان]] با اشاره به ویژگی‌های [[مؤمنان]]، از هر ویژگی نشانی از [[حسن خلق]] ساخته است. از جمله [[نشانه‌ها]] در [[کلام]] [[رسول خدا]] می‌توان [[مهمان‌نوازی]]، [[احترام]] به [[همسایه]]، [[احترام به والدین]]، [[سکوت]]، نیکودرایی، نیکی‌پسندی و زشتی‌ستیزی و [[رازداری]] را نام برد. فرمود:
 
:*"هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد باید میهمانش را [[احترام]] کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷ و ج۶، ص۲۸۵؛ محمد بن حسن قمی، العقد النضید، ص۲۲.</ref>
در [[نظام اعتقادی]]، [[دلیل]] کمال و [[برتری]] [[ایمان]] است. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: کسانی از [[برترین]] [[ایمان]] برخوردارند که [[بهترین]] [[اخلاق]] را دارند<ref>علی بن حسین صدوق، امالی، ص۷۳؛ علی بن حسین صدوق، معانی الاخبار، ص۱۹۶؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶.</ref>.
:*"هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد، باید همسایه‌اش را گرامی بدارد با همسایه‌اش را [[آزار]] ندهد"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ فَلْيُكْرِمْ اَلْآخِرِ جَارَهُ فَلاَ يُؤْذِي جَارَهُ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷.</ref>
 
:*"هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد یا سخن خیر بگوید یا [[سکوت]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَسْكُتْ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷؛ شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضایل امیرالمؤمنین، ص۱۵۳.</ref>
[[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمود: "[[ایمان]] کسانی کامل‌تر است که از [[بهترین]] [[اخلاق]] برخوردارند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَكْمَلَ اَلْمُؤْمِنِينَ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹؛ حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول؛ ص۳۹۵؛ علی بن محمد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص۲۵.</ref>.
:*"هرکس به [[خدا]] و روز پایان [[ایمان]] دارد، باید [[پدر]] و مادرش را [[احترام]] کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ وَالِدَيْهِ}}؛ محمد بن حسن قمی، العقد النضید؛ ص۲۲؛ شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضایل امیرالمؤمنین، ص۱۷۶.</ref>
 
:*"هنگامی که مؤمنی را ساکت دیدید به او نزدیک شوید که القای [[حکمت]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|إِذَا رَأَيْتُمُ اَلْمُؤْمِنَ صَمُوتاً فَادْنُوا مِنْهُ فَإِنَّهُ يُلْقِي اَلْحِكْمَةَ}}؛ حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۳۷۹.</ref>.
در مقایسه با [[دین]]، [[زینت]] [[دین]] و بلکه با آن یگانه است. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرمود: "دین‌تان را به [[حسن خلق]] بیارایید<ref>سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۸، ص۱۵۹؛ سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۶۵؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۳، ص۱۲۷.</ref>. ایشان در پاسخ مردی که از او می‌پرسید: [[دین]] چیست؟ سه بار فرمود: [[حسن خلق]] است<ref>محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>.
:*"هر کسی که [[کار نیک]] شادش می‌کند و کار بد را نمی‌پسندد، [[مؤمن]] است"<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَةٌ وَ سَاءَتْهُ سَيِّئَةٌ فَهُوَ مُؤْمِنٌ}}؛ ابن ابی‌جمهور، عوالی اللئالی، ج۱، ص۱۲۳؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۳۵۱، این روایت در کافی، ج۲، ص۲۳۳ از امام صادق {{ع}} نقل شده است.</ref>.
 
:*"مجلس دو همنشین امانتی است الاهی، پس هیچ‌کدام [[حق]] ندارد رازی را که برادرش خوش ندارد، افشا کند"<ref>{{متن حدیث| إِنَّمَا يَتَجَالَسُ اَلْمُتَجَالِسَانِ بِأَمَانَةِ اَللَّهِ فَلاَ يَحِلُّ لِأَحَدِهِمَا أَنْ يُفْشِيَ عَلَى أَخِيهِ مَا يَكْرَهُ}}؛ شهاب‌الدین عسقلانی، فتح الباری، ج۱۱، ص۶۹؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۱، ص۳۹۴.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۵۳-۵۴.</ref>.
در نظام درونی [[انسان]]، [[نشانه]] [[کامل‌ترین]] نیروی [[عقل]] است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمود: "مردمی که اخلاق‌شان بهتر است [[کامل‌ترین]] [[عقل]] را دارند"<ref>{{متن حدیث|أَكْمَلُ اَلنَّاسِ عَقْلاً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۲۳؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیع، ج۸، ص۵۰۴.</ref>.
 
در [[نظام رفتاری]] [[انسان]]، [[بهترین]] و [[برترین عمل]] و اولین<ref>حمیری قمی، قرب الاسناد، ص۴۶؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۱۰.</ref> و سنگین‌ترین کرداری است که در [[میزان]] کسی نهاده می‌شود.
# [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرمود: "[[روز قیامت]] در [[میزان]] کسی [[برتر]] از [[حسن خلق]] نهاده نمی‌شود"<ref>{{متن حدیث|مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ اِمْرِئٍ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ اَلْخُلُقِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۵.</ref>.
# [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[مؤمن]] پس از فرائض، عملی [[برتر]] از [[حسن خلق]] به پیش‌گاه [[خدا]] نمی‌برد"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.
# [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "صاحب [[خلق]] [[نیکو]] همانند کسی که پیوسته در [[نماز]] و [[روزه]] است، [[پاداش]] می‌گیرد"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ صَاحِبَ اَلْخُلُقِ اَلْحَسَنِ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ اَلصَّائِمِ اَلْقَائِمِ }}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.
# ایشان در [[حدیثی]] فرمود: "همانند کسی که پیوسته در [[جهاد]] است به او [[پاداش]] می‌دهند"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۱؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۵.</ref>.


== ستودگی [[حسن خلق]] ==
از حیث نتیجه، آبادی [[دنیا]] و [[آخرت]] را در پی دارد. در [[دنیا]] بر [[عمر]] می‌افزاید و [[خانه]] را آباد می‌کند.
* در [[ستایش]] [[حسن خلق]]، [[روایات]] فراوانی از [[رسول خدا]] {{صل}} و [[پیشوایان معصوم]] [[دین]] به دست ما رسیده است. تلاش میکنیم بخشی از این مجموعه [[ارزشمند]] را در چند محور گزارش کنیم.
# [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[حسن خلق]]، [[خانه‌ها]] را آباد و عمرها را زیاد می‌کند"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۸، ص۳۹۵.</ref> و در [[آخرت]]، [[گناهان]] را می‌زداید و راه [[بهشت]] را باز می‌کند.
* [[حسن خلق]] به عنوان [[اخلاق]]، مایه مشابهت با خداست. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: "[[حسن خلق]]، [[خلق]] بشکوه خداست"<ref>{{متن حدیث|حسن الخلق خلق الله الأعظم}}؛ سلیمان بن أحمد طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۸۴؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۰.</ref>.
# [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "همچنان که [[خورشید]] یخ را آب می‌کند، [[حسن خلق]] [[گناه]] را می‌زداید"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَلْخُلُقَ اَلْحَسَنَ يَمِيثُ اَلْخَطِيئَةَ كَمَا تَمِيثُ اَلشَّمْسُ اَلْجَلِيدَ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴.</ref>.
* در [[نظام اعتقادی]]، [[دلیل]] کمال و [[برتری]] [[ایمان]] است. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: کسانی از [[برترین]] [[ایمان]] برخوردارند که [[بهترین]] [[اخلاق]] را دارند<ref>علی بن حسین صدوق، امالی، ص۷۳؛ علی بن حسین صدوق، معانی الاخبار، ص۱۹۶؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶.</ref>.
# [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "[[حسن خلق]] از چیزهایی است که بیش از هر چیز [[امت]] مرا به [[بهشت]] می‌برد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴.</ref>.
* [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمود: "[[ایمان]] کسانی کامل‌تر است که از [[بهترین]] [[اخلاق]] برخوردارند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَكْمَلَ اَلْمُؤْمِنِينَ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹؛ حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول؛ ص۳۹۵؛ علی بن محمد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص۲۵.</ref>.
# چنین است که [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} می‌فرمود: "[[نیک]] خوبی [[انسان]] از [[سعادت]] اوست"<ref>{{متن حدیث|مِنْ سَعَادَةِ اَلْمَرْءِ حُسْنُ اَلْخُلُقِ}}؛ آقا حسین طباطبایی بروجردی، جامع الاحادیث الشیعه، ج۱۳، ص۵۲۲؛ محمد بن سلامة ابن سلامه، مسند الشهاب، ج۱، ص۱۹۹؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref>.
* در مقایسه با [[دین]]، [[زینت]] [[دین]] و بلکه با آن یگانه است. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرمود: "دین‌تان را به [[حسن خلق]] بیارایید<ref>سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۸، ص۱۵۹؛ سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۶۵؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۳، ص۱۲۷.</ref>.
# و می‌فرمود: "مبارکی در [[حسن خلق]] است"<ref>{{متن حدیث| اَلْيَمَنِ حسن الخلق}}؛ محمد بن سلامه ابن سلامه، مسند الشهاب، ج۱، ص۶۶؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۷۶۳.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۴۹-۵۱.</ref>
* ایشان در پاسخ مردی که از او می‌پرسید: [[دین]] چیست؟ سه بار فرمود: [[حسن خلق]] است<ref>محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>.
* در نظام درونی [[انسان]]، [[نشانه]] [[کامل‌ترین]] نیروی [[عقل]] است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمود: "مردمی که اخلاق‌شان بهتر است [[کامل‌ترین]] [[عقل]] را دارند"<ref>{{متن حدیث|أَكْمَلُ اَلنَّاسِ عَقْلاً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۲۳؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیع، ج۸، ص۵۰۴.</ref>
* در [[نظام رفتاری]] [[انسان]]، [[بهترین]] و [[برترین عمل]] و اولین<ref>حمیری قمی، قرب الاسناد، ص۴۶؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۱۰.</ref> و سنگین‌ترین کرداری است که در [[میزان]] کسی نهاده می‌شود. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرمود: "[[روز قیامت]] در [[میزان]] کسی [[برتر]] از [[حسن خلق]] نهاده نمی‌شود"<ref>{{متن حدیث|مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ اِمْرِئٍ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ اَلْخُلُقِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۵.</ref>
* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[مؤمن]] پس از فرائض، عملی [[برتر]] از [[حسن خلق]] به پیش‌گاه [[خدا]] نمی‌برد" <ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.
* [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "صاحب [[خلق]] [[نیکو]] همانند کسی که پیوسته در [[نماز]] و [[روزه]] است، [[پاداش]] می‌گیرد"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ صَاحِبَ اَلْخُلُقِ اَلْحَسَنِ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ اَلصَّائِمِ اَلْقَائِمِ }}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.
* ایشان در [[حدیثی]] فرمود: "همانند کسی که پیوسته در [[جهاد]] است به او [[پاداش]] می‌دهند"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۱؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۵.</ref>.
* از حیث نتیجه، آبادی [[دنیا]] و [[آخرت]] را در پی دارد. در [[دنیا]] بر [[عمر]] می‌افزاید و [[خانه]] را آباد می‌کند.
* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[حسن خلق]]، [[خانه‌ها]] را آباد و عمرها را زیاد می‌کند"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۸، ص۳۹۵.</ref> و در [[آخرت]]، [[گناهان]] را می‌زداید و راه [[بهشت]] را باز می‌کند.
* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "همچنان که [[خورشید]] یخ را آب می‌کند، [[حسن خلق]] [[گناه]] را می‌زداید"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَلْخُلُقَ اَلْحَسَنَ يَمِيثُ اَلْخَطِيئَةَ كَمَا تَمِيثُ اَلشَّمْسُ اَلْجَلِيدَ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴.</ref>
* [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "[[حسن خلق]] از چیزهایی است که بیش از هر چیز [[امت]] مرا به [[بهشت]] می‌برد <ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴.</ref>.
* چنین است که [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} می‌فرمود: "[[نیک]] خوبی [[انسان]] از [[سعادت]] اوست"<ref>{{متن حدیث|مِنْ سَعَادَةِ اَلْمَرْءِ حُسْنُ اَلْخُلُقِ}}؛ آقا حسین طباطبایی بروجردی، جامع الاحادیث الشیعه، ج۱۳، ص۵۲۲؛ محمد بن سلامة ابن سلامه، مسند الشهاب، ج۱، ص۱۹۹؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref>
* و می‌فرمود: "مبارکی در [[حسن خلق]] است"<ref>{{متن حدیث| اَلْيَمَنِ حسن الخلق}}؛ محمد بن سلامه ابن سلامه، مسند الشهاب، ج۱، ص۶۶؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۷۶۳.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۴۹-۵۱.</ref>.


== [[ستایش]] [[خوش‌خلقی]] ==
== [[ستایش]] [[خوش‌خلقی]] ==
در روایاتی که از [[پیشوایان معصوم]] به دست ما رسیده، [[حسن خلق]] به بیان‌های مختلف ستایش شده است.
در روایاتی که از [[پیشوایان معصوم]] به دست ما رسیده، [[حسن خلق]] به بیان‌های مختلف ستایش شده است.
=== حسن خلق [[نیاز انسان]] ===
=== حسن خلق [[نیاز انسان]] ===
[[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|لَوْ يَعْلَمُ‏ الْعَبْدُ مَا فِي‏ حُسْنِ‏ الْخُلُقِ‏ لَعَلِمَ‏ أَنَّهُ‏ مُحْتَاجٌ‏ أَنْ‏ يَكُونَ‏ لَهُ‏ خُلُقٌ‏ حَسَنٌ‏}}<ref>«اگر انسان می‌دانست که چه فوائدی در حسن خلق نهفته است، در می‌یافت که به خلق نیکو نیازمند است». محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۶۹؛ زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۴۷۳.</ref>؛
[[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|لَوْ يَعْلَمُ‏ الْعَبْدُ مَا فِي‏ حُسْنِ‏ الْخُلُقِ‏ لَعَلِمَ‏ أَنَّهُ‏ مُحْتَاجٌ‏ أَنْ‏ يَكُونَ‏ لَهُ‏ خُلُقٌ‏ حَسَنٌ‏}}<ref>«اگر انسان می‌دانست که چه فوائدی در حسن خلق نهفته است، در می‌یافت که به خلق نیکو نیازمند است». محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۶۹؛ زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۴۷۳.</ref>؛


این [[حدیث شریف]] به آثار و نتایج [[دنیوی]] و [[اخروی]] حسن خلق اشاره دارد. ملاحظه نتایج حسن خلق نشان می‌دهد که علاوه بر همه آثار و فواید مادی و [[معنوی]] [[خوش‌اخلاقی]]، [[زندگی اجتماعی]] [[انسان]] بدون حسن خلق شکل نمی‌گیرد و انسان بدون زندگی اجتماعی به کمال خود نمی‌رسد؛ بنابراین، انسان برای رسیدن به [[هدف خلقت]] خود محتاج حسن خلق است.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۱.</ref>.
این [[حدیث شریف]] به آثار و نتایج [[دنیوی]] و [[اخروی]] حسن خلق اشاره دارد. ملاحظه نتایج حسن خلق نشان می‌دهد که علاوه بر همه آثار و فواید مادی و [[معنوی]] [[خوش‌اخلاقی]]، [[زندگی اجتماعی]] [[انسان]] بدون حسن خلق شکل نمی‌گیرد و انسان بدون زندگی اجتماعی به کمال خود نمی‌رسد؛ بنابراین، انسان برای رسیدن به [[هدف خلقت]] خود محتاج حسن خلق است<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۱.</ref>.


=== حسن خلق [[هدیه]] الاهی ===
=== حسن خلق [[هدیه]] الهی ===
[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: حسن خلق جز به [[اولیا]] و [[برگزیدگان]] [[حق]] ارزانی نشده است؛ زیرا [[خداوند]] دریغ دارد که [[الطاف]] خود و حسن خلق را جز نزد حامل [[نور]] [[جمال]] خویش به [[ودیعت]] گذارد؛ چراکه کسی [[شایسته]] برخورداری از این [[خصلت]] است که خدای خود را بهتر بشناسد<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۴۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۲.</ref>.
[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: حسن خلق جز به [[اولیا]] و [[برگزیدگان]] [[حق]] ارزانی نشده است؛ زیرا [[خداوند]] دریغ دارد که [[الطاف]] خود و حسن خلق را جز نزد حامل [[نور]] [[جمال]] خویش به [[ودیعت]] گذارد؛ چراکه کسی [[شایسته]] برخورداری از این [[خصلت]] است که خدای خود را بهتر بشناسد<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۴۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۲.</ref>.


=== حسن خلق، [[خُلق]] الاهی ===
=== حسن خلق، [[خُلق]] الهی ===
[[خداوند متعال]] در برخورد با [[بندگان]] خود، روش‌ها و سنت‌هایی دارد که به اقتضای صلاحیت و [[شایستگی]] بندگان به کار می‌گیرد. تنها روشی که خداوند متعال پیوسته با همه بندگان به کار می‌گیرد، [[عطوفت]]، [[مدارا]] و [[مهربانی]] است. به همین دلیل [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|حسن‏ الخلق‏ خلق‏ اللَّه‏ الأعظم‏}}<ref>«خوش‌خلقی بزرگ‌ترین اخلاق خداست». طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۸۴؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۰.</ref>؛<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۲.</ref>.
[[خداوند متعال]] در برخورد با [[بندگان]] خود، روش‌ها و سنت‌هایی دارد که به اقتضای صلاحیت و [[شایستگی]] بندگان به کار می‌گیرد. تنها روشی که خداوند متعال پیوسته با همه بندگان به کار می‌گیرد، [[عطوفت]]، [[مدارا]] و [[مهربانی]] است. به همین دلیل [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|حسن‏ الخلق‏ خلق‏ اللَّه‏ الأعظم‏}}<ref>«خوش‌خلقی بزرگ‌ترین اخلاق خداست». طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۸۴؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۲.</ref>


=== ریشه حسن خلق، در [[بهشت]] ===
=== ریشه حسن خلق، در [[بهشت]] ===
رسول خدا {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|حُسْنُ الْخُلُقِ شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ وَ صَاحِبُهُ مُتَعَلِّقٌ‏ بِغُصْنِهَا يَجْذِبُهُ‏ إِلَيْهَا}}<ref>«اخلاق خوش درختی است در بهشت، و انسان خوش اخلاق به شاخه آن درخت آویخته، به بهشت راه می‌یابد». میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۵۰؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>؛
رسول خدا {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|حُسْنُ الْخُلُقِ شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ وَ صَاحِبُهُ مُتَعَلِّقٌ‏ بِغُصْنِهَا يَجْذِبُهُ‏ إِلَيْهَا}}<ref>«اخلاق خوش درختی است در بهشت، و انسان خوش اخلاق به شاخه آن درخت آویخته، به بهشت راه می‌یابد». میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۵۰؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>. در بحث ثمرات [[حسن خلق]] پی می‌بریم که نتیجه [[قطعی]] حسن خلق رسیدن به [[بهشت]] است<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۲.</ref>.
 
در بحث ثمرات [[حسن خلق]] پی می‌بریم که نتیجه [[قطعی]] حسن خلق رسیدن به [[بهشت]] است.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۲.</ref>.


=== حسن خلق عصاره [[دین]] ===
=== حسن خلق عصاره [[دین]] ===
[[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|الاسلام حسن الخلق}}<ref>«اسلام همان حسن خلق است». محمد بن الفتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶؛ ابوالفضل علی طبرسی، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، ص۳۶۹.</ref>؛
[[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|الاسلام حسن الخلق}}<ref>«اسلام همان حسن خلق است». محمد بن الفتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶؛ ابوالفضل علی طبرسی، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، ص۳۶۹.</ref>.


در روایتی است که مردی از روبه‌رو [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} آمد و پرسید: یا [[رسول الله]]! دین چیست؟ [[حضرت]] فرمود: [[خوش‌اخلاقی]]. مرد بازگشت، بار دوم از جانب راست آمد و سؤال خود را تکرار کرد، حضرت فرمود: خوش‌اخلاقی. بار سوم از سمت چپ آمد و سؤال خود را تکرار کرد، حضرت نیز همان جواب را به او داد. بار چهارم از پشت سر آمد و همان سؤال را پرسید، حضرت به طرف او برگشت و فرمود: آیا نمی‌فهمی؟ دین، این است که [[خشمگین]] نشوی<ref>ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، ج۱، ص۸۹.</ref>.
در روایتی است که مردی از روبه‌رو [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} آمد و پرسید: یا [[رسول الله]]! دین چیست؟ حضرت فرمود: [[خوش‌اخلاقی]]. مرد بازگشت، بار دوم از جانب راست آمد و سؤال خود را تکرار کرد، حضرت فرمود: خوش‌اخلاقی. بار سوم از سمت چپ آمد و سؤال خود را تکرار کرد، حضرت نیز همان جواب را به او داد. بار چهارم از پشت سر آمد و همان سؤال را پرسید، حضرت به طرف او برگشت و فرمود: آیا نمی‌فهمی؟ دین، این است که [[خشمگین]] نشوی<ref>ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، ج۱، ص۸۹.</ref>.


=== حسن خلق صفتی [[ایمانی]] ===
=== حسن خلق صفتی [[ایمانی]] ===
بدون [[شک]] خوش‌اخلاقی ریشه در [[ایمان]] [[انسان]] دارد. به همین دلیل [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ‏ أَكْمَلَ‏ الْمُؤْمِنِينَ‏ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«از میان اهل ایمان، ایمان کسی کامل‌تر است که اخلاقش بهتر است». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹.</ref>؛
بدون [[شک]] خوش‌اخلاقی ریشه در [[ایمان]] [[انسان]] دارد. به همین دلیل [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ‏ أَكْمَلَ‏ الْمُؤْمِنِينَ‏ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«از میان اهل ایمان، ایمان کسی کامل‌تر است که اخلاقش بهتر است». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹.</ref>.
 
[[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمود: {{متن حدیث|أَفْضَلُ‏ النَّاسِ‏ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«از مردم، ایمان کسی برتر است که اخلاقش بهتر است». صدوق، معانی الاخبار، ص۱۹۵.</ref>؛


و به همین دلیل است که [[امیرالمؤمنین]] نیز می‌فرماید: {{متن حدیث|عُنْوَانُ‏ صَحِيفَةِ الْمُؤْمِنِ‏ حُسْنُ‏ خُلُقِهِ‏}}<ref>«سرلوحه نامه عمل مؤمن، حسن خلق اوست». محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>؛
[[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمود: {{متن حدیث|أَفْضَلُ‏ النَّاسِ‏ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«از مردم، ایمان کسی برتر است که اخلاقش بهتر است». صدوق، معانی الاخبار، ص۱۹۵.</ref> و به همین دلیل است که [[امیرالمؤمنین]] نیز می‌فرماید: {{متن حدیث|عُنْوَانُ‏ صَحِيفَةِ الْمُؤْمِنِ‏ حُسْنُ‏ خُلُقِهِ‏}}<ref>«سرلوحه نامه عمل مؤمن، حسن خلق اوست». محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۳.</ref>.


در روایتی از رسول خدا {{صل}} آمده است: وقتی [[خداوند متعال]] ایمان را آفرید عرض کرد: خدایا به من نیرو ده و [[خداوند]] حسن خلق و [[سخاوت]] را برای تقویت به او داد و چون [[کفر]] را آفرید، عرض کرد: خدایا مرا تقویت کن و خداوند متعال [[بخل]] و بد خلقی را به او داد<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۰۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۳.</ref>.
در روایتی از رسول خدا {{صل}} آمده است: وقتی [[خداوند متعال]] ایمان را آفرید عرض کرد: خدایا به من نیرو ده و [[خداوند]] حسن خلق و [[سخاوت]] را برای تقویت به او داد و چون [[کفر]] را آفرید، عرض کرد: خدایا مرا تقویت کن و خداوند متعال [[بخل]] و بد خلقی را به او داد<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۰۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۳.</ref>


=== حسن خلق صفتی [[عقلانی]] ===
=== حسن خلق صفتی عقلانی ===
امام صادق {{ع}} تعداد زیادی از مصداق‌های حسن‌خلق را در ردیف [[جنود]] [[عقل]] نام برده است؛ از جمله: [[رفق]]، [[تواضع]]، [[حلم]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۱.</ref>، [[دوستی]]، [[مدارا]] و سهل‌گیری<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۲.</ref>؛ بنابراین، [[حسن خلق]] با نیروی [[عقل انسان]] نسبت مستقیم دارد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَكْمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«کسی از عقل کامل‌تر برخوردار است که اخلاقش بهتر است». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۳.</ref>؛<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۳.</ref>.
امام صادق {{ع}} تعداد زیادی از مصداق‌های حسن‌خلق را در ردیف [[جنود]] [[عقل]] نام برده است؛ از جمله: [[رفق]]، [[تواضع]]، [[حلم]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۱.</ref>، [[دوستی]]، [[مدارا]] و سهل‌گیری<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۲.</ref>؛ بنابراین، [[حسن خلق]] با نیروی [[عقل انسان]] نسبت مستقیم دارد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَكْمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً}}<ref>«کسی از عقل کامل‌تر برخوردار است که اخلاقش بهتر است». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۳.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۳.</ref>


=== حسن خلق [[بهترین]] [[نیکی]] ===
=== حسن خلق [[بهترین]] [[نیکی]] ===
[[امام حسن مجتبی]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ أَحْسَنَ‏ الْحَسَنِ‏ الْخُلُقُ الْحَسَنُ}}<ref>«بهترین نیکی خلق خوش است. ‌» صدوق، خصال، ج۱، ص۲۹.</ref>؛
[[امام حسن مجتبی]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ أَحْسَنَ‏ الْحَسَنِ‏ الْخُلُقُ الْحَسَنُ}}<ref>«بهترین نیکی خلق خوش است. ‌» صدوق، خصال، ج۱، ص۲۹.</ref>. به همین دلیل از هر کار نیکی در ترازوی عمل سنگین‌تر است. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ امْرِئٍ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ أَفْضَلُ‏ مِنْ‏ حُسْنِ‏ الْخُلُقِ}}<ref>«در روز قیامت برتر از حسن خلق چیزی در ترازوی عمل هیچ‌کس نهاده نمی‌شود». محمد بن یعقوب کلینی، کافی ج۲، ص۹۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۴.</ref>


به همین دلیل از هر کار نیکی در ترازوی عمل سنگین‌تر است.
=== حسن خلق [[محبوب خدا]] ===
[[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ امْرِئٍ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ أَفْضَلُ‏ مِنْ‏ حُسْنِ‏ الْخُلُقِ}}<ref>«در روز قیامت برتر از حسن خلق چیزی در ترازوی عمل هیچ‌کس نهاده نمی‌شود». محمد بن یعقوب کلینی، کافی ج۲، ص۹۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۴.</ref>.
از [[امام سجاد]] {{ع}} [[روایت]] شده است: سه نفر [[مشرک]] هم‌قسم شدند که رسول خدا {{صل}} را به [[قتل]] برسانند. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[مأمور]] دفع ایشان شد، به سراغشان رفت، یکی از آنان را کشت و دو نفر دیگر را دستگیر کرد و [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} آورد. حضرت فرمود یکی از آنان را آوردند، به او فرمود: [[یگانگی خدا]] و [[رسالت]] مرا [[تصدیق]] کن. گفت [[تحمل]] [[کوه]] ابوقبیس از گفتن این کلمه برایم آسان‌تر است. حضرت فرمود تا گردن او را زدند. نفر دوم را خدمت او آوردند، حضرت به او نیز [[اسلام]] را پیشنهاد کرد. گفت: مرا به دوستم ملحق کنید. فرمود: او را هم گردن بزنید. [[علی]] {{ع}} او را برای گردن زدن بیرون برد. [[جبرئیل]] نازل شد و عرض کرد: یا [[محمد]]! پروردگارت [[سلام]] می‌رساند و می‌گوید او را نکش، زیرا خوش‌اخلاق و سخاوتمند است. فرمود: بازش گردانید، زیرا پروردگارم به من خبر داد او خوش‌اخلاق و سخاوتمند است. [[مرد]] مشرک با شنیدن این سخن گفت: پس من هم [[شهادت]] می‌دهم جز خدای یگانه معبودی نیست و تو [[رسول]] خدایی. رسول خدا {{صل}} فرمود: این مرد از کسانی است که حسن خلق و سخاوتش او را به [[بهشت جاوید]] رسانید<ref>صدوق، امالی، ص۱۰۵.</ref>.


=== حسن خلق [[محبوب خدا]] ===
[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|‏مَا يَقْدَمُ الْمُؤْمِنُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَمَلٍ بَعْدَ الْفَرَائِضِ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ أَنْ‏ يَسَعَ‏ النَّاسَ‏ بِخُلُقِهِ‏}}<ref>«مؤمن پس از انجام واجبات، عملی محبوب‌تر از حسن خلق - که همه از آن بهره‌مند شوند - به محضر خدای تعالی نمی‌برد». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۴.</ref>.
از [[امام سجاد]] {{ع}} [[روایت]] شده است: سه نفر [[مشرک]] هم‌قسم شدند که رسول خدا {{صل}} را به [[قتل]] برسانند. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[مأمور]] دفع ایشان شد، به سراغشان رفت، یکی از آنان را کشت و دو نفر دیگر را دستگیر کرد و [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} آورد. [[حضرت]] فرمود یکی از آنان را آوردند، به او فرمود: [[یگانگی خدا]] و [[رسالت]] مرا [[تصدیق]] کن. گفت [[تحمل]] [[کوه]] ابوقبیس از گفتن این کلمه برایم آسان‌تر است. حضرت فرمود تا گردن او را زدند. نفر دوم را خدمت او آوردند، حضرت به او نیز [[اسلام]] را پیشنهاد کرد. گفت: مرا به دوستم ملحق کنید. فرمود: او را هم گردن بزنید. [[علی]] {{ع}} او را برای گردن زدن بیرون برد. [[جبرئیل]] نازل شد و عرض کرد: یا [[محمد]]! پروردگارت [[سلام]] می‌رساند و می‌گوید او را نکش، زیرا خوش‌اخلاق و سخاوتمند است. فرمود: بازش گردانید، زیرا پروردگارم به من خبر داد او خوش‌اخلاق و سخاوتمند است. [[مرد]] مشرک با شنیدن این سخن گفت: پس من هم [[شهادت]] می‌دهم جز خدای یگانه معبودی نیست و تو [[رسول]] خدایی. رسول خدا {{صل}} فرمود: این مرد از کسانی است که حسن خلق و سخاوتش او را به [[بهشت جاوید]] رسانید<ref>صدوق، امالی، ص۱۰۵.</ref>.
[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|‏مَا يَقْدَمُ الْمُؤْمِنُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَمَلٍ بَعْدَ الْفَرَائِضِ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ أَنْ‏ يَسَعَ‏ النَّاسَ‏ بِخُلُقِهِ‏}}<ref>«مؤمن پس از انجام واجبات، عملی محبوب‌تر از حسن خلق - که همه از آن بهره‌مند شوند - به محضر خدای تعالی نمی‌برد». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۴.</ref>.


=== [[حسن خلق]] [[تکلیف شرعی]] ===
=== [[حسن خلق]] [[تکلیف شرعی]] ===
از آنجا که [[شرع]] [[مقدس]] به هر چیزی که برای [[انسان]] مصلحتی داشته باشد امر می‌کند و از هر چیزی که برای انسان مفسده‌ای داشته باشد، [[نهی]] می‌کند، به بیان‌های مختلف به حسن خلق [[فرمان]] داده است؛ برای نمونه، [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|خَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ‏ حَسَنٍ‏}}<ref>«با مردم با اخلاق خوش آمیزش کن». محمد بن حسن حر عاملی، وسائل‌الشیعه (آل البیت)، ج۱۶، ص۱۰۴.</ref>؛
از آنجا که [[شرع]] [[مقدس]] به هر چیزی که برای [[انسان]] مصلحتی داشته باشد امر می‌کند و از هر چیزی که برای انسان مفسده‌ای داشته باشد، [[نهی]] می‌کند، به بیان‌های مختلف به حسن خلق [[فرمان]] داده است؛ برای نمونه، [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|خَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ‏ حَسَنٍ‏}}<ref>«با مردم با اخلاق خوش آمیزش کن». محمد بن حسن حر عاملی، وسائل‌الشیعه (آل البیت)، ج۱۶، ص۱۰۴.</ref>؛


و امام صادق {{ع}} از آن [[حضرت]] [[روایت]] کرده است که فرمود: {{متن حدیث|إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ‏ فَسَعُوهُمْ‏ بِأَخْلَاقِكُمْ‏‏}}<ref>«شما با اموالتان نمی‌توانید به همه مردم برسید؛ پس با اخلاقتان ایشان را فراگیرید». صدوق، امالی، ص۶۲؛ محمد بن الفتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶.</ref>؛
و امام صادق {{ع}} از آن حضرت [[روایت]] کرده است که فرمود: {{متن حدیث|إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ‏ فَسَعُوهُمْ‏ بِأَخْلَاقِكُمْ‏‏}}<ref>«شما با اموالتان نمی‌توانید به همه مردم برسید؛ پس با اخلاقتان ایشان را فراگیرید». صدوق، امالی، ص۶۲؛ محمد بن الفتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۳۷۶.</ref>.
 
نحوه بیان این [[احادیث]] به گونه‌ای است که از نظر [[شرعی]] بر [[وجوب]] دلالت دارند؛ بنابراین، می‌توان گفت مراعات [[حسن اخلاق]] تکلیف شرعی است<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص۱۸۵.</ref>.
 
== نشانه‌های [[حسن خلق]] ==
از آنجا که [[انسان]] به اقتضای [[حب نفس]]، [[عیوب]] خود را نمی‌بیند، با اندک مجاهده‌ای که به [[ترک گناهان]] بزرگ و آشکار منتهی شود، [[گمان]] می‌کند نفس خویش را [[پاکیزه]] کرده، به [[حسن خلق]] [[دست]] یافته و از تلاش و [[مجاهدت]] بی‌نیاز شده است؛ از این رو لازم است با نشانه‌های [[حسن خلق]] آشنا شویم که [[فریب]] نفس را نخوریم و بازیچه [[شیطان]] نشویم. پیش از این دانستیم که [[حسن خلق]] مساوی [[دین]] و نشانۀ کمال [[ایمان]] است؛ بنابراین هر چیز که در [[روایات]] [[پیشوایان معصوم]] نشانه [[ایمان]] است، نشان [[حسن خلق]] نیز به شمار می‌رود.


نحوه بیان این [[احادیث]] به گونه‌ای است که از نظر [[شرعی]] بر [[وجوب]] دلالت دارند؛ بنابراین، می‌توان گفت مراعات [[حسن اخلاق]] تکلیف شرعی است.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۵.</ref>.
[[رسول خدا]] نیز در [[مقام]] [[تعیین]] آثار عملی [[ایمان]] با اشاره به ویژگی‌های [[مؤمنان]]، از هر ویژگی نشانی از [[حسن خلق]] ساخته است. از جمله [[نشانه‌ها]] در [[کلام]] [[رسول خدا]] می‌توان [[مهمان‌نوازی]]، [[احترام]] به [[همسایه]]، [[احترام به والدین]]، [[سکوت]]، نیکودرایی، نیکی‌پسندی و زشتی‌ستیزی و [[رازداری]] را نام برد. آن حضرت در این زمینه فرمود:
# "هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد باید میهمانش را [[احترام]] کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷ و ج۶، ص۲۸۵؛ محمد بن حسن قمی، العقد النضید، ص۲۲.</ref>.
# "هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد، باید همسایه‌اش را گرامی بدارد با همسایه‌اش را [[آزار]] ندهد"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ فَلْيُكْرِمْ اَلْآخِرِ جَارَهُ فَلاَ يُؤْذِي جَارَهُ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷.</ref>.
# "هرکس به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد یا سخن خیر بگوید یا [[سکوت]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَسْكُتْ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۶۶۷؛ شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضایل امیرالمؤمنین، ص۱۵۳.</ref>.
# "هرکس به [[خدا]] و روز پایان [[ایمان]] دارد، باید پدر و مادرش را [[احترام]] کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ وَالِدَيْهِ}}؛ محمد بن حسن قمی، العقد النضید؛ ص۲۲؛ شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضایل امیرالمؤمنین، ص۱۷۶.</ref>.
# "هنگامی که مؤمنی را ساکت دیدید به او نزدیک شوید که القای [[حکمت]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|إِذَا رَأَيْتُمُ اَلْمُؤْمِنَ صَمُوتاً فَادْنُوا مِنْهُ فَإِنَّهُ يُلْقِي اَلْحِكْمَةَ}}؛ حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۳۷۹.</ref>.
# "هر کسی که [[کار نیک]] شادش می‌کند و کار بد را نمی‌پسندد، [[مؤمن]] است"<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَةٌ وَ سَاءَتْهُ سَيِّئَةٌ فَهُوَ مُؤْمِنٌ}}؛ ابن ابی‌جمهور، عوالی اللئالی، ج۱، ص۱۲۳؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۳۵۱، این روایت در کافی، ج۲، ص۲۳۳ از امام صادق {{ع}} نقل شده است.</ref>.
# "مجلس دو همنشین امانتی است الهی، پس هیچ‌کدام [[حق]] ندارد رازی را که برادرش خوش ندارد، افشا کند"<ref>{{متن حدیث| إِنَّمَا يَتَجَالَسُ اَلْمُتَجَالِسَانِ بِأَمَانَةِ اَللَّهِ فَلاَ يَحِلُّ لِأَحَدِهِمَا أَنْ يُفْشِيَ عَلَى أَخِيهِ مَا يَكْرَهُ}}؛ شهاب‌الدین عسقلانی، فتح الباری، ج۱۱، ص۶۹؛ عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، الجامع الصغیر، ج۱، ص۳۹۴.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۵۳-۵۴.</ref>


== دعای [[پیامبر]] {{صل}} برای [[خوش‌خویی]] ==
== دعای [[پیامبر]] {{صل}} برای [[خوش‌خویی]] ==
خط ۹۳: خط ۹۲:
# به [[نقل]] از [[ابن عبّاس]]؛ [[پیامبر خدا]] {{صل}} چون به آینه می‌نگریست، می‌گفت: "[[ستایش]]، ویژه خدایی است که [[خلقت]] و خُلق مرا [[نیکو]] کرد"<ref>{{متن حدیث|عن ابن عباس: كَانَ رَسُولُ اللهِ {{صل}}: إِذَا نَظَرَ فِي الْمِرْآةِ قَالَ: الْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى حَسَّنَ خَلقِي خُلُقِي}}؛ الدعاء للطبرانی، ص۱۴۴، ح۴۰۲؛ مسند أبی یعلی، ج۳، ص۱۰۳، ح۲۶۰۴؛ تاریخ الإسلام للذهبی، ج۱۰، ص۵۱۲؛ کنزالعمال، ج۷، ص۱۲۴، ح۱۸۳۰۱ و راجع، الخصال، ص۶۱۲ و تحف العقول، ص۱۱ و مکارم الأخلاق، ج۱، ص۱۶۱، ح۴۴۷.</ref>.
# به [[نقل]] از [[ابن عبّاس]]؛ [[پیامبر خدا]] {{صل}} چون به آینه می‌نگریست، می‌گفت: "[[ستایش]]، ویژه خدایی است که [[خلقت]] و خُلق مرا [[نیکو]] کرد"<ref>{{متن حدیث|عن ابن عباس: كَانَ رَسُولُ اللهِ {{صل}}: إِذَا نَظَرَ فِي الْمِرْآةِ قَالَ: الْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى حَسَّنَ خَلقِي خُلُقِي}}؛ الدعاء للطبرانی، ص۱۴۴، ح۴۰۲؛ مسند أبی یعلی، ج۳، ص۱۰۳، ح۲۶۰۴؛ تاریخ الإسلام للذهبی، ج۱۰، ص۵۱۲؛ کنزالعمال، ج۷، ص۱۲۴، ح۱۸۳۰۱ و راجع، الخصال، ص۶۱۲ و تحف العقول، ص۱۱ و مکارم الأخلاق، ج۱، ص۱۶۱، ح۴۴۷.</ref>.
# به [[نقل]] از [[عبد الله بن عمرو]]؛ [[پیامبر خدا]] {{صل}} این [[دعا]] را فراوان می‌خواند: "خدایا! تندرستی و خویشتن‌داری و [[امانتداری]] و [[خوش‌خویی]] و [[خشنودی]] به تقدیر را از تو درخواست می‌کنم"<ref>{{متن حدیث|عن عبدالله بن عمرو: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}: کَانَ یُکْثِرُ أَنْ یَدْعُوَ: اللّهُمَّ انِّي اسْأَلُكَ الْصِّحَّةَ وَ الْعِفَّةَ وَ الْأَمَانَةَ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ وَ الرِّضَا بِالْقَدَرِ}}؛ الأدب المفرد، ص۱۰۰، ح۳۰۷؛ الدعاء للطبرانی، ص۴۱۵، ح۱۴۰۶؛ تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۱۲۱، الرقم ۶۵۷۱؛ تاریخ دمشق، ج۵۴، ص۶۵، ح۱۱۳۵۴، کنز العمّال، ج۲، ص۱۸۳، ح۳۶۵۰؛ الإقبال، ج۲، ص۲۲۷، من دون إسناد إلی أحد من أهل البیت {{عم}}، بحار الأنوار، ج۹۱، ص۸۲، ح۳. </ref>.
# به [[نقل]] از [[عبد الله بن عمرو]]؛ [[پیامبر خدا]] {{صل}} این [[دعا]] را فراوان می‌خواند: "خدایا! تندرستی و خویشتن‌داری و [[امانتداری]] و [[خوش‌خویی]] و [[خشنودی]] به تقدیر را از تو درخواست می‌کنم"<ref>{{متن حدیث|عن عبدالله بن عمرو: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}: کَانَ یُکْثِرُ أَنْ یَدْعُوَ: اللّهُمَّ انِّي اسْأَلُكَ الْصِّحَّةَ وَ الْعِفَّةَ وَ الْأَمَانَةَ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ وَ الرِّضَا بِالْقَدَرِ}}؛ الأدب المفرد، ص۱۰۰، ح۳۰۷؛ الدعاء للطبرانی، ص۴۱۵، ح۱۴۰۶؛ تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۱۲۱، الرقم ۶۵۷۱؛ تاریخ دمشق، ج۵۴، ص۶۵، ح۱۱۳۵۴، کنز العمّال، ج۲، ص۱۸۳، ح۳۶۵۰؛ الإقبال، ج۲، ص۲۲۷، من دون إسناد إلی أحد من أهل البیت {{عم}}، بحار الأنوار، ج۹۱، ص۸۲، ح۳. </ref>.
# [[پیامبر خدا]] {{صل}} در [[دعا]] می‌فرماید: خدای من! مرا [[محبوب]] خودت گردان و مرا در نزد خودم - ای خدای من - [[خوار]] خودت کن و در چشم [[مردم]]، بزرگم بدار و از [[زشتی]] [[اخلاق]]، دورم بگردان<ref>{{متن حدیث|رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}: فِي الدُّعَاءِ – إِلَيْكَ رَبِّي حَبِّبْنِي، وَ فِي نَفْسِي لَكَ رَبِّي ذَلِّلْنِي وَ فِي أَعْيُنِ النَّاسِ عَظَّمَنِي، وَ مَنْ سَيِّئِ الْأَخْلَاقِ جَنِّبْنِي }}؛ الفردوس، ج۱، ص۴۲۵، ح۱۷۲۷، کنز العمّال، ج۲، ص۱۹۲، ح۳۷۰۴، نقلاً عن ابن لال و کلاهما عن ابن مسعود.</ref><ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ج۱، ص ۲۷۸-۲۷۹.</ref>.
# [[پیامبر خدا]] {{صل}} در [[دعا]] می‌فرماید: خدای من! مرا [[محبوب]] خودت گردان و مرا در نزد خودم - ای خدای من - [[خوار]] خودت کن و در چشم [[مردم]]، بزرگم بدار و از [[زشتی]] [[اخلاق]]، دورم بگردان<ref>{{متن حدیث|رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}: فِي الدُّعَاءِ – إِلَيْكَ رَبِّي حَبِّبْنِي، وَ فِي نَفْسِي لَكَ رَبِّي ذَلِّلْنِي وَ فِي أَعْيُنِ النَّاسِ عَظَّمَنِي، وَ مَنْ سَيِّئِ الْأَخْلَاقِ جَنِّبْنِي }}؛ الفردوس، ج۱، ص۴۲۵، ح۱۷۲۷، کنز العمّال، ج۲، ص۱۹۲، ح۳۷۰۴، نقلاً عن ابن لال و کلاهما عن ابن مسعود.</ref>.<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ج۱، ص۲۷۸-۲۷۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۵٬۴۷۸

ویرایش