اقتصاد در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== وضعیت [[اقتصادی]] به هنگام [[خلافت علی]] {{ع}} ==

علی {{ع}} در [[خطبه شقشقیه]] [[عثمان]] را این‌سان می‌شناساند:

... تا سومین به مقصود رسید و همچون چارپا بتاخت، و خود را در کشتزار [[مسلمانان]] انداخت، و پیاپی دوپهلو را آکنده کرد و تهی ساخت. خویشاوندانش با او ایستادند، و [[بیت المال]] را خوردند و بر باد دادند، چون شتر که مهار برد، و [[گیاه]] بهاران چرد؛...<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>.

[[احقاق حق]] [[ستمدیدگان]] و جلوگیری از هر گونه [[ظلم و جور]]، معیار [[مشروعیت حکومت]] است و تمام دلخوشی و [[انگیزه]] علی در قبول [[زمامداری]]، از کلامش خطاب به [[ابن عباس]] آشکار می‌شود.

در دیدگاه [[امام علی]] {{ع}} وجود [[فقر]] در [[جامعه]]، بر اثر عدم پرداخت [[حقوق]] [[واجب]] از سوی توانمندان است:

=== [[عمران]] و [[آبادانی]] (توسعه و [[رشد اقتصادی]]) ===

[[امام]] درباره این [[آیه]] می‌فرماید:

در [[اندیشه]] امام [[اصلاح]] مردم به اصلاح [[خراج]] و مؤدیان آن است که به عمران و آبادی بستگی بسیار دارد.

بر این اساس، هر سیاستی که به [[آبادانی]] و فربھی [[معیشت]] دنیوی بینجامد، ولی به ارزش‌های معنوی صدمه وارد کند، از نگاه [[حضرت]] مردود است. البته چنان‌چه این جدایی صورت گیرد و مسائل معنوی [[قربانی]] [[مادیات]] شود، باز هم [[مصالح دنیوی]] با [[شکست]] مواجه خواهد شد و حتی [[دنیاطلبان]] هم به [[رفاه]] مطلوب خود نخواهند رسید؛ زیرا حذف گرایش‌های معنوی، خسارت‌های دنیوی فراوانی بر جای می‌گذارد و [[زندگی اجتماعی]] را با بحران‌های جدید و شدید رو به رو می‌کند:

دو [[هدف]] بسط [[عدالت اجتماعی]] - [[اقتصادی]] و [[رشد]] و توسعه، می‌توانند مکمل هم باشند. سیاست‌هایی که در جهت بهبود وضع [[فقرا]] اتخاذ می‌شود، با افزایش بهره‌وری، بر [[عمران]] و [[آبادانی]] تأثیر مثبت دارد و همچنین تدابیری که منجر به رونق [[تولید]] می‌شوند، [[بیکاری]] را کاهش داده، سطح [[زندگی]] بیکاران را به سایر [[مردم]] نزدیک می‌سازند؛ اما ممکن است پی‌گیری دو هدف پیش‌گفته با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط [[کشور]]، به [[تزاحم]] انجامد. در این صورت، جانب [[عدالت]] [[برتری]] دارد؛ زیرا در [[اندیشه]] [[علوی]] [[تحمل فقر]] و [[احساس]] [[اختلافات]] فاحش طبقاتی، مفاسدی به بار می‌آورد که [[جامعه]] را از هدف اصلی [[منحرف]] می‌سازد و برگرداندن جامعه به مسیر اصلی - اگر غیرممکن نباشد - تاوان بسیار سنگینی خواهد داشت. [[مشکلات]] [[حکومت علوی]] و کوتاه بودن دوران آن، پاره‌ای از هزینه سنگین [[اصلاح جامعه]] و برگرداندن آن به مسیر اصلی بود که علی {{ع}} پرداخت.<ref>[[محمد تقی حکیم آبادی گیلک|حکیم آبادی گیلک، محمد تقی]]، [[دولت و سیاست‌های اقتصادی (مقاله)| مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۳۵۵.</ref>

راهبردهای [[جامعه آرمانی]] [[علوی]] در عرصه [[اقتصاد]]، «[[صرفه‌جویی]] در هزینه‌های [[اداری]] [[حکومت]]» و «[[توزیع]] عادلانه درآمد»های عمومی در میان [[آحاد جامعه]] و به ویژه [[فقیران]] است. در آرا و [[سیره امام]]، تأکید بر مؤلفه‌های اقتصادی، نظیر تأکید بر کار، [[عمران]] و [[آبادانی]]، [[رشد]] [[تولید]] و کسب و [[تجارت]] عادلانه، فراوان به چشم می‌خورد<ref>موسوعة الامام علی {{ع}}، ج۴، ص۱۶۹-۲۰۰.</ref>، ولی [[ادله]] بسیاری بر توجه و تأکید ویژه [[امام]] بر مسئله صرفه‌جویی و توزیع عادلانه درآمد عمومی دلالت دارد؛ توزیعی منسجم، پیاپی و عادلانه که به سرعت فرصت‌های از دست رفته فقیران را به آنان باز گرداند و امکان خروج آنان را از مدار [[فقر]] و [[استضعاف]] فراهم آورد، و از انباشت [[ثروت]] نزد [[ثروتمندان]] جلوگیری کند. این ادله بدین قرارند:

همه ادله‌های یادشده، دو [[راهبرد]] «توزیع عادلانه درآمد عمومی» و «صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری [[حکومت]]» را در جایگاه مهم‌ترین و بنیادی‌ترین آموزه [[اقتصادی]] [[جامعه آرمانی]] [[علوی]] قرار می‌دهد و تمام [[سیاست‌ها]] و برنامه‌های اقتصادی دیگر را به صورت [[تابعی]] از راهبرد مزبور در می‌آورد. [[بدیهی]] است بر پایه این راهبرد، ضریب [[همدلی]] و [[برادری]] در میان [[مسلمانان]] افزایش می‌یابد و مسیر گردش [[اجتماعی]] تلاش اقتصادی نه بر مبنای [[سود]] و [[رفاه]] شخصی، که بر پایه سود و رفاه جمعی و کسب [[رضایت الهی]] [[استوار]] می‌گردد و [[فقر]] و [[محرومیت]]، حتی اگر کاملاً محو نشود، مهار و محدود خواهد شد.<ref>[[سید عباس نبوی|نبوی، سید عباس]]، [[جامعه آرمانی (مقاله)| مقاله «جامعه آرمانی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۱۸۲.</ref>