برهان نفس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = اثبات وجود خدا | | موضوع مرتبط = اثبات وجود خدا | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = [[برهان نفس در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | | مداخل مرتبط = [[برهان نفس در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
یکی از راه‌های [[خداشناسی]]، برهان نفس است، به این معنی که انسان با [[تأمل]] و کنجکاوی در نفس خویش می‌تواند به خداشناسی دست یابد. این برهان، هم‌سنگ دیگر [[براهین عقلی]] و [[فلسفی]] در [[فلسفه]] و [[کلام]] مطرح نشده، اما در [[نصوص دینی]] به وفور به این مسأله تأکید شده و [[آیات]] و [[روایات]] متعدد هم‌صدا به این نکته تأکید دارند که برای [[شناخت خداوند]] و [[ایمان]] به [[مبدأ و معاد]] باید به نفس خود [[رجوع]] کرد و آن را به جدّ مورد [[تأمل]] و مطالعه قرار داد. مرحوم [[امام]] در توضیح چگونگی دلالت نفس بر [[شناخت]] در توضیح [[روایت]]: {{متن حدیث|من عرف نفسه عرف ربه}} مطالب ذیل را متذکر شده‌اند. | یکی از راه‌های [[خداشناسی]]، برهان نفس است، به این معنی که انسان با [[تأمل]] و کنجکاوی در نفس خویش می‌تواند به خداشناسی دست یابد. این برهان، هم‌سنگ دیگر [[براهین عقلی]] و [[فلسفی]] در [[فلسفه]] و [[کلام]] مطرح نشده، اما در [[نصوص دینی]] به وفور به این مسأله تأکید شده و [[آیات]] و [[روایات]] متعدد هم‌صدا به این نکته تأکید دارند که برای [[شناخت خداوند]] و [[ایمان]] به [[مبدأ و معاد]] باید به نفس خود [[رجوع]] کرد و آن را به جدّ مورد [[تأمل]] و مطالعه قرار داد. مرحوم [[امام]] در توضیح چگونگی دلالت نفس بر [[شناخت]] در توضیح [[روایت]]: {{متن حدیث|من عرف نفسه عرف ربه}} مطالب ذیل را متذکر شده‌اند. | ||
=== نفس از لطائف [[ | === نفس از لطائف صُنع [[الهی]] === | ||
پیش‌تر در تبیین [[راه‌های شناخت خدا]]، به راه حسیون و طبیعت‌منشان اشاره شد که قلمرو مطالعاتی آنان تمام صنع و [[آفرینش الهی]] است. «نفس» به عنوان یکی از اعجوبات دستگاه [[آفرینش]] می‌تواند نقش مؤثری در [[شناخت خدا]] ایفا کند. اصل وجود تجردی، نحوه [[درک]] مفاهیم و مدرکات و [[حفظ]] آنها، چگونگی اداره [[بدن]] و [[دستورات]] لازم بر اعضاء و [[تبعیت]] اعضاء از آن و غیره که تأمل و [[تفکر]] در آنها، وجود [[آفریدگار]] [[خلاق]] و [[مدبر]] برای نفس را [[اثبات]] می‌کند. [[تذکر]] می‌دهد چنین [[معرفتی]] به [[خدا]] از این راه، [[معرفت]] [[اهل]] متوسط است<ref>امام خمینی، شرح جنود عقل و جهل، ص۱۱۸.</ref><ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۳۹.</ref> | پیش‌تر در تبیین [[راه‌های شناخت خدا]]، به راه حسیون و طبیعت‌منشان اشاره شد که قلمرو مطالعاتی آنان تمام صنع و [[آفرینش الهی]] است. «نفس» به عنوان یکی از اعجوبات دستگاه [[آفرینش]] می‌تواند نقش مؤثری در [[شناخت خدا]] ایفا کند. اصل وجود تجردی، نحوه [[درک]] مفاهیم و مدرکات و [[حفظ]] آنها، چگونگی اداره [[بدن]] و [[دستورات]] لازم بر اعضاء و [[تبعیت]] اعضاء از آن و غیره که تأمل و [[تفکر]] در آنها، وجود [[آفریدگار]] [[خلاق]] و [[مدبر]] برای نفس را [[اثبات]] می‌کند. [[تذکر]] می‌دهد چنین [[معرفتی]] به [[خدا]] از این راه، [[معرفت]] [[اهل]] متوسط است<ref>امام خمینی، شرح جنود عقل و جهل، ص۱۱۸.</ref><ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۳۹.</ref> | ||
=== نفس [[انسانی]] | === نفس [[انسانی]] مظهر الوهی === | ||
نگاه دیگر به نفس و [[انسان]]، نه از منظر صنع الهی و [[افعال]] شگفت‌انگیز نفس، بلکه از منظر اینکه نفس مظهر و [[خلیفه الهی]] در اتصاف به صفات کمالی است. به تعبیر امام، وجود انسان، عصاره تمام عالَم و تمام موجودات است و وجودش یک نقشه کوچکی می‌باشد که از روی نقشه بزرگ عالم و کون کبیر از [[عقل اول]] تا آخرین نقطه وجود برداشته شده است و این وجود انسانی همانند یک نقشه کوچکی است که از وجود کل عالم کبیر برداشته شده است. در [[حق]] دارنده چنین نگره‌ای به انسان روایت {{متن حدیث|مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ}} وارد شده است<ref>امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۳۰۳.</ref>. به تعبیر دیگر، [[مقام]] انسانی [[مقام خلافت الهی]] است که مظهر [[صفات جمال و جلال]] [[حق تعالی]] بوده و [[حقیقت]] وجودی‌اش، کون جامع تمام مراتب وجود ([[عقلی]]، مثالی و [[حسی]]) است که به فرمایش [[امام علی]] {{ع}} در آن عالم کبیر منطوی است<ref>امام خمینی، التعلیقة علی الفوائد الرضویة، ص۱۶۰؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۲۶۱؛ شرح دعاء السحر، ص۷، ۵۴، ۱۴۷.</ref>. امام علی {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أ تزعم انّك جرم صغير *** و فيك انطوى العالم الأكبر}}.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۴۰.</ref> | نگاه دیگر به نفس و [[انسان]]، نه از منظر صنع الهی و [[افعال]] شگفت‌انگیز نفس، بلکه از منظر اینکه نفس مظهر و [[خلیفه الهی]] در اتصاف به صفات کمالی است. به تعبیر امام، وجود انسان، عصاره تمام عالَم و تمام موجودات است و وجودش یک نقشه کوچکی می‌باشد که از روی نقشه بزرگ عالم و کون کبیر از [[عقل اول]] تا آخرین نقطه وجود برداشته شده است و این وجود انسانی همانند یک نقشه کوچکی است که از وجود کل عالم کبیر برداشته شده است. در [[حق]] دارنده چنین نگره‌ای به انسان روایت {{متن حدیث|مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ}} وارد شده است<ref>امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۳۰۳.</ref>. به تعبیر دیگر، [[مقام]] انسانی [[مقام خلافت الهی]] است که مظهر [[صفات جمال و جلال]] [[حق تعالی]] بوده و [[حقیقت]] وجودی‌اش، کون جامع تمام مراتب وجود ([[عقلی]]، مثالی و [[حسی]]) است که به فرمایش [[امام علی]] {{ع}} در آن عالم کبیر منطوی است<ref>امام خمینی، التعلیقة علی الفوائد الرضویة، ص۱۶۰؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۲۶۱؛ شرح دعاء السحر، ص۷، ۵۴، ۱۴۷.</ref>. امام علی {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أ تزعم انّك جرم صغير *** و فيك انطوى العالم الأكبر}}.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۴۰.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:خداشناسی]] | [[رده:براهین خداشناسی]] | ||