بدعت در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

=== معنای اصطلاحی ===

بدعت در اصطلاح [[فقها]] یعنی داخل کردن در [[دین]]، هر آنچه از [[دین]] نیست<ref>المعتبر، ص۴۴؛ المنتهی، ج۲، ص۱۲۱؛ إیضاح الفوائد، ج۱، ص۷۸؛ الذکری، ج۲، ص۱۸۳ و جامع المقاصد، ج۲، ص۴۲۵.</ref>، ولی این تعریف نیاز به شرح و توضیح دارد؛ اگر آنچه انجام می‌گیرد یا آنچه باید ملتزم شد با [[ادله شرعی]] مقایسه شوند، یکی از [[صور]] زیر ممکن است:

# دلیل عام یا خاص وجود دارد که [مسأله مورد نظر] جزء دین نیست. دلیل عام مانند [[رهبانیت]] و [[ترک دنیا]]، [[دلایل قرآنی]] و [[روایی]] وجود دارد که رهبانیت در [[اسلام]] [[مشروعیت]] ندارد، مانند [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ}}<ref>سوره حدید، آیه ٢٧.</ref>، رهبانیتی که آن را [[بدعت‌گذاری]] کردند در صورتی که ما آن را ننوشته بودیم و [[روایت]] [[رسول خدا]] (صلّی [[اللّه]] علیه و آله) بنابر آنچه [[نقل]] شده فرمودند: «در [[امت]] من رهبانیت نیست»<ref>{{متن حدیث|لیس فی أمّتی رهبانیّة}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۳۴۴، باب الأوّل من أبواب آداب السفر، الحدیث ۴، همچنین بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۱۳، کتاب الإیمان و الکفر، باب النهی عن الرهبانیّة و السیاحة و سائر ما یأمر به أهل البدع.</ref>. دلیل خاص مانند رویگردانی از [[زنان]] و [[ترک ازدواج]]، بدون [[عذر]] [[مشروع]] در حالی که در مورد [[ازدواج]] روایتی از [[پیامبر]] {{صل}} آمده است: "ازدواج [[سنت]] من است، پس هر کس از آن رویگردان شود از من نیست"<ref>{{متن حدیث|النکاح سنّتی، فمن رغب عن سنّتی فلیس منّی}}؛ مرحوم صاحب جواهر درباره این روایت می‌گوید (ج۱۲، ص۲۹): {{عربی|النبوی المروی بین الفریقین}}، سپس حدیث را ذکر می‌کند. همچنین در بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۲۰، کتاب العقود و الإیقاعات، باب کراهة العزوبة، حدیث ٢٣ و سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۹۲، کتاب النکاح، باب ما جاء فی فضل النکاح، حدیث ١٨۴۶ با اختلاف کمی و به صورت متعدد همین مضمون و مانند آن در ابتدای باب ازدواج کتاب‌های حدیثی و فقهی روایت شده است.</ref>. بر این اساس کسی که [[اهل]] و عیالش و [[معاشرت با مردم]] را ترک کند یا اینکه از زنان رویگردان باشد و فقط به [[عبادت]] بپردازد، به قصد مشروعیت بخشیدن به این امور، در حقیقت آنچه را که جزء [[دین]] نیست، در دین داخل کرده است؛ زیرا [[عبادت]] نیازی به این امور ندارد. [[رسول خدا]] {{صل}} [[عابدترین]] [[مردم]] بود ولی در عین حال با مردم [[معاشرت]] و با [[زنان]] رابطه داشت. [[روایت]] شده است: "گروهی از [[یاران رسول خدا]]، زنان، [[خوردن]] در [[روز]] و خوابیدن در شب را بر خود [[حرام]] کردند، [[ام سلمه]]، رسول خدا {{صل}} را از جریان باخبر ساخت. [[حضرت]] به طرف [[یاران]] خویش رفت و فرمودند: چرا از زنان رویگردان شدید؟ من با زنان ([[همسر]]) رابطه دارم و در روز غذا می‌خورم و شب را می‎خوابم، پس کسی که از [[سنت]] من رویگردان باشد از من نیست"<ref>{{متن حدیث|أنّ‌ جماعة من الصحابة کانوا حرّموا علی أنفسهم النساء، و الإفطار بالنهار، و النوم باللیل، فأخبرت أمّ‌ سلمة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله، فخرج إلی أصحابه فقال: أترغبون عن النساء؟! إنّی آتی النساء، و آکل بالنهار، و أنام باللیل، فمن رغب عن سنّتی فلیس منّی...}}؛ وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۱، باب ٣ از أبواب مقدّمات النکاح، حدیث ٩.</ref>. همچنین روایت شده: "سکین [[نخعی]] مشغول عبادت بود و همسر، [[عطر]] (بوی خوش) و غذا را ترک کرده بود، پس در این باره به [[امام صادق]] (علیه [[السلام]]) نامه‌ای نوشت و از این مسأله [[سؤال]] کرد؟ حضرت در [[پاسخ]] برای او نوشتند: اما [[سخن]] تو در مورد [[همسران]]، تو خود می‌دانی رسول خدا ([[ص]]) همسران متعدد داشت، اما سخن تو درباره غذا، رسول خدا (ص) گوشت می‌خورد و عسل می‌نوشید"<ref>{{متن حدیث|أنّ‌ سکین النخعی کان تعبّد و ترک النساء و الطیب و الطعام، فکتب إلی أبی عبد اللّه {{ع}} یسأله عن ذلک‌؟ فکتب إلیه: أمّا قولک فی النساء، فقد علمت ما کان لرسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله من النساء، و أمّا قولک فی الطعام، فکان رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یأکل اللحم و العسل}}؛ وسائل الشیعه، ج١۵، باب أوّل من أبواب مقدّمات النکاح، الحدیث ٨.</ref>. از این رو هرچند [[عبادت]] به صورت کلی [[واجب]] است و مورد [[دستور الهی]] قرار گرفته است ولی زمانی که با امر حرامی همراه شود، [[فاسد]] می‌شود و صحیح نیست. در این صورت [[اعتقاد]] به [[مشروعیت]] چنین عملی، داخل کردن در [[دین]] است، چیزی که جزء دین نیست و این همان معنای [[بدعت]] است. نمونه‌های این مسأله بسیار زیاد است، مانند ملتزم شدن به مشروعیت بعضی از اقسام [[روزه]] که از آنها [[نهی]] شده است مثل [[روزه وصال]]<ref>روزه گرفتن دو روز پی درپی، بدون افطار بین آن دو روزه وصال نامیده می‌شود.</ref> و روزه دو [[عید فطر]] و قربان و روزه دهر (تمام سال) و روزه [[یوم]] الشک و مانند این موارد؛ زیرا در همه این موارد نهی صورت گرفته باشد و از همین قبیل است [[اقامه نماز]] مستحبی به صورت [[جماعت]]، زیرا جماعت برای [[نمازهای مستحبی]] [[تشریع]] نشده است، فقط برای [[واجبات]] تشریع شده است.  

# دلیلی بر اینکه چیزی (مسأله مورد نظر) جزء دین باشد، وجود ندارد، همچنین دلیلی بر اینکه جزء دین نباشد، نیز وجود ندارد، نه [[دلیل]] عام و نه دلیل خاص بلکه داخل بودن یا نبودن آن در دین مشکوک است، زیرا دلیلی بر وجود یا عدم نیست. هرچند این فرض بعید است زیرا اصول کلی وجود دارند که [[حکم]] مجهول را روشن می‌کند، ولی صرف فرض این صورت محال نیست. بر اساس فرض، اگر [[انسان]] [[شک]] کند چیزی جزء دین است یا نه و در عین حال ملتزم شود به اینکه جزء دین است، چیزی را که جزء دین نیست در دین داخل کرده است.