پرش به محتوا

ارصاد: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۹ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ارصاد در حدیث]] - [[ارصاد در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
ارصاد: در کمین نشستن.
ارصاد: در کمین نشستن.
این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در [[مرزهای کشور اسلامی]] و یا هرجا که احتمال خطر [[هجوم]] [[کفار]] وجود دارد، [[مستحب]] مؤکّد است<ref>فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.</ref>.
این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در مرزهای کشور [[اسلامی]] و یا هرجا که احتمال خطر هجوم [[کفار]] وجود دارد، [[مستحب]] مؤکّد است<ref>فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.</ref>.


[[فقها]] با استفاده از عنوان «ارصاد» که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.</ref> آمده و در کمین دشمن نشستن را به [[خدا]] نسبت داده است، واژه [[مرصد]] را در مورد [[مجاهدان]] و [[رزمندگان]] [[جبهه]] جهاد به کار برده‌اند.
[[فقها]] با استفاده از عنوان «ارصاد» که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.</ref> آمده و در کمین دشمن نشستن را به [[خدا]] نسبت داده است، واژه [[مرصد]] را در مورد [[مجاهدان]] و [[رزمندگان]] [[جبهه]] جهاد به کار برده‌اند.
در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک [[وظیفه]] [[دفاعی]] و نظامی ([[واجب کفایی]]) برای عموم [[جامعه اسلامی]] مقرر شده است: {{متن قرآن|وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ}}<ref>«و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.</ref> درباره دشمنانی که [[وفادار]] به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین [[رفتار]] کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید<ref>تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.</ref>.
در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک [[وظیفه]] [[دفاعی]] و نظامی ([[واجب کفایی]]) برای عموم [[جامعه اسلامی]] مقرر شده است: {{متن قرآن|وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ}}<ref>«و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.</ref> درباره دشمنانی که [[وفادار]] به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین [[رفتار]] کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید<ref>تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.</ref>.


عبارت {{متن قرآن|كُلَّ مَرْصَدٍ}} در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است.
عبارت {{متن قرآن|كُلَّ مَرْصَدٍ}} در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است. از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند.
از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند.
 
از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>.
از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>.
* المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه [[انگیزه]] [[جهاد]] در آنان برانگیخته شود و [[تصمیم]] بر شرکت در [[جبهه]] بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به [[شغل]] و کار خود می‌پردازند و به [[امور معاش]] و [[زندگی]] روزمره خود باز می‌گردند. این گروه ([[رزمندگان]] داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر [[فقه اسلامی]] دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه [[انگیزه]] [[جهاد]] در آنان برانگیخته شود و [[تصمیم]] بر شرکت در [[جبهه]] بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به [[شغل]] و کار خود می‌پردازند و به [[امور معاش]] و [[زندگی]] روزمره خود باز می‌گردند. این گروه ([[رزمندگان]] داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر [[فقه اسلامی]] دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
## سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
# در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
## در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
# در مواردی که [[امام]] {{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
## در مواردی که [[امام]] {{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
* نیروهایی که خود را [[وقف]] جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت [[وظیفه]] جهاد را بر عهده گرفته‌اند. [[حقوق]] ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در [[عهدنامه مالک اشتر]] در مورد آنان [[انتخاب]] و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
# نیروهایی که خود را [[وقف]] جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت [[وظیفه]] جهاد را بر عهده گرفته‌اند. [[حقوق]] ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در [[عهدنامه مالک اشتر]] در مورد آنان [[انتخاب]] و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۲.</ref>.
 
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۴۲.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۶: خط ۲۸:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:ارصاد]]
[[رده:جهاد]]
۱۱۸٬۱۹۶

ویرایش