تکالیف منتظران امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  =  

| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)

درباره [[وظایف]] و [[تکالیف]] [[شیعیان]] در [[دوران غیبت]]، سخن‌های بسیاری گفته شده است و حتی در بعضی کتاب‌ها از جمله کتاب "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم" تا هشتاد [[وظیفه]] برای [[منتظران]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} برشمرده شده است<ref>مکیال المکارم، ج ۲، ص ۱۰۴.</ref>. ما در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین این [[وظایف]] اشاره می‌کنیم:

# '''[[پیراستگی]] از [[بدی‌ها]] و آراستگی‌ها به [[خوبی‌ها]]''': [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "هرکس [[دوست]] دارد از [[یاران]] [[قائم]] {{ع}} باشد، باید که [[منتظر]] باشد و در این حال به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید..."<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.</ref>. [[امام زمان]] {{ع}} نیز می‌فرماید، "هریک از شما باید آن‌چه را که موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هرآن‌چه موجب [[خشم]] ما می‌گردد، دوری گزیند..."<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref> در توقیعی که از [[ناحیه مقدسه]] به مرحوم [[شیخ مفید]] صادر گردیده، [[اعمال]] ناشایست و گناهانی که از [[شیعیان]] حضرت سر می‌زند، یکی از اسباب و یا تنها سبب طولانی شدن [[غیبت]] و دوری [[شیعیان]] از [[دیدار]] آن حضرت شمرده شده است<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.</ref>.

# '''پیوند با [[مقام]] [[ولایت]]''': حفظ‍‌ و تقویت پیوند قلبی با حضرت و تجدید دائمی [[عهد]] و [[پیمان]] با آن حضرت. در روایتی از [[امام باقر]] {{ع}} می‌خوانیم: "... بر انجام [[واجبات]] [[صبر]] کنید و با دشمنانتان [[پایداری]] کنید و پیوند خود را با [[امام]] منتظرتان مستحکم نمایید"<ref>غیبة نعمانی، ص ۱۹۹.</ref>. اگر [[شیعه]] [[منتظر]]، در آغاز هر روز با حضور و توجه، [[عهد]] و پیمانی را با مقتدای خود تجدید نماید، هرگز به رکود، [[ذلت]]، [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] تن نخواهد داد. در همان [[توقیع]] حضرت به [[شیخ مفید]] آمده است، "اگر [[شیعیان]] ما... در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شد، یک‌دل و مصمم باشند، [[نعمت]] لقای ما از آنان به تأخیر نمی‌افتد...".

# '''[[کسب آمادگی برای ظهور]]''': از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] است که فرمودند: "هریک از شما باید برای خروج [[حضرت قائم]] {{ع}} (سلاحی) مهیا کند؛ هرچند یک تیر باشد. [[خدای تعالی]] هرگاه بداند کسی چنین نیتی دارد، [[امید]] آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را [[درک]] نماید..."<ref>غیبة نعمانی، ص ۳۲۱.</ref> در [[روایت]] دیگری از [[امام موسی کاظم]] {{ع}} [[نقل]] شده که: "هرکس اسبی را به [[انتظار]] امر ما نگاه دارد و به سبب آن [[دشمنان]] ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ می‌گرداند..."<ref>کافی، ج ۶، ص ۵۳۵.</ref>. رمز اینکه [[شیعه]] باید هر لحظه آماده [[یاری امام]] خود باشد، این است که [[زمان ظهور]] برای ما مشخص نیست. البته نحوه [[آمادگی]] بستگی به شرایط‍‌ زمان و مکان دارد و اگر در بعضی [[روایات]] سخن آماده کردن اسب، تیر و [[شمشیر]] به میان آمده، ذکر این موارد تنها به‌عنوان [[تمثیل]] و بیان [[لزوم]] [[آمادگی]] برای [[یاری]] آن حضرت است.

در مورد [[وظایف]] و [[تکالیف]] [[شیعیان]] در [[دوران غیبت]]، بسیار سخن گفته شده است. حتی در بعضی کتاب‌ها، از جمله کتاب [[مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (کتاب)|مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم]] تا هشتاد [[وظیفه]] برای [[منتظران]] [[خاتم اوصیا]] [[حضرت بقیة الله]] {{ع}} آمده است<ref>ر. ک: موسوی اصفهانی، سید محمدتقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم {{ع}}، ۲ ج، ترجمه: سید مهدی حائری قزوینی، چاپ دوم: تهران، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، ۱۴۱۲ ه- ق، ج ۲، ص ۱۰۴ به بعد.</ref>. از آنجا که [[تبیین]] همه وظایفی که [[شیعیان]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارند، در این محدوده نمی‌گنجد، به شماری از مهم‌ترین [[وظایف]] اشاره می‌کنیم:

 

'''[[شناخت حجت خدا]] و [[امام عصر]] {{ع}}''': اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ای که هر [[شیعه]] [[منتظر]] بر عهده دارد، [[کسب معرفت]] نسبت به وجود [[مقدس]] [[امام]] و [[حجت]] زمان خویش است. این موضوع چنان اهمیتی دارد که در [[روایات]] بسیاری که [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[پیامبر گرامی اسلام]] و [[ائمه معصومین]] {{عم}} [[نقل]] کرده‌اند، چنین آمده است: "هر کس بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است"<ref>بحارالأنوار، ج ۸، ص ۳۶۸ و ج ۳۲، صص ۳۲۱ و ۳۳۳؛ همچنین ر. ک: القندوزی، حافظ سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ۳ ج، چاپ اول، تهران، اسوء، ۱۴۱۶ ه- ق، ج ۳، ص ۳۷۲.</ref>. [[روایت]] دیگری، کلینی از [[امام محمد باقر]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: هر کس در حالی که امامی نداشته باشد، بمیرد، مردنش، مردن [[جاهلیت]] است و هر آن که در حال شناختن امامش بمیرد، پیش افتادن یا تأخیر این امر [[دولت]] [[آل محمد]] {{عم}}، او را زیان ترساند و هر کس بمیرد در حالی که امامش را شناخته، همچون کسی است که در [[خیمه]] [[قائم]] {{ع}} با آن حضرت باشد<ref>الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۵.</ref>. در مورد مفهوم، [[ضرورت]] و شاخصه‌های [[معرفت امام]] پیش از این، به تفصیل سخن گفتیم و در اینجا به همین مقدار بسنده می‌کنیم<ref>ر. ک: بخش دوم همین کتاب.</ref>.

 

'''[[پیراستگی]] از [[بدی‌ها]] و [[آراستگی]] به [[خوبی‌ها]]''': [[وظیفه]] مهم دیگری که هر [[شیعه]] [[منتظر]] بر عهده دارد، پیراستن خود از ویژگی‌های [[ناپسند]] و آراستن خود به [[اخلاق نیکو]] است. در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در این حال، به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] کند، در حالی که [[منتظر]] است<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۲۰۰، ح ۱۶.</ref>. [[امام عصر]] {{ع}} نیز با توجه به ناگهانی بودن امر [[ظهور]]، همه [[شیعیان]] را در [[زمان غیبت]] به انجام [[اعمال پسندیده]] و دوری از [[اعمال]] [[ناپسند]] فرا خوانده است: پس هر یک از شما باید آنچه را موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب [[خشم]] و [[ناخشنودی]] ما می‌گردد، دوری گزیند؛ زیرا [[فرمان]] ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان، [[توبه]] و بازگشت برای کسی سودی ندارد و [[پشیمانی]] از [[گناه]]، کسی را از [[کیفر]] ما [[نجات]] نمی‌بخشد<ref>طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب، الإحتجاج، تحقیق: ابراهیم البهادری، محمدهادی به، به اشراف: جعفر سبحانی، ۲ ج، چاپ اول: قم، اسوه، ۱۴۱۳ ه-. ق، ج ۲، ص ۵۹۹؛ بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶، ح ۷.</ref>. [[تهذیب نفس]] و دوری گزیدن از [[گناهان]] و [[کردار]] ناشایست، به عنوان یکی از [[وظایف منتظران]] در [[عصر غیبت]]، چنان اهمیتی دارد که در [[توقیع]] شریفی که از [[ناحیه مقدسه]] [[حضرت صاحب الامر]] خطاب به [[شیخ مفید]] صادر گشته، [[کردار]] ناشایست و گناهانی که از [[شیعیان]] آن حضرت سر می‌زند، یکی از اسباب یا تنها سبب طولانی شدن [[غیبت]] و دوری [[شیعیان]] از تقای آن [[بدر]] منیر شمرده شده است: ... پس تنها چیزی که ما را از آنان ([[شیعیان]]) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان [[انتظار]] نمی‌رود<ref>بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>. باید توجه داشت تنها زمانی می‌توانیم خود را [[منتظر]] [[امام]] [[عدالت‌گستر]] و پیرو او بدانیم که در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] خویش، راه و روش مورد نظر او را [[اجرا]] کنیم، چنان‌که در [[نامه]] [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} خطاب به [[عثمان بن حنیف]]، [[فرماندار بصره]] آمده است: [[آگاه]] باش که هر [[پیروی]] را [[پیشوایی]] است که پی وی را پوید و از [[نور]] [[دانش]] او روشنی جوید، بدان که پیشوای شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده بسنده کرده و دو قرصه نان را خوردنی خویش ساخته است. بدانید که شما چنین نتوانید کرد، ولی مرا به [[پارسایی]] و کوشیدن و [[پاک‌دامنی]] و درستی ورزیدن [[یاری]] کنید<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، نامه ۴۵، ص ۳۱۷.</ref>. از همین روست که در [[دعای ندبه]] می‌خوانیم: خداوندا! ... ما را در راه [[ادای حقوق]] او ([[امام مهدی]] {{ع}})، تلاش در [[پیروی]] از او و دوری از [[مخالفت]] او [[یاری]] کن و با [[خشنودی]] او بر ما منت گذار<ref>بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۹.</ref>. در اینجا ممکن است پرسیده شود: از کجا می‌توان فهمید که [[امام زمان]] {{ع}} از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد؟ در پاسخ به این پرسش باید دو نکته را یادآور شویم:  

# اشاره [[امام زمان]] {{ع}} به عوامل [[خرسندی]] و ناخرسندی خود در [[احادیث]]، [[زیارت‌ها]] و دعاهایی که در طول [[دوران غیبت صغرا]] و پس از آن، به صورت [[توقیع]] با صورت‌های دیگر از [[امام مهدی]] {{ع}} برای ما به یادگار مانده است، به صراحت تمام، آنچه موجب [[خرسندی]] یا ناخرسندی آن حضرت می‌شود، بیان و چگونه عمل کردن، چگونه سخن گفتن و چگونه اندیشیدن به ما آموخته شده است. از این رو، با مراجعه به مجموعه ارزشمند یادگارهای آن حضرت و تأمل و [[تدبر]] در آنها می‌توان به راحتی [[هدایت]] را از [[گمراهی]] و [[صراط مستقیم]] را از راه کج باز [[شناخت]]. گفتنی است مجموعه سخنان و رهنمودهای [[امام عصر]] {{ع}} را برخی نویسندگان، جمع‌آوری و در قالب کتاب منتشر کرده‌اند<ref>از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: [[محمد خادمی شیرازی]]، مجموعه سخنان، [[توقیعات]] و [[ادعیه]] حضرت [[بقیه الله]] {{ع}}، چاپ دوم: [[قم]]، [[رسالت]]، ۱۳۷۷؛ [[سید]] [[حسن]] شیرازی، کلمة الإمام المهدی {{ع}}، ترجمه: [[سید حسن افتخارزاده]] سبزواری، [[تهران]]، آفاق، چاپ اول: ۱۴۰۷ ه- ق؛ [[محمد]] الغروی، المختار من کلمات الإمام المهدی {{ع}}، چاپ اول: [[قم]]، مؤلف، ج ۳، ۱۴۱۴ ه- ق.</ref>.

برای روشن‌تر شدن موضوع، [[شایسته]] است که به یکی از این یادگارهای گران‌قدر [[امام عصر]] {{ع}} نگاهی بیفکنیم؛ همان دعای معروفی که با جمله {{متن حدیث|اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ...}} آغاز می‌شود و در اوایل [[مفاتیح الجنان]] نیز آمده است. در این دعای کوتاه و مختصر، [[امام مهدی]] {{ع}} هر آنچه را [[شایسته]] است خود را بدان‌ها آراسته یا از آنها پیراسته سازیم، در قالب درخواست از [[خدا]] بیان کرده و به صورت غیرمستقیم به ما فهمانده است که به عنوان [[حجت خدا]]، چه انتظاری از ما دارد و چگونه شیعه‌ای را برای خود می‌پسندد. با هم بخش‌هایی از این [[دعا]] را می‌خوانیم: بار خدایا! [[توفیق]] فرمان‌برداری، [[دوری از گناهان]]، درستی و [[پاکی]] [[نیت]] و [[شناخت]] حرام‌ها را روزی ما فرمای. ما را به [[راهنمایی]] و [[پایداری]] گرامی دار و زبان ما را در درست‌گویی و گفتار حکیمانه [[استوار]] ساز. [[دل]] ما را از [[دانش]] و [[معرفت]] سرشار کن و درون ما را از [[حرام]] و [[مال]] شبهه‌ناک [[پاکیزه]] گردان و دست ما را از [[ستمگری]] و دزدی بازدار و چشم ما را از [[فجور]] و [[خیانت]] بپوشان و گوش ما را از شنیدن سخن بیهوده و [[غیبت]] بر بند<ref>مفاتیح الجنان، دعای امام زمان {{ع}}.</ref>. در ادامه این [[دعا]]، [[امام عصر]] {{ع}}، ویژگی‌هایی را که [[شایسته]] [[عالمان]]، دانش‌پژوهان، [[پیران]]، [[جوانان]]، [[زنان]]، [[توانگران]]، [[تنگ‌دستان]]، جنگجویان حکم‌رانان و دیگر قشرهای [[اجتماعی]] است، بر می‌شمارد و از [[خداوند]] می‌خواهد به هر یک از این گروه‌های [[اجتماعی]]، ویژگی‌هایی را که [[شایسته]] آنهاست، عطا فرماید.

 

'''[[پیوند با مقام ولایت]]''':حفظ و تقویت پیوند قلبی با [[امام عصر]] {{ع}} و تجدید دایمی [[عهد]] و [[پیمان]] با آن حضرت، یکی دیگر از [[وظایف]] مهمی است که هر [[شیعه]] [[منتظر]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارد. بدین معنا که یک [[منتظر واقعی]] [[حضرت حجت]] {{ع}} با وجود [[غیبت]] ظاهری آن [[حجت الهی]] هرگز نباید احساس کند که در [[جامعه]]، رها و بی‌مسئولیت رها شده است و هیچ تکلیفی نسبت به [[امام]] و مقتدای خود ندارد. این موضوع در [[روایات]] بسیاری مورد تأکید قرار گرفته است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. در روایتی، [[امام محمد باقر]] {{ع}} در [[تفسیر]] این [[کلام]] [[خدای تعالی]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref>. می‌فرماید: بر انجام [[واجبات]] [[صبر]] کنید و با دشمنتان‌تان [[پایداری]] کنید و پیوند خود را با [[امام]] منتظرتان مستحکم سازید<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۱۹۹؛ همچنین ر. ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۳۳۴، ح ۲.</ref>. همچنین [[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر]] [[آیه]] یاد شده می‌فرماید: بر [[واجبات]] [[صبر]] کنید و یکدیگر را بر مصایب به [[صبر]] وا دارید و خود را بر پیوند با [[امامان]] [و [[یاری]] آنها] ملتزم سازید<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۳۳۴، ح ۲.</ref>. در [[روایات]] دیگری نیز به همین مضمون از [[امام]] [[جعفر صادق]] و [[امام]] [[موسی کاظم]] وارد شده است که برای رعایت اختصار، آنها را نمی‌آوریم<ref>همان.</ref>.

 

 

یکی از مشهورترین دعاهای [[عهد]]، دعایی است که [[سید بن طاووس]] آن را در در ابتدای کتاب آن ارزشمند آمده مصباح الزائر به [[نقل]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده و در ابتدای آن آمده است: هر کس [[چهل]] بامداد، [[خدا]] را با این [[عهد]] بخواند، از [[یاوران]] [[قائم]] ما خواهد بود. پس اگر پیش از [[ظهور]] [[قائم]] از [[دنیا]] برود، [[خداوند تعالی]]، او را از قبرش خارج می‌سازد [تا [[قائم]] را [[یاری]] دهد]. [[خداوند]] به شماره هر کلمه [از آن]، هزار حسنه به او عطا کند و هزار [[بدی]] را از او برطرف می‌سازد<ref>ابن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، قم، مؤسسة آل البیت {{عم}} لإحیاء التراث، ۱۴۱۷ ه- ق، ص ۴۵۵؛ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۱۱.</ref>.

 

به [[دلیل]] اهمیت و اعتبار مضمون این دعای [[شریف]]، بخشی از آن را [[نقل]] می‌کنیم: بار خدایا! من در بامداد این روز و تمام دوران زندگانی‌ام، [[عهد]] و [[عقد]] و بیعتی را که از آن حضرت بر گردن دارم، با او تجدید می‌کنم که هرگز از آن [[عهد]] و [[بیعت]] برنگردم و بر آن پایدار بمانم. بار خدایا! مرا از [[یاران]] آن حضرت و از مدافعان [[حریم]] [[مقدس]] او و شتابندگان در پی انجام [[هدف]] او و اطاعت‌کنندگان از دستورها و [[نواهی]] او و حمایت‌کنندگان از [وجود [[شریف]]] او و سبقت‌جویان به سوی خواسته او و [[شهیدان]] در حضورش قرار ده<ref>همان.</ref>. دقت در عبارت‌های بالا می‌تواند تصویری روشن از مفهوم [[عهد]] و [[پیمان]] با [[امام]] و [[حجت]] زمان را ترسیم کند؛ [[عهد]] و پیمانی ناگسستنی برای [[یاری]] و [[نصرت امام زمان]] خود و [[پیروی]] مخلصانه و تا پای [[جان]] از [[اوامر و نواهی]] او. آیا اگر هر [[شیعه]] [[منتظر]] در آغاز هر روز، با حضور و توجه، چنین [[عهد]] و پیمانی را با [[امام]] و مقتدای خود تجدید کند، هرگز به [[سستی]]، [[خواری]]، [[ستم]] و [[بی‌عدالتی]] تن خواهد داد؟ آیا هرگز حاضر خواهد شد که به رضای مولا و سرور خود بی‌اعتنا باشد و [[گناه]] کند؟ بی‌تردید، اگر چنین [[فرهنگی]] در هر جامعه‌ای [[حاکم]] شود و همه تنها در پی رضای [[امام زمان]] خود باشند، آن [[جامعه]] هرگز دچار بحران [[فرهنگی]]، از خودبیگانگی، [[نومیدی]] و [[انحطاط]] نخواهد شد. [[مسلم]] است اگر همه [[شیعیان]] با هم‌دلی و [[همراهی]]، دست [[بیعت]] و [[یاری]] به سوی مولا و سرور خود دراز کنند و بر [[یاری]] او هم‌داستان شوند، دیری نخواهد پایید که [[فرج]] مولای‌شان را [[درک]] خواهند کرد و برای همیشه از [[ستم‌ها]] و ذلت‌ها رهایی خواهند یافت. در [[توقیع]] شریفی که پیش از این نیز به بخشی از آن اشاره شد، آمده است: اگر [[شیعیان]] ما که [[خداوند]] آنان را در اطاعتش [[یاری]] دهد، در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شده است، یک‌دل و مصمم می‌شدند، [[نعمت]] [[دیدار]] ما از آنان به تأخیر نمی‌افتاد و [[سعادت]] [[دیدار]] ما برای آنها با [[معرفت]] کامل و [[راستین]] نسبت به ما تعجیل می‌شد<ref>بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>.  

[[شیعیان]] [[منتظر]] علاوه بر [[دعای عهد]] می‌توانند با بهره گیری از [[دعاها]] و زیارت‌های دیگری که مرتبط با [[امام عصر]] {{ع}} است، پیوند دایمی خود را با آن [[امام]] برقرار سازند که از آن جمله به [[دعای ندبه]]، [[دعای فرج]]، دعای [[زمان غیبت]]، [[استغاثه]] به [[امام زمان]] {{ع}}، [[زیارت آل یاسین]]، [[زیارت]] [[امام عصر]] در [[روز جمعه]]، [[نماز امام زمان]] و مانند آن می‌توان اشاره کرد. [[دعا به امام زمان]] {{ع}} در قنوت و تعقیب نمازهای پنج‌گانه نیز می‌تواند در ایجاد ارتباط و انس بیشتر با آن حضرت نقش داشته باشد. چشم انتظاران [[امام عصر]] {{ع}} همچنین می‌توانند با حضور در مساجد و مکان‌های مقدسی که به [[امام عصر]] {{ع}} منسوب است، مانند [[مسجد جمکران]] در [[قم]]، [[مسجد سهله]] در [[نجف]] و [[سرداب مقدس]] [[سامرا]]، پیوند خویش را با آن حضرت روز به روز مستحکم‌تر سازند.

 

'''[[زمینه‌سازی]] و [[کسب آمادگی برای ظهور]] [[حجت]] [[حق]]''': یکی دیگر از وظایفی که به تصریح [[روایات]]، در [[دوران غیبت]] بر عهده [[شیعیان]] و [[منتظران فرج]] [[قائم آل محمد]] {{ع}} است، کسب آمادگی‌های [[نظامی]] و فراهم کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای [[یاری]] [[امام غایب]] است. در روایتی که [[نعمانی]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] کرده، آمده است: ر یک از شما باید برای خروج [[حضرت قائم]] {{ع}} [سلاحی] آماده کند، هر چند یک تیر باشد. [[خدای تعالی]] هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد، [[امید]] آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را [[درک]] کند [و از [[یاران]] و همراهانش قرار گیرد]<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۳۲۰، ح ۱۰.</ref>.  

در [[روایت]] دیگری، [[شیخ کلینی]] از [[امام]] [[ابوالحسن]] [[موسی کاظم]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند: ... هر کس اسبی را به [[انتظار]] امر ما نگاه دارد و به سبب آن، [[دشمنان]] ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ گرداند، به او شرح صدر عطا کند، او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته هایش [[یاری]] کند<ref>الکافی، ج ۶، ص ۵۳۵، ح ۱.</ref>. همچنین [[شیخ کلینی]] از [[ابوعبدالله جعفی]]، روایتی را [[نقل]] می‌کند که توجه به مفاد آن سودمند است: حضرت [[ابوجعفر محمد بن علی]] ([[امام باقر]]) {{ع}} به من فرمود: منتهای زمان [[مرابطه]] (مرزداری)<ref>"مرابطه" چنان‌که فقیهان در کتاب جهاد گفته‌اند، این است که شخص مؤمن برای جلوگیری از هجوم و نفوذ مشرکان و کافران در مرزهای کشور اسلامی یا هر موضعی که از آن احتمال حمله‌ای علیه مسلمانان می‌رود، به حال آماده باش و در کمین به سر برد. ر. ک: محمدحسن نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷، ج ۲۱، ص ۳۹. این عمل در زمان غیبت امام معصوم {{ع}} مستحب بوده و فضیلت‌های بسیاری برای آن بر شمرده شده است، چنان‌که در روایتی که به طریق اهل سنت از رسول گرامی اسلام نقل شده، آمده است: "یک شبانه‌روز مرابطه (مرزداری) در راه خدا از اینکه شخص یک ماه روزها روزه باشد و شب‌ها به عبادت قیام کند، ثوابش بیشتر است. پس هرگاه در این راه بمیرد، عملی که انجام داده است، بر او جریان خواهد یافت و روزی‌اش بر او جاری خواهد شد و از فرشته‌ای که در قبر مرده‌ها را امتحان می‌کند، ایمن خواهد ماند." (المتقی الهندی، علاءالدین علی بن‌حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ۱۶ ج، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۳ ه- ق، ج ۴، ص ۲۸۴، ح ۱۰۵۰۹) در مورد اینکه حداقل و حداکثر زمان مرابطه چه اندازه است، باید گفت حداقل زمان مرابطه، سه روز و حداکثر آن چهل روز است؛ زیرا اگر از این مقدار بیشتر شود، دیگر مرابطه بر آن صدق نمی‌کند و جهاد شمرده می شود. شخص هم از ثواب جهادکنندگان برخوردار می‌شود. (ر. ک: جواهر الکلام، ج ۲۱، صص ۴۱ و ٤۲).</ref> نزد شما چند روز است؟ عرضه داشتم: [[چهل]] روز. فرمود: ولی [[مرابطه]] ما مرابطه‌ای است که همیشه هست...<ref>همان، ج ۸، ص ۳۸۱، ح ۵۷۶.</ref>.

 

[[علامه مجلسی]] در شرح این فرمایش [[امام]] می‌فرماید: بر [[شیعیان]] [[واجب]] است که خود را بر [[اطاعت]] [[امام]] برحق و [[انتظار فرج]] او ملتزم سازند و برای یاری‌اش آماده باشند<ref>المجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول، ۲۶ + ۲ ج مقدمه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ ه- ق، ج ۲۶، ص ۵۸۲.</ref>. [[شیخ]] [[محمد حسن نجفی]] (م ۱۳۶۶ ه- ق) نیز در کتاب جواهر الکلام در شرح این [[روایت]] می‌فرماید: [[مرابطه]] در این [[روایت]] به معنای [[اراده]] [[انتظار فرج]] در تمام ساعات شبانه روز است، همچنان که در بعضی از [[روایات]] نیز به این معنا اشاره شده است، به [[مرابطه]] مصطلح در [[فقه]]<ref>جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۴۳.</ref>.

 

شاید بتوان گفت [[کلام]] [[صاحب]] جواهر نیز در نهایت به همان [[کلام]] [[مجلسی]] برمی‌گردد که فرمود: [[مرابطه]] در این [[روایت]] به معنای [[آمادگی]] برای [[یاری امام]] [[منتظر]] است.

 

باید توجه داشت که شیوه [[آمادگی برای ظهور]]، به شرایط زمان و مکان بستگی دارد و اگر در بعضی [[روایات]]، از آماده کردن اسب و [[شمشیر]] برای [[ظهور]] [[ولی امر]] سخن به میان آمده و برای آن، [[فضیلت]] بسیار شمرده شده است، به این معنا نیست که اینها موضوعیت دارند. با قدری تأمل روشن می‌شود که ذکر این موارد تنها به عنوان [[تمثیل]] و بیان [[لزوم]] [[آمادگی]] رزمی برای [[یاری]] [[آخرین حجت]] [[حق]] است. در این عصر بر [[شیعیان]] لازم است که با فراگرفتن [[فنون]] رزمی و مسلح شدن به تجهیزات [[نظامی]] روز، خود را برای مقابله با [[دشمنان]] [[قائم آل محمد]] {{ع}} آماده سازند. در حال حاضر، به [[دلیل]] [[حاکمیت]] [[دولت]] [[شیعی]] و [[حکومت]] [[فقیه جامع الشرایط]] بر سرزمین [[اسلامی]] [[ایران]]، این [[وظیفه]] در درجه اول بر عهده [[حکومت اسلامی]] است که در هر زمان، نیروی مسلح [[کشور]] را در بالاترین حد [[آمادگی نظامی]] قرار دهد تا به [[فضل]] [[خدا]] در هر لحظه که [[اراده الهی]] بر [[ظهور منجی]] [[بشر]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} قرار گرفت، بتوانند به [[بهترین]] صورت در [[خدمت]] آن حضرت باشند. [[امام خمینی]] با وسعت دیدی که داشت، "[[کسب آمادگی برای ظهور]]" را بسیار فراتر از آنچه گفته شد، مطرح می‌کرد و [[معتقد]] بود که باید از هم اکنون برای گسترش [[قدرت اسلام]] در [[جهان]] تلاش کنیم تا [[زمینه ظهور]] چنان که باید، فراهم شود. ایشان در این زمینه می‌فرمود: همه ما [[انتظار فرج]] داریم و باید در این [[انتظار]] [[خدمت]] کنیم. [[انتظار فرج]]، [[قدرت اسلام]] است و ما باید کوشش کنیم تا [[قدرت اسلام]] در عالم تحقق پیدا کند و [[مقدمات ظهور]] - ان شاء [[الله]] - تهیه شود<ref>صحیفه نور، ج ۷، ص ۲۵۵.</ref>.

 

'''ارتباط با [[فقیهان]] و [[مراجع تقلید]]''':از یک سو می‌دانیم که در [[دوران غیبت]]، هیچ یک از [[احکام اسلام]] تعطیل نمی‌شود و باید تا آمدن [[امام عصر]] {{ع}}، به همه آنچه [[اسلام]] از ما خواسته است، عمل کنیم. از سوی دیگر می‌دانیم که امکان دست‌رسی به [[امام]] [[معصوم]] {{ع}} و فراگرفتن مستقیم [[احکام دین]] از ایشان، برای ما وجود ندارد. حال در این شرایط چه باید کرد؟ آیا دست روی دست بگذاریم و به هیچ یک از [[احکام اسلام]] عمل نکنیم یا به هر آنچه خود احتمال می‌دهیم درست باشد عمل کنیم؟ به [[یقین]]، هیچ یک از این دو راه ما را به مقصود نمی‌رساند. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا [[امامان معصوم]]: برای [[شیعیان]] خود در [[زمان غیبت]] [[فکری]] نکرده‌اند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت [[ائمه]]: [[تکلیف]] ما را در [[زمان غیبت]] و دسترسی نداشتن به [[امام]] [[معصوم]] مشخص کرده و به ما فرموده‌اند که به [[فقیهان]] جامع الشرایط مراجعه کنیم. در روایتی که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند، چنین می‌خوانیم: ... اما هر یک از [[فقیهان]] که [[نفس]] خود را بازدارنده، [[دین]] خود را نگه دارنده، هوای خود را پس‌زننده و [[اوامر]] مولای خود را اطاعت‌کننده بود، بر عوام ([[مردم]]) لازم است که از او [[پیروی]] کنند و تنها بعضی از [[فقیهان]] [[شیعه]] هستند که از این صفات برخوردارند، نه همه آنها<ref>حُر العاملی، محمد بن الحسن، وسانل الشیعة، ۲۰ ج، تصحیح و تحقیق: عبدالرحیم ربانی شیرازی، چاپ هشتم: تهران، اسلامیه، ۱۳۷۳، ج ۱۸، ص ۹۵، ح ۲۰.</ref> [[امام عصر]] {{ع}} نیز در یکی از توقیع‌های خود در پاسخ [[اسحاق بن یعقوب]] می‌فرماید: ... و اما در رویدادهایی [که در [[آینده]]] پیش می‌آید، به [[راویان حدیث]] ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها [[حجت]] بر شما هستند و من [[حجت خدا]] بر ایشان<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴؛ شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، کتاب الغیبة، تحقیق: عبادالله الطهرانی و علی احمد ناصح، چاپ دوم: قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة. ۱۴۱۷ ه- ق، ص ۱۷۷.</ref>. چنان‌که می‌دانید در طول ۶۹ سال [[غیبت صغرا]]، یعنی از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ ه-.ق، چهار تن از بزرگان [[شیعه]] به عنوان "[[نواب خاص]]"، واسطه میان [[امام مهدی]] {{ع}} و [[مردم]] بودند. آنها پرسش‌های [[علما]] و بزرگان [[شیعه]] و حتی برخی از [[مردم]] معمولی را با آن حضرت مطرح می‌کردند و ایشان پاسخ می‌دادند. با پایان یافتن [[دوران غیبت صغرا]] و آغاز [[دوران غیبت کبرا]]، دیگر کسی به عنوان [[نایب خاص]] معرفی نشد و [[مردم]] موظف شدند برای یافتن پاسخ پرسش‌های [[دینی]] خود، به [[راویان]] [[احادیث اهل بیت]] {{عم}} که همان [[فقیهان]] جامع الشرایط بودند، مراجعه کنند. از آن زمان به بعد، [[فقیهان]] به عنوان [[نواب عام]] [[امام عصر]] {{ع}} مطرح شدند و [[رسالت]] [[هدایت]] [[شیعه]] را در [[عصر غیبت]] بر عهده گرفتند.

 

بنابراین، بر همه [[منتظران]] [[امام عصر]] {{ع}} لازم است که بنا به فرموده [[امامان]] خود، با [[پیروی]] از [[فقیهان]] و [[مجتهدان]] واجد شرایط، [[اعمال]] [[دینی]] خود را انجام دهند. در زمینه [[امور اجتماعی]] و [[سیاسی]] نیز [[وظیفه]] [[مردم]]، [[اطاعت]] از فقیهی است که بزرگان [[شیعه]] به عنوان "[[ولی فقیه]]" [[انتخاب]] کرده‌اند.

 

'''[[دعا برای سلامتی]] [[امام عصر]] {{ع}}''':از [[روایات]] و [[ادعیه]] [[نقل]] شده از [[معصومان]] بر می‌آید که هر [[شیعه]] [[وظیفه]] دارد پیوسته برای [[سلامتی]] [[امام عصر]] خود و رفع هرگونه خطر و آسیب از وجود [[شریف]] او [[دعا]] کند. در اینجا به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌کنیم:  

# [[امام رضا]] {{ع}} نیز از سال‌ها پیش از [[تولد]] [[نسل]] چهارم خود با بیان‌های متعدد و متفاوت، او را [[دعا]] کرده و یاری‌اش را از [[خداوند]] خواسته است. در یکی از این [[دعاها]] چنین می‌خوانیم: خداوندا! [امور] [[بنده]] و جانشینت را [[اصلاح]] کن، آن‌چنان‌که [امور] [[پیامبران]] و رسولانت را [[اصلاح]] کردی، او را با فرشتگانت در بر گیر و با [[روح‌القدس]] از جانب خودت [[یاری]] کن. در پشت سر و پیش روی نگهبانانی قرار ده که او را از [[بدی]] در [[امان]] دارند. [[بیم]] و نگرانی او را به [[امنیت]] و [[آرامش]] تبدیل کن تا تنها تو را بپرستد و کسی را برای تو شریک نگیرد. هیچ یک از آفریدگانت را بر ولی‌ات مسلط مساز. اجازه [[جهاد]] با [[دشمنان]] تو و [[دشمنان]] خودش را به او عطا کن و مرا از [[یاران]] او قرار ده؛ زیرا تو بر همه چیز [[توانایی]]<ref>معجم احادیث الإمام المهدی {{ع}}، ج ۴، ص ۱۷۱، به نقل از: شیخ طوسی، مصباح المتهجد، بیروت، ۱۴۱۱ ه- ق، ص ۳۲۶.</ref>. با توجه به [[روایات]] یاد شده، همه ما [[وظیفه]] داریم که پیوسته به [[یاد امام زمان]] خود باشیم و در دعاهای خود هیچ گاه [[دعا برای سلامتی]] و [[طول عمر]] آن حضرت را فراموش نکنیم؛ زیرا این [[دعا]] در گام نخست، ادای بخش بسیار ناچیزی از [[حقوق]] بی شماری است که [[امام عصر]] {{ع}} بر عهده همه ما دارند و در مرحله بعد، [[سپاس]] و ستایشی است به درگاه [[خداوند متعال]] که ما را از [[نعمت]] وجود [[حجت]] [[معصوم]] خود بهره‌مند ساخته و آن حضرت را واسطه میان خود و بندگانش قرار داده است.

 

'''[[دعا برای تعجیل فرج]]''': یکی از [[وظایف]] مهمی که بنا به تصریح [[حضرت صاحب الامر]] {{ع}} بر عهده همه [[منتظران]] گذاشته شده، [[دعا برای تعجیل فرج]] است. [[امام عصر]] {{ع}} در توقیعی که خطاب به [[اسحاق بن یعقوب]] صادر شده است، می‌فرماید: "برای [[تعجیل فرج]] بسیار [[دعا]] کنید که [[فرج]] شما همان است"<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴؛ کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۷۶.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز [[دعا برای تعجیل فرج]] را شرط رهایی از فتنه‌های [[دوران غیبت]] دانسته است و می‌فرماید: به [[خدا]] [[سوگند]]، [او] غیبتی خواهد داشت که در آن تنها کسانی از [[هلاکت]] [[نجات]] می‌یابند که [[خداوند]] آنها را بر قول به امامتش [[ثابت قدم]] داشته و در [[دعا]] برای تعجیل فرجش موفق کرده است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۸۴.</ref>. [[دعا برای تعجیل فرج]] چنان اهمیتی دارد که [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: هر کس پس از [[نماز صبح]] و [[نماز ظهر]] بگوید: "خداوندا! بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[درود]] فرست و در [[فرج]] ایشان تعجیل کن، نمیرد تا [[قائم]] را دریابد<ref>مصباح المتهجد، ص ۳۲۸.</ref>. در [[روایت]] دیگری نیز آمده است که هر کس چنین کند، [[خداوند]]، شصت [[حاجت]] او را برآورده می‌سازد؛ سی [[حاجت]] از حوایج [[دنیا]] و سی [[حاجت]] از حوایج [[آخرت]]<ref>ر. ک: ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، تهران، ۱۳۴۹، ص ۴۲۱.</ref>. بنابراین، همه [[شیعیان]] باید در طول شبانه‌روز، در اوقات [[نماز]] و ایامی که در آنها [[دعا]] سفارش شده است، [[دعا برای تعجیل فرج]] را به عنوان یک [[تکلیف]] و [[وظیفه]] مهم [[عصر غیبت]] فراموش نکنند. همچنین این [[دعا]] را بر همه دعاهای خود مقدم کنند تا [[خداوند]] به [[برکت]] این [[دعا]]، آنها را از همه [[فتنه‌ها]] و آشوب‌های [[زمان غیبت]] در [[امان]] نگه دارد و همه [[گرفتاری‌ها]] و [[غم]] و غصه‌های آنها را برطرف سازد.

 

'''بزرگداشت یاد و نام حضرت مهدی‌ {{ع}}''':[[مؤمنان]] باید نام همه [[معصومین]] {{عم}} را بزرگ بدارند و جز با [[تعظیم]] و [[احترام]] از آنها یاد نکنند. در این میان، [[امام مهدی]] {{ع}} از [[جایگاه]] ویژه‌ای دارد؛ زیرا  

# آن حضرت، [[وارث]] همه [[فضایل]] و شایستگی‌هایی هستند که در [[خاندان رسالت]] وجود داشته است؛  

# ایشان در میان [[امامان]] پیش از خود نیز از [[جایگاه]] ویژه‌ای برخوردار بود. تا آنجا که [[امام صادق]] {{ع}} در پاسخ کسی که از ایشان می‌پرسد: "آیا [[قائم]] {{ع}} متولد شده است؟"، می‌فرماید: "خیر، ولی اگر او را دریابیم، در همه ایام زندگانی‌ام [[خدمت]] گزارش خواهم بود"<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۲۴۵، ح ۴۶.</ref>.<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵-۷۴.</ref>

درباره [[وظایف]] و مسؤولیت‌‏های [[منتظران]]، سخن‏های بسیاری گفته شده است؛ اما به اختصار می‌‏توان گفت [[وظایف]] انسان‏ها در این دوران به دو دسته تقسیم می‏‌شود:

این [[وظایف]]، در سخنان [[معصومان]] {{عم}} در شمار [[تکالیف]] [[عصر غیبت]] یاد شده است؛ امّا ویژه این دوران نیست و لازم است در همه زمان‏‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‏ها در شمار [[وظایف]] [[دوران غیبت]] برای تأکید بوده است. برخی از این [[وظایف]]، بدین قرار است:

[[وظایف]] خاص، وظایفی است که به نوعی با [[غیبت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ در ارتباط است که به شمارش آن‏ها می‏‌پردازیم:

# '''حفظ پیوند با [[مقام]] [[ولایت]]‏''' حفظ و تقویت پیوند قلبی با [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} و تجدید دائمی [[عهد]] و [[پیمان]]، یکی دیگر از [[وظایف]] مهمی است که هر [[شیعه]] [[منتظر]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارد. [[امام باقر]] {{ع}} درباره ثابت‏ قدمان بر امر [[ولایت]] فرموده است: "زمانی بر [[مردم]] آید که امامشان [[غیبت]] کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آن‏ها خواهد بود، این است که باری ‏تعالی به آن‏ها ندا کرده و فرماید: "ای [[بندگان]] وای کنیزان من! به [[نهان]] من [[ایمان]] آوردید و [[غیب]] مرا [[تصدیق]] کردید؛ پس به [[ثواب]] نیکوی خود، شما را مژده می‌‏دهم. شما [[بندگان]] و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‏‌پذیرم و از شما درمی‌‏گذرم و برای شما می‌‏بخشم و به واسطه شما [[باران]] بر بندگانم می‌‏بارم و بلا را از آن‏ها بگردانم. و اگر شما نبودید، بر آن‏ها [[عذاب]] می‌‏فرستادم ... "<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵</ref>.

 

شکی نیست [[امامان معصوم]] {{عم}} سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند برگرفته از علومی است که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و آن حضرت نیز از [[وحی الهی]] دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند [[تجدید عهد]] هر [[روزه]] با آن [[یار]] سفر کرده است. در این‌باره سفارش شده در پگاه هر روز، زانوی [[ادب]] در مقابل ساحت آن [[امام همام]] بر [[زمین]] نهاده به [[دستور امام]] [[صادق]] {{ع}} این عهدنامه را [[نجوا]] نماید که اگر [[چهل]] صبح چنین کند، [[امید]] است از [[یاران]] آن حضرت باشد؛ دعایی که این‌گونه آغاز می‌شود: {{متن حدیث|"بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَولانا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَيْنَما کَانَ وَ حَيثُما کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الأرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلهَا غَنِيّ وَ عَنْ وَالِدَيَّ و عَنْ وُلْدِي وَ إخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زَنَةَ عَرْشِ اللَّه..."}}<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، ص ۵۵۰؛ و نیز ر. ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۱۷ - ۴۲۳.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳.</ref>.

یکی از مهمترین [[وظایف]] درباره [[امام]]، [[شناخت]] اوست که از سه جنبه باید پیرامون آن [[شناخت]] پیدا کنیم:

[[شناخت]] [[خلیفه الهی]] و [[امام]] هر عصر، تنها [[معرفتی]] ساده و ابتدایی بر پایه [[شناخت]] [[حسب و نسب]] و نیز [[شناخت]] [[تاریخی]] نیست، تا آن کس که [[امام]] را به اسم و [[خاندان]] و [[تاریخ]] [[شناخت]]، [[گمان]] کند به [[معرفت]] [[حیات]] بخش [[امام]] راه یافته و از [[حیات]] و [[مرگ جاهلی]] رهیده است، بلکه [[شناخت]] [[شخصیت حقیقی]] [[امام]] و [[اعتقاد]] به [[ولایت]] به انضمام [[اطاعت]] او لازم است، و گرنه [[حاکمان]] برخاسته از [[سقیفه]]، [[طاغوتیان]] [[شام]]، فاجعه آفرینان [[کربلا]]، [[حکمرانان]] خونریز [[مروانی]] و [[عباسی]] و... بیش از دیگران به زوایای سطحی [[شناخت]] [[امامان]] عصر خویش عالم بودند<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۷۰.</ref>.

 

[[امام عسکری]] {{ع}} فرماید: "[[زمین]] تا [[روز قیامت]]، از [[حجت خدا]] بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که [[امام زمان]] {{ع}} خود را نشناسد و به او [[معتقد]] نباشد، [[مرگ]] او [[مرگ جاهلیت]] خواهد بود"<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref>.

 

در فرازهای پایانی [[زیارت جامعه کبیره]] این‌گونه از [[خدای متعال]] درخواست می‌کنیم: "خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله [[عارفان]] به [[اهل بیت]] و [[حق]] آنها قرار دهی"<ref>{{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ‌}}</ref>.

 

[[امام صادق]] {{ع}} به [[زراره]] سفارش می‌کنند که در [[عصر غیبت]] این [[دعا]] را بخوان: "بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به [[درستی]] که تو اگر خویش را به من نشناسانی، [[پیغمبر]] تو را نشناسم. خداوندا، [[رسول]] خود را به من بشناسان، پس به [[درستی]] که تو اگر [[رسول]] خود را به من نشناسانی، [[حجّت]] تو را نشناسم. خداوندا، [[حجّت]] خود را به من بشناسان، پس به [[درستی]] که تو اگر [[حجّت]] خود نشناسانی، از [[دین]] خویش [[گمراه]] می‌شوم"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي}}؛ کافی، ج۱، ص۳۳۷.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۴۷-۲۹.</ref>

 

دومین جنبه‌ای که در عرصه [[شناخت]] [[اهل بیت]] {{عم}} باید به آن توجه داشته باشیم [[شناخت حق]] این بزرگواران است.

 

[[پیامبر اسلام]] {{صل}} می‌فرماید: "به [[خداوند]] [[سوگند]]، بنده‌ای از [[اعمال]] خود سود نمی‌برد، مگر اینکه [[حق]] ما را بشناسد"<ref>{{متن حدیث|وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج۲، ص۷۹.</ref>.

 

در [[زیارت جامعه]]، [[خدا]] و [[اهل بیت]] {{عم}} را بر اینکه به [[حق اهل بیت]] {{عم}} عارف‌ایم، [[گواه]] می‌گیریم: {{متن حدیث|عَارِفٌ بِحَقِّكُمْ‌}} و در پایان [[زیارت]] از [[خدا]] این‌گونه درخواست می‌کنیم که ما را از [[عارفان]] به [[حق امام]] قرار دهد: {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ}}<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۴۹.</ref>.

 

سومین جنبه [[شناخت]] [[اهل بیت]]، [[شناخت]] [[علوم]] و [[معارف]] آنها است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "[[بهترین]] [[مردم]] پس از ما کسانی‌اند که امر ما را مورد توجه و [[مذاکره]] قرار می‌دهند و دیگران را به سوی ما [[دعوت]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|خَيْرُ النَّاسِ بَعْدَنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۴۸.</ref>.

 

[[هروی]] از [[امام رضا]] {{ع}} با [[نقل]] می‌کند که حضرت فرمود: "[[خدا]] [[رحمت]] کند بنده‌ای را که امر ما را زنده دارد. به آن حضرت گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: دانش‌های ما را یاد گیرد و به [[مردم]] یاد دهد؛ زیرا [[مردم]] اگر سخنان نیکوی ما را بدانند، هر آینه از ما [[پیروی]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا}}؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۰۷.</ref>.

 

در [[زیارت جامعه کبیره]] نیز، [[خدا]] و [[اهل بیت]] {{عم}} را [[گواه]] می‌گیریم بر اینکه حامل [[علوم]] آنهاییم: {{متن حدیث|مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم‌}}.

 

[[حضرت صادق]] {{ع}} به [[داوود بن سرحان]] فرمود: "ای [[داوود]] [[سلام]] و [[درود]] من را به [[دوستان]] و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: [[خدا]] [[رحمت]] کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند با یکدیگر گفت‌و‌گو نمایند سومی‌آنها گرد نمی‌آیند، جز آنکه [[خدای تعالی]] به آنها بر [[فرشتگان]] [[فخر]] می‌نماید پس هرگاه گرد هم آمدید به ذکر و یاد ما مشغول گردید، زیرا در اجتماع و گرد آمدن و [[مذاکره]] و یادآوری‌تان زنده کردن ما است و [[بهترین]] [[مردم]] پس از ما کسی است که کار ما را [[یادآوری]] نماید و [[مردم]] را به ذکر و یاد ما [[دعوت]] نموده و بخواند"<ref>{{متن حدیث|يَا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِيَّ عَنِّي السَّلَامَ وَ أَنِّي أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاكَرَ أَمْرَنَا فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَى ذِكْرِنَا إِلَّا بَاهَى اللَّهُ تَعَالَى بِهِمَا الْمَلَائِكَةَ فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّكْرِ فَإِنَّ فِي اجْتِمَاعِكُمْ وَ مُذَاكَرَتِكُمْ إِحْيَاءَنَا وَ خَيْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۰۰.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۴۹-۲۵۱.</ref>

[[ادراک]] صحیح و روشن [[معنای انتظار]]، اقتضا می‌کند که [[انسان]]، حرکتی دائم و تلاشی پویا داشته باشد، تا بر اثر آن، خود و [[جامعه]] خویش را برای [[ظهور امام]] [[منتظر]] {{ع}} آماده کند.

 

[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "هر یک از شما باید خود را برای [[خروج قائم]] آماده کند، هر چند به آماده کردن یک تیر"<ref>{{متن حدیث|لَيُعِدَّنَّ أَحَدُكُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً}}؛ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۶۶.</ref>.

 

این [[روایت شریف]] می‌فهماند که [[انسان]] تا مرد میدان [[جهاد]] و [[مبارزه]] نشود، نمی‌تواند خویشتن را در زمره [[منتظران راستین]] آن حضرت بداند.

 

لحظه میمون [[ظهور]]، ناپیداست و این خود سبب می‌شود تا هر لحظه، بی‌صبرانه در [[انتظار]] طلوع مبارکش باشیم. این [[انتظار]] عاقلانه، در پرتو [[کلام]] [[نورانی]] صادق[[آل]] [[محمّد]] {{ع}} ما را بر آن می‌دارد که خویش را با حرکت و تلاش در راه استعدادیابی و [[زمینه‌سازی ظهور]] حضرتش و به فراخور خود، حتی به اندازه مهیا کردن تیری، آماده حضورش سازیم<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۰.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۵۱-۲۵۲</ref>

 

آنچه برای همگان ضروری و دست‌یافتنی است، ایجاد و [[حفظ]] [[ارتباط روحی]] و [[معنوی]] با آن حضرت است که در پرتو [[رعایت ادب]] حضور و [[ارتباط]] با آن حضرت تحصیل خواهد شد.

 

[[دعا برای امام زمان]] {{ع}}<ref>در کتاب مکیال المکارم، نوشته سید محمد تقی موسوی اصفهانی به هشتاد وظیفه منتظران اشاره شده است.</ref> که از مهم‌ترین [[وظایف شیعه در عصر غیبت]] است. [[منتظران]] [[مصلح]] با [[اقتدا]] به دعای خویش از [[خدای سبحان]] چنین می‌‌خواهد:{{متن حدیث|اللَّهُمَ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ فِي سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}.

 

این همان معنای بلندی است که [[امام]] [[معصوم]] بدان اشاره و در [[بیان]] [[وظیفه]] [[شیعیان]] در [[عصر غیبت]] می‌فرماید: {{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ انْتِظَارِ الْفَرَجِ‌}}؛ چرا که [[دعا]] اگر فقط ناظر به جنبه فردی و [[خودسازی]] باشد، [[انتظار فرج]] قطعاً ناظر به هر دو جنبه فردی و [[اجتماعی]] یا به دیگر سخن، [[خودسازی]] و [[دیگرسازی]] است.

 

اظهار [[عشق]] و علاقه به حضرت، انجام دادن [[مستحبات]] و [[اعمال صالح]] به [[نیابت]] از آن حضرت و [[اهدای ثواب]] آن به [[ارواح]] طیّب [[عترت طاهره]] از [[بهترین]] راه‌هایی است که می‌تواند [[ارتباط]] [[انسان]] با آن وجود [[مبارک]] را تأمین کند<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۵.</ref>.

 

از دیگر [[آداب]] [[حسنه]] در [[ارتباط با امام عصر]] {{ع}}[[ادب]] برخاستن به [[احترام]] نام [[مبارک]] [[ولی عصر]] {{ع}} است که در میان شیفتگان و [[پیروان]] [[خاندان عصمت]] {{عم}} سنتی دیرپاست<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۵۲-۲۵۳.</ref>.

از مهم‌ترین [[وظایف منتظران]] در [[عصر غیبت]]، [[تخلّق]] به [[محاسن]] و مکارم [[اخلاقی]] است؛ چرا که [[منتظران]] [[مصلح]] خود باید [[صالح]] باشند.

 

[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "هر کسی که بودن در شمار [[یاران قائم]] شادمانش سازد، باید به انتظارش باشد و با حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[خلق]] [[نیکو]] [[رفتار]] کند و اوست [[منتظر]]. پس اگر اجلش برسد و [[امام]] [[قائم]] {{ع}} پس از درگذشت او [[قیام]] کند، بهره او از [[پاداش]]، مانند کسی است که آن حضرت را دریافته باشد. پس بکوشید و [[منتظر]] باشید. گوارا باد شما را ای جماعتی که مشمول [[رحمت]] خدایید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ‌}}؛ الغیبه، ص۲۰۰.</ref>.

 

[[امام رضا]] {{ع}} می‌فرماید: "[[منتظران]] باید [[انتظار]] خود را با [[صبر]]، [[معاشرت نیکو]]، [[حسن]] همجواری، [[ترویج]] معروف، خودداری از اذیت دیگران. [[گشاده‌رویی]]، [[پندپذیری]] و [[رحمت]] برای [[مؤمنان]] همراه نماید"<ref>{{متن حدیث|انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ وَ حُسْنَ الصُّحْبَةِ وَ حُسْنَ الْجِوَارِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ وَ كَفَّ الْأَذَى وَ بَسْطَ الْوَجْهِ وَ النَّصِيحَةَ وَ الرَّحْمَةَ لِلْمُؤْمِنِينَ}}؛ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۶۱.</ref>.

 

[[منتظر واقعی]] [[امام زمان]] {{ع}}، خودِ [[امام زمان]] {{ع}} و بیش از همه [[انسان‌ها]] در پی تحقق [[مقدمات ظهور]] خویش است. این مهم، از سخنان [[نورانی]] و [[ادعیه]] مأثورِ آن [[امام]] به‌دست می‌آید. دعای معروف: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ}} است، که سرچشمه همه [[صفات]] [[منتظران راستین]] و بیان‌کننده مجموعه [[وظایف]] فرد و [[جامعه منتظر]] است، نمونه آن است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۵۳-۲۵۴.</ref>.

# [[شناخت امام زمان]]: [[ایمان]] و [[پیروی]] بدون [[شناخت]] و [[معرفت]] به دست نمی‌آید و [[معرفت]]، زمینه را برای [[ایمان]] و [[پیروی]] آماده می‌کند. از این رو، روایت‌های متواتری در [[لزوم]] [[شناخت امام زمان]] از [[پیامبر اسلام]] رسیده که نشناختن [[امام زمان]] را با برابر [[کفر]] دانسته است. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} فرمود: هر کس بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است<ref>کافی، ج۱، ص۳۷۷، ح۳.</ref>. هرکس [[فرزند]] مرا در زمان غیبتش [[انکار]] کند، به [[مرگ جاهلی]] مرده است<ref>کمال الدین، ج۲، ص۴۱۲.</ref>. مقصود از شناختی که [[پیامبر اسلام]] آن را [[واجب]] کرده و نداشتن آن را با [[مرگ جاهلی]] برابر دانسته، [[شناخت]] تمام ویژگی‌های آن حضرت است. تنها [[شناخت]] نام و [[نسب]] [[خانوادگی]] کافی نیست؛ چون همگان حتی [[مخالفان]] [[امامان]]، آنان را به نام و [[نسب]] و [[ویژگی‌های اخلاقی]] می‌شناسند و با این حال [[اهل]] [[دوزخ]] هستند. شناختی که در [[حدیث نبوی]] [[واجب]] شمرده شده، از دو عنصر تشکیل شده است و در صورت نبود یکی از آنها به دست نمی‌آید:

## در مرحله بعد، [[اطاعت]] او را [[واجب]] بداند و در گفتار و [[رفتار]] از [[امام]] عصرش [[پیروی]] کند. پس او را [[امام]] و مقتدای خود بشناسد و در پی به دست آوردن [[رضایت]] آن حضرت باشد، به گونه‌ای که سبب سالم ماندن [[اعتقاد]] از شبهه‌های [[ملحدان]] [[گمراه کننده]] باشد. [[امام باقر]] {{ع}} در ادامه [[روایت نبوی]] می‌فرماید: هر کس بمیرد در حالی که به [[امام]] زمانش [[معرفت]] دارد، تقدّم یا تأخیر در این امر [[[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} و [[دولت آل محمد]]] به او آسیب نرساند و هر کس [[امام زمان]] خود را بشناسد، همچون کسی است که در [[خیمه]] [[قائم]] با آن حضرت باشد<ref>کافی، ج۱، ص۳۷۲، ح۵.</ref>.

 

از این [[روایت]] چنین برمی‌آید که [[دولت امام زمان]] به مقدماتی نیاز دارد که [[منتظران]] باید آن را فراهم آورند و تا زمینه فراهم نشود، [[ظهور]] محقق نخواهد شد<ref>[[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[پیامبر و امام مهدی (کتاب)| پیامبر و امام مهدی]]، ص۳۷- ۳۹.</ref>.

# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]

# [[پرونده:48623.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|'''چشم به راه''']]

# [[پرونده:136864.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۲''']]

# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]

# [[پرونده: 136810799.jpg|22px]] [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[پیامبر و امام مهدی (کتاب)|''' پیامبر و امام مهدی ''']]