واقفیه در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

واقفی‌ها، فرقه‌ای از [[شیعه]] می‌باشند که [[امام]] [[موسی کاظم]] {{ع}} را [[آخرین امام]] می‌دانند و می‌گویند که ایشان زنده و مراد از [[مهدی منتظر]] ایشان می‌باشد. آنها در قبول [[امامت امام رضا]] {{ع}} «توقف» نمودند. این [[فرقه]]، علاوه بر [[عقیده]] غلطی که در امر [[امامت]] دارا بودند، [[عقاید]] [[خرافی]] دیگری از قبیل [[تناسخ]] و [[وحدت وجود]] و [[غلو]] داشتند<ref>معارف و معاریف، ج۱۰، ص۲۹۹.</ref>. این گروه به امامت امام رضا {{ع}} [[اعتقادی]] نداشتند؛ اما برخی از دانشمندان و [[مردم]] این فرقه، با امام از مناظراتی داشتند که منجر به پذیرش امامت امام رضا {{ع}} و جدایی از فرقه [[واقفی]] گردید. گروه کثیری از [[یاران امام رضا]] {{ع}} واقفی بودند که بعد از پی بردن به [[حقیقت]]، به امامت امام رضا {{ع}} [[ایمان]] آوردند.

مردی از [[اصحاب حضرت رضا]] {{ع}} [[خدمت]] آن [[حضرت]] رسید و عرض کرد: «واقفیه [[اعتقاد]] دارند [[امامت]] بر [[پدر]] شما [[موسی بن جعفر]] {{ع}} توقف کرده و آن حضرت [[وفات]] نکرده است. [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: [[دروغ]] گفته‌اند آنان به آنچه [[خداوند]] بر پیامبرش [[حضرت محمّد]] {{صل}} نازل کرده است، [[کافر]] شده‌اند»<ref>رجال کشی، ص۴۵۸.</ref>.

و در جای دیگر، امام {{ع}} از واقفیه، تعبیر به «[[زندیق]]» نموده‌اند و این تعبیر حاکی از عمق [[انحراف]] و [[گمراهی]] آنان است<ref>رجال کشی، ص۴۶۰.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۷۹۱.</ref>

 

نخستین [[پرسش]] در تحلیل این پدیده آن است که چه موضوعی سبب شکل‌گیری این گروه شد؟ نخستین سبب که در منابع نیز بدان تصریح شده، انگیزه‌های مادی و [[دنیوی]] این افراد است. بیشتر سران واقفیه از آن جهت که [[محل رجوع]] شیعیان و عهده‌دار [[مسئولیت]] دریافت [[وجوهات]]، [[هدایا]] و نذورات آنان بودند، [[اموال]] فراوانی در [[اختیار]] داشتند؛ چنان که مطابق یکی از گزارش‌ها، تنها نزد دو نفر از سران واقفیه، بیش از ۱۰۰ هزار دینار از اموال شیعیان جمع شده بود. برخی سران [[واقفی]]، همچون [[عثمان بن عیسی رواسی]] که بعدها از اقدامات خود [[توبه]] کردند نیز بر [[انگیزه]] [[دنیوی]] خود اعتراف داشتند. با این حال، به نظر می‌رسد آنچه زمینه اصلی این رخنه در میان [[شیعیان]] را پدید آورد، [[تفسیر]] نادرست آنان از [[روایات اهل بیت]]{{عم}} و برداشت‌های ناصواب از رخدادهای آخرین روزهای [[زندگانی امام کاظم]]{{ع}} است. برداشتی که ظرفیت ویژه‌ای را برای [[تبلیغ]] و [[ترویج]] [[اعتقادات]] آنان فراهم می‌ساخت. برای نمونه، آنان برخی [[روایات]] کلی [[امام صادق]]{{ع}} درباره [[امام کاظم]]{{ع}} را به نوعی تفسیر می‌کردند که بر اساس آنها امام کاظم{{ع}}، [[مهدی]] و [[قائم]] و بنابراین [[آخرین امام]] [[شیعه]] خواهد بود. آنان براساس همین برداشت‌ها و تطبیقی که میان ویژگی‌های شخصیتی امام کاظم{{ع}} و روایات مربوط به [[مهدویت]] می‌دادند، به [[غیبت]] امام کاظم{{ع}} [[معتقد]] شدند.

سران [[واقفی]] افزون بر موفقیتی که در همان آغاز در جذب برخی گروه‌های شیعه به دست آوردند، تلاش‌های متعددی در راستای [[رشد]] خود داشتند. برای نمونه، رسائل متعددی را در تبیین و [[اثبات]] آرای خود نوشتند، به برگزاری جلسات عمومی برای نشر آرای خود اهتمام ورزیدند و حتی پا را فراتر از آن گذاشتند و برای پیش بردن امور خود، به [[جعل]] و [[تحریف]] [[احادیث]] دست زدند. گفتنی است مطابق برخی [[اخبار]]، آنان با پرداخت بخشی از همان [[اموال]] به بعضی از [[مستضعفان]] شیعه، کوشیدند تا از تعداد [[پیروان]] [[امام رضا]]{{ع}} و حامیان آن [[حضرت]] بکاهند.

به دنبال همین کوشش‌ها برخی شیعیان جذب شده به واقفیان، پس از مدتی کوتاه، یا در طول دوره [[امامت امام رضا]]{{ع}}، حقیقت را دریافتند و از [[شک و تردید]] [[نجات]] پیدا کردند.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۰۳.</ref>