غیبت امام مهدی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخهها
←پیشینه غیبت وزمینه سازیهای ائمه اطهار {{ع}}
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
در بعضی از [[روایات]] پس از تصریح به اصل [[غیبت]]، به طولانی بودن آن نیز تأکید شده است. [[امام جواد]] {{ع}} در پاسخ به [[دلیل]] نامگذاری [[حضرت مهدی]] {{ع}} به "[[منتظر]]"، فرمود: «همانا برای او غیبتی است که روزهای آن، فراوان و مدت آن، طولانی خواهد شد، پس افرادی که دارای [[اخلاص]] باشند، [[منتظر ظهور]] او خواهند بود»<ref>{{متن حدیث|إِنَ لَهُ غَیْبَةً یَکْثُرُ أَیَّامُهَا وَ یَطُولُ أَمَدُهَا فَیَنْتَظِرُ خُرُوجَهُ الْمُخْلِصُونَ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۷۸.</ref>. در [[نامه]] مبارک [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} به [[شیخ مفید]] نیز [[علت غیبت]] و طولانی شدن آن چنین آمده است: «باید بدانند که جز برخی رفتارهای ناشایسته آنان که ناخوشایند ماست و ما آن عملکرد را زیبنده [[شیعیان]] نمیدانیم، عامل دیگری ما را از آنان دور نمیدارد»<ref>{{متن حدیث|فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>. از آنجایی که طبق گفته روایات، [[حقیقت]] [[اعمال شیعیان]] به [[امام]] [[راستین]] عصرشان ارائه میشود، [[آلودگی]] به [[گناه]]، [[توفیق]] [[دیدار امام]] [[معصوم]] را از [[انسانها]] سلب و [[سعادت]] [[دیدار]] ایشان را به تاخیر میاندازد. در همان نامه آمده است که: «اگر [[پیروان]] و شیعیان ما ـ که [[خدا]] آنان را در [[فرمانبرداری]] خویش توفیق ارزانیشان دارد ـ به [[راستی]] در [[راه]] [[وفای به عهد]] و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یکصدا بودند، هرگز سعادت دیدار ما از آنان به تأخیر نمیافتاد»<ref>{{متن حدیث|فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ}}؛ احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۹۹.</ref>.<ref>ر. ک. تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۰.</ref> | در بعضی از [[روایات]] پس از تصریح به اصل [[غیبت]]، به طولانی بودن آن نیز تأکید شده است. [[امام جواد]] {{ع}} در پاسخ به [[دلیل]] نامگذاری [[حضرت مهدی]] {{ع}} به "[[منتظر]]"، فرمود: «همانا برای او غیبتی است که روزهای آن، فراوان و مدت آن، طولانی خواهد شد، پس افرادی که دارای [[اخلاص]] باشند، [[منتظر ظهور]] او خواهند بود»<ref>{{متن حدیث|إِنَ لَهُ غَیْبَةً یَکْثُرُ أَیَّامُهَا وَ یَطُولُ أَمَدُهَا فَیَنْتَظِرُ خُرُوجَهُ الْمُخْلِصُونَ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۷۸.</ref>. در [[نامه]] مبارک [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} به [[شیخ مفید]] نیز [[علت غیبت]] و طولانی شدن آن چنین آمده است: «باید بدانند که جز برخی رفتارهای ناشایسته آنان که ناخوشایند ماست و ما آن عملکرد را زیبنده [[شیعیان]] نمیدانیم، عامل دیگری ما را از آنان دور نمیدارد»<ref>{{متن حدیث|فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>. از آنجایی که طبق گفته روایات، [[حقیقت]] [[اعمال شیعیان]] به [[امام]] [[راستین]] عصرشان ارائه میشود، [[آلودگی]] به [[گناه]]، [[توفیق]] [[دیدار امام]] [[معصوم]] را از [[انسانها]] سلب و [[سعادت]] [[دیدار]] ایشان را به تاخیر میاندازد. در همان نامه آمده است که: «اگر [[پیروان]] و شیعیان ما ـ که [[خدا]] آنان را در [[فرمانبرداری]] خویش توفیق ارزانیشان دارد ـ به [[راستی]] در [[راه]] [[وفای به عهد]] و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یکصدا بودند، هرگز سعادت دیدار ما از آنان به تأخیر نمیافتاد»<ref>{{متن حدیث|فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ}}؛ احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۹۹.</ref>.<ref>ر. ک. تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۰.</ref> | ||
== | == پیشینه غیبت وزمینه سازیهای [[ائمه اطهار]] {{ع}} == | ||
توجّه به پیشینه غیبت و اطلاع از وقوع آن برای برخی از [[پیامبران]] گذشته، باعث میشود نگاه روشنی نسبت به مسئله [[غیبت امام مهدی]] {{ع}} پیدا کنیم. در ابتدا باید توجه داشت که طرح مسأله غیبت از همان دهههای اول | توجّه به پیشینه غیبت و اطلاع از وقوع آن برای برخی از [[پیامبران]] گذشته، باعث میشود نگاه روشنی نسبت به مسئله [[غیبت امام مهدی]] {{ع}} پیدا کنیم. در ابتدا باید توجه داشت که طرح مسأله غیبت از همان دهههای اول تاریخ اسلام چنان شایع و معمول شده بود که بسیاری از فرقههایی که از [[شیعه]] منشعب میشدند، بهگونهای به مسأله غیبت [[معتقد]] میگردیدند. "[[کیسانیه]]" اولین فرقهای که از شیعه جدا شدند قائل به [[امامت]] "[[محمد حنفیه]]" و معتقد بودند که وی از میان آنها [[غایب]] شده و در [[کوه رضوی]] مخفی گردیده و روزی [[ظهور]] خواهد کرد. همچنین [[فرقه]] "ابو مسلمیّه" همین [[عقیده]] را درباره "ابومسلم" داشتند. بهطور کلی هریک از فرقههای [[شیعی]] که در امامت یکی از [[ائمه]] {{ع}} توقف کردند و مسیر خود را از [[شیعه اثنی عشری]] جدا کردند، به شکلی از "غیبت" درباره امام خود معتقد شدند. این امر حاکی از آن است که مسأله غیبت امام مهدی {{ع}} در بین [[مسلمانان]] و [[شیعیان]] شناخته شده و شایع بوده است. آنچه این مطلب را [[تأیید]] و تأکید میکند، تألیف کتابهایی در موضوع غیبت، پیش از آغاز [[غیبت صغری]] و در [[زمان]] حضور ائمه {{ع}} است<ref>نشریه موعود، شماره ۲۷، ص ۴۲.</ref>.<ref>ر. ک. تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۱۹.</ref> | ||
معرفی و [[زمینهسازی]] پیرامون مسئله غیبت همچنین در سخنان [[معصومین]] {{ع}} به خوبی پیداست. در روایاتی که از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] شده است، [[حضرت]] ضمن بیان خصوصیات [[امام مهدی]] {{ع}} به مسأله [[غیبت]] ایشان نیز اشاره کرده است: «[[مهدی]] از [[فرزندان]] من است نام او نام من و [[کنیه]] او کنیه من است و شبیهترین [[مردم]] به من از حیث [[آفرینش]] و [[خلق و خوی]] است. او غیبت و دوران حیرتی دارد که [[مردمان]] در آن به [[گمراهی]] میافتند، سپس همانند [[ستاره درخشان]] میآید و [[زمین]] را از [[عدل و داد]] پر میکند، همانطور که از [[ظلم و جور]] پر شده باشد»<ref>{{متن حدیث|الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ حَتَّی تَضِلَّ الْخَلْقُ عَنْ أَدْیَانِهِمْ فَعِنْدَ ذَلِکَ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ فَیَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷.</ref>.<ref>ر. ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ص ۱۷۹-۱۸۸.</ref> | معرفی و [[زمینهسازی]] پیرامون مسئله غیبت همچنین در سخنان [[معصومین]] {{ع}} به خوبی پیداست. در روایاتی که از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] شده است، [[حضرت]] ضمن بیان خصوصیات [[امام مهدی]] {{ع}} به مسأله [[غیبت]] ایشان نیز اشاره کرده است: «[[مهدی]] از [[فرزندان]] من است نام او نام من و [[کنیه]] او کنیه من است و شبیهترین [[مردم]] به من از حیث [[آفرینش]] و [[خلق و خوی]] است. او غیبت و دوران حیرتی دارد که [[مردمان]] در آن به [[گمراهی]] میافتند، سپس همانند [[ستاره درخشان]] میآید و [[زمین]] را از [[عدل و داد]] پر میکند، همانطور که از [[ظلم و جور]] پر شده باشد»<ref>{{متن حدیث|الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ حَتَّی تَضِلَّ الْخَلْقُ عَنْ أَدْیَانِهِمْ فَعِنْدَ ذَلِکَ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ فَیَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷.</ref>.<ref>ر. ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ص ۱۷۹-۱۸۸.</ref> | ||
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
از طرفی دیگر [[ائمه اطهار]] {{ع}} به این نکته توجه داشتند که با وجود همه اطلاع رسانی و [[آگاهیها]]، [[غیبت امام]] و عدم دسترسی به محضر ایشان، برای مردمی که در طول [[امامت ائمه]] [[هدی]] {{ع}}، به دیدن [[امام]] و [[رجوع]] به محضر آنان [[عادت]] کردهاند، بسیار سخت و [[غریب]] خواهد بود؛ به همین جهت بود که از [[زمان]] [[امام جواد]] {{ع}} به تدریج مردم از دیدن امام کمتر بهرهمند میشدند و در زمان [[امامت]] حضرت [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] ({{ع}}) این امر شدت یافت؛ به گونهای که امام در مواردی از پشت پرده با مردم صحبت میکردند تا آنان به ندیدن امام عادت کنند<ref>مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیه، ص ۲۳۱.</ref>. | از طرفی دیگر [[ائمه اطهار]] {{ع}} به این نکته توجه داشتند که با وجود همه اطلاع رسانی و [[آگاهیها]]، [[غیبت امام]] و عدم دسترسی به محضر ایشان، برای مردمی که در طول [[امامت ائمه]] [[هدی]] {{ع}}، به دیدن [[امام]] و [[رجوع]] به محضر آنان [[عادت]] کردهاند، بسیار سخت و [[غریب]] خواهد بود؛ به همین جهت بود که از [[زمان]] [[امام جواد]] {{ع}} به تدریج مردم از دیدن امام کمتر بهرهمند میشدند و در زمان [[امامت]] حضرت [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] ({{ع}}) این امر شدت یافت؛ به گونهای که امام در مواردی از پشت پرده با مردم صحبت میکردند تا آنان به ندیدن امام عادت کنند<ref>مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیه، ص ۲۳۱.</ref>. | ||
البته علّت اصلی کمرنگ شدن [[ارتباط]]، سختگیری و ایجاد [[محدودیّت]] [[حکومت ستمگر]] [[عباسی]] بود، چراکه این دو امام در [[سامرا]] در یک منطقه نظامی تحت نظر بودند. از این رو مردم به [[دشواری]] میتوانستند آنان را ببینند و از [[ترس]] [[حکومت]] مجبور بودند با راهکارهایی مختلف و پنهانی [[خدمت]] [[حضرت]] برسند، ولی [[ائمه]] از این [[محدودیّت]] برای [[آمادگی مردم]] برای [[دوران غیبت]] استفاده کردند<ref>مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة، ص ۲۶۲؛ صدر، محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۲۲۲.</ref>. از سوی دیگر نیز [[امام حسن عسکری]] {{ع}} در سن ۲۷ سالگی [[رحلت]] کرد و تنها فرزند او که پنج سال از عمرش میگذشت از جانب [[خدای متعال]] به [[امامت]] [[منصوب]] گردید، اما بنا به دلایلی [[امام دوازدهم]] {{ع}} از همان [[زمان]] از دیدگان پنهان شد و دوران غیبتش آغاز گردید؛ لذا [[غیبت صغری]] که در [[سال ۲۶۰ هجری]] قمری آغاز شد و پس از ۶۹ سال در [[سال ۳۲۹ هجری]] قمری با درگذشت چهارمین و آخرین [[نائب خاص]] [[امام]] {{ع}} پایان یافت، علاوه بر موارد گذشته، مقدمه و آغازی برای [[درک]] [[غیبت طولانی]] بود، تا شرایط [[پذیرش]] موقعیت جدید برای [[مردمان]] فراهم گردد و [[شیعیان]] [[آمادگی]] درک دورانی را داشته باشند که در آن از [[حضور امام معصوم]] بهطور مستقیم بیبهرهاند<ref>ر. ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۴۷-۵۵.</ref>. | البته علّت اصلی کمرنگ شدن [[ارتباط]]، سختگیری و ایجاد [[محدودیّت]] [[حکومت ستمگر]] [[عباسی]] بود، چراکه این دو امام در [[سامرا]] در یک منطقه نظامی تحت نظر بودند. از این رو مردم به [[دشواری]] میتوانستند آنان را ببینند و از [[ترس]] [[حکومت]] مجبور بودند با راهکارهایی مختلف و پنهانی [[خدمت]] [[حضرت]] برسند، ولی [[ائمه]] از این [[محدودیّت]] برای [[آمادگی مردم]] برای [[دوران غیبت]] استفاده کردند<ref>مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة، ص ۲۶۲؛ صدر، محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۲۲۲.</ref>. از سوی دیگر نیز [[امام حسن عسکری]] {{ع}} در سن ۲۷ سالگی [[رحلت]] کرد و تنها فرزند او که پنج سال از عمرش میگذشت از جانب [[خدای متعال]] به [[امامت]] [[منصوب]] گردید، اما بنا به دلایلی [[امام دوازدهم]] {{ع}} از همان [[زمان]] از دیدگان پنهان شد و دوران غیبتش آغاز گردید؛ لذا [[غیبت صغری]] که در [[سال ۲۶۰ هجری]] قمری آغاز شد و پس از ۶۹ سال در [[سال ۳۲۹ هجری]] قمری با درگذشت چهارمین و آخرین [[نائب خاص]] [[امام]] {{ع}} پایان یافت، علاوه بر موارد گذشته، مقدمه و آغازی برای [[درک]] [[غیبت طولانی]] بود، تا شرایط [[پذیرش]] موقعیت جدید برای [[مردمان]] فراهم گردد و [[شیعیان]] [[آمادگی]] درک دورانی را داشته باشند که در آن از [[حضور امام معصوم]] بهطور مستقیم بیبهرهاند<ref>ر. ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۴۷-۵۵.</ref>. | ||
== [[انواع غیبت]] == | == [[انواع غیبت]] == |