ذکر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ذکر''' به معنای یاد کردن زبانی و [[قلبی]] [[خداوند]] به [[تکبیر]]، [[تسبیح]]، [[تحمید]]، [[تهلیل]] و حوقله است. ذکر یکی از راه‌های ارتباط با [[خداوند]] است و مهم‌ترین نشانۀ ذکر راستین این است که [[آدمی]] [[خدا]] را [[فرمان]] بَرَد و از [[گناهان]] دوری کند. در [[قرآن کریم]] اهمیت و [[ضرورت]] ذکر به خوبی [[تبیین]] شده است. ذکر به اعتبارات گوناگون به اقسام متعددی تقسیم شده است، همانند ذکر قلبی و زبانی. ذکر، زمینه‌ها و اسباب مختلفی و همچنین فواید بسیاری دارد که از جمله آن، پرورش [[ایمان]] است. قابل توجه است که ذکر با [[زیارت]] [[اهل بیت]] {{ع}} ارتباط دارد؛ زیرا از آدابی که برای [[زیارت]] مرقدهای [[مطهر]] بیان شده، گفتن [[تکبیر]] و [[تهلیل]] هنگام [[تشرف]] است.

== اقسام ذکر ==

ذکر به اعتبارات گوناگون به اقسام متعددی تقسیم شده است:

# ذکر لفظی که به [[ذکر زبانی]]، [[ذکر جلی]] و وِرد نیز معروف است، به یاد کردن [[خدا]] با زبان گفته می‌شود<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۵.</ref>. در برخی منابع تفسیری، ذکر در آیاتی مانند: {{متن قرآن|فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}}<ref>«در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref> و {{متن قرآن|فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِكُمْ}}<ref>«و چون نماز را به پایان بردید خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد کنید» سوره نساء، آیه ۱۰۳.</ref> [[ذکر زبانی]] دانسته شده است<ref>[[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[ذکر (مقاله)|ذکر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>. برای ذکر لفظی، مصادیقی در [[روایات]] و کتاب‌های [[دینی]] آمده است، مانند: [[تلاوت قرآن]]، ذکر یونسیه، اذکاری مانند {{متن حدیث|لا إلهَ إلا الله}}، {{متن حدیث|لا حَولَ و لا قُوّةَ إلا بالله}}، {{متن حدیث|یا حی یا قیوم}}، {{متن حدیث|سُبحان الله}}، ذکر [[صلوات]] و... <ref>ر. ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۷۸.</ref>.  

# [[ذکر قلبی]]: آیاتی مانند: {{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ}}<ref>«وای بر سخت‌دلان در یاد خداوند!» سوره زمر، آیه ۲۲.</ref> و [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا}}<ref>«از آن کس که دلش را از یاد خویش غافل کرده‌ایم پیروی مکن» سوره کهف، آیه ۲۸.</ref> به صراحت بیانگر [[ذکر قلبی]] هستند<ref>[[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[ذکر (مقاله)|ذکر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>. [[ذکر قلبی]]، به معنی توجّه [[قلب]] به یکی از اسماء زیبای [[الهی]] است.  

== [[آثار ذکر]] ==

[[ذکر]] [[خدا]] دارای آثار مثبت بسیاری در [[دنیا]] و [[آخرت]] است که برخی از آنها عبارت‌اند از:

# [[آرامش]]: از بزرگ‌ترین [[مشکلات]] [[بشر]]، [[پریشانی]] و [[نگرانی]] و از گمشده‌های او [[آرامش]] است. [[قرآن کریم]] [[یاد خدا]] را تنها آرامبخش دل‌های [[مؤمنان]] می‌داند: {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref>.

# [[ترس از خدا]]: دل‌های [[مؤمنان]] و متواضعان، هنگام [[یاد خدا]] ترسان می‌شوند: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ}}<ref>«مؤمنان، تنها آن کسانند که چون یاد خداوند پیش آید دل‌هاشان بیمناک می‌شود» سوره انفال، آیه ۲.</ref>.

== [[موانع ذکر]] ==

موانع بسیاری برای ذکر و یاد [[خداوند]] وجود دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

# [[خدای متعال]]: [[خداوند]] به [[دلیل]] آنکه برخی با [[حق]] درافتادند و در [[پذیرش]] [[حق]] عناد ورزیدند [[قلب]] آنها را از ذکر خود [[غافل]] می‌کند: {{متن قرآن|وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا}}<ref>«و از آن کس که دلش را از یاد خویش غافل کرده‌ایم پیروی مکن» سوره کهف، آیه ۲۸.</ref>؛ بدین معنا که [[غفلت]] را بر دل‌هایشان مسلط می‌کند، در نتیجه [[یاد خدا]] را فراموش می‌کنند<ref>المیزان، ج۱۳، ص۳۰۳.</ref>.

# [[شیطان]]: گاهی [[انسان]] با [[اراده]] خود از [[شیطان]] [[پیروی]] کرده و سبب [[تسلط]] او بر خویش می‌شود که نتیجۀ آن [[فراموشی]] خداست، چنان‌که بر اثر [[تسلط]] [[شیطان]] بر [[منافقان]]، آنان [[یاد خدا]] را فراموش می‌کنند: {{متن قرآن|اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ}}<ref>«شیطان بر آنان چیرگی یافت و یادکرد خداوند را از یاد آنان برد» سوره مجادله، آیه ۱۹.</ref>. [[شیطان]] با ابزار شراب و قمار به ایجاد [[دشمنی]] و [[کینه]] در [[دل]] [[انسان‌ها]] پرداخته و آنان را از [[یاد خدا]] باز می‌دارد: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ}}<ref>«شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند و از یاد خداوند و از نماز بازتان دارد؛ اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref>.

== پیامدهای دوری از ذکر ==

برای [[اعراض]] از [[یاد خدا]] پیامدهای منفی بیان شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از:

# تنگی و [[سختی]] [[زندگی]]: هرکس از [[یاد خدا]] روی گرداند، [[زندگی]] [[سختی]] خواهد داشت: {{متن قرآن|وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا}}<ref>«و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی تنگ خواهد بود و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>.

# کوری در [[قیامت]]: کسی که از [[یاد خدا]] [[اعراض]] کند، [[خدای متعال]] او را در [[قیامت]] کور [[محشور]] می‌کند: {{متن قرآن|وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى}}<ref>«و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>.