اجماع در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'شهید اول' به 'شهید اول'
(←پانویس) |
|||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
==اجماع منقول== | ==اجماع منقول== | ||
اتفاق نظری که [[عالمان]] پیشین تحصیل کرده‌اند، در صورتی که برای دیگران به صورت [[متواتر]] نقل گردد، [[حکم]] اجماع محصل را دارد و چنانچه از آن اجماع محصل، قطع به رای [[معصوم]]{{ع}} یا دلیل معتبر حاصل شود، [[حجت]] خواهد بود<ref>حائری اصفهانی، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیه، ۲۵۸.</ref>؛ هرچند در باره کیفیت حصول [[تواتر]] و عدد مورد نیاز در آن اشکال شده است.<ref>کاظمی، کشف القناع، ۲۳۲.</ref> حال اگر شماری از [[فقها]] که کمتر از حد تواترند، نقل اجماع کنند، چنین [[اجماعی]] اجماع منقول به [[خبر واحد]] می‌شود. [[علامه حلی]] در [[قرن هشتم]] از نخستین کسانی است که این بحث را با عنوان «نقل الاجماع من [[الواحد]]» در کتاب [[فقهی]] مختلف الشیعه آورده و به [[حجیت]] آن تصریح کرده است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۱۳.</ref> [[شهید]] | اتفاق نظری که [[عالمان]] پیشین تحصیل کرده‌اند، در صورتی که برای دیگران به صورت [[متواتر]] نقل گردد، [[حکم]] اجماع محصل را دارد و چنانچه از آن اجماع محصل، قطع به رای [[معصوم]]{{ع}} یا دلیل معتبر حاصل شود، [[حجت]] خواهد بود<ref>حائری اصفهانی، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیه، ۲۵۸.</ref>؛ هرچند در باره کیفیت حصول [[تواتر]] و عدد مورد نیاز در آن اشکال شده است.<ref>کاظمی، کشف القناع، ۲۳۲.</ref> حال اگر شماری از [[فقها]] که کمتر از حد تواترند، نقل اجماع کنند، چنین [[اجماعی]] اجماع منقول به [[خبر واحد]] می‌شود. [[علامه حلی]] در [[قرن هشتم]] از نخستین کسانی است که این بحث را با عنوان «نقل الاجماع من [[الواحد]]» در کتاب [[فقهی]] مختلف الشیعه آورده و به [[حجیت]] آن تصریح کرده است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۱۳.</ref> [[شهید اول]] در همین [[قرن]] در کتاب ذکری<ref>شهید اول، ذکری، ۱/۵۰.</ref> و [[محقق کرکی]]<ref>محقق کرکی، رسائل، ۳/۴۸.</ref> به تبع وی این بحث را با عنوان رایج آن نزد اصولیان، یعنی [[اجماع]] منقول، آورده‌اند و به تبیین [[حجیت]] آن پرداخته‌اند. این اجماع پس از ایشان در بیشتر کتاب‌های اصولی مطرح شده و در [[اثبات]] حجیت آن، به [[دلایل]] [[حجیت خبر واحد]] استناد شده و از مصادیق آن به حساب آمده است.<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۸۰؛ فاضل تونی، الوافیة فی اصول الفقه، ۱۵۵؛ میرزای قمی، القوانین، ۲/۲۹۳-۲۹۵.</ref> در این صورت اگر دلیل حجیت خبر واحد شامل خبر حدسی و [[حسی]] گردد، [[حجیت اجماع]] منقول نیز بر اساس همه مبانی اجماع، اثبات می‌شود؛ اما اگر دلیل حجیت خبر واحد، تنها شامل خبر حسی یا قریب به [[حس]] شود، نتیجه متفاوت خواهد بود<ref> انصاری، فرائد الاصول، ۱/۷۷-۷۹.</ref> و حجیت اجماع منقول بر اساس مبانی در اجماع، از باب دخول [[معصوم]]{{ع}} یا [[کشف]] و [[حدس]] از رای [[امام]] معصوم{{ع}}، [[تغییر]] می‌کند. علاوه بر آن، چگونگی نقل اجماع به اینکه ناقل اجماع، آرای [[علما]] (سبب) را نقل کند یا مضمون و حکمی را که به آن رسیده (مسبّب)، در پذیرش حجیت اجماع منقول مؤثر است.<ref> آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۲۸۹-۲۹۱؛ خویی، مصباح الاصول، ۱/۱۵۶؛ مظفر، اصول الفقه، ۳/۱۲۰-۱۲۵.</ref> | ||
برخی بر این باورند که مشهور علمای اصول، اجماع منقول را [[حجت]] نمی‌دانند.<ref> خویی، دراسات، ۳/۱۴۵؛ خویی، مصباح الاصول، ۱/۱۵۹-۱۶۰؛ صدر، بحوث فی علم الاصول، ۴/۳۲۰.</ref> امام خمینی نیز ضمن پذیرش نظر مشهور در نقل مسبّب، [[معتقد]] است دلایل حجیت خبر واحد، شامل خبر محسوس یا غیر محسوسی است که عرف آن را محسوس بداند و حال آنکه اجماع منقول در نقل نظر امام معصوم{{ع}} و [[حکم]] مسئله (مسبّب) جزو این دو قسم نیست؛ زیرا حجیت خبر واحد، مشروط به عدم تعمّد خبردهنده بر [[کذب]] در خبرهای حسی است، که به [[عدالت]] و [[وثاقت]] او دفع می‌شود و اجماع بر اساس مبنای حدس و کشف از دلیل، جزو خبر حسی نیست. در [[اجماع دخولی]] یا [[تشرف]] به [[حضور معصوم]]{{ع}} نیز هرچند نقل [[اجماع]] از خبرهای [[حسی]] است، اما [[تصدیق]] این ادعا که [[حکم]] را از [[امام]] شنیده، خود نیازمند دلیل است و [[اثبات]] آن با [[دلایل]] [[حجیت خبر واحد]]، ممکن نیست. همچنین حجیت خبر واحد مشروط به اجرای اصل عدم [[خطا]] در نقل خبر است و اصل عدم خطا از اصول عقلایی است و عقلا آن را در خبری جاری می‌کنند که محتوای آن امر محسوس باشد، نه غیر محسوس و حال آنکه اجماع منقول بر مبنای [[کشف]] از دلیل یا رای امام [[معصوم]]{{ع}}، حدسی و فاقد این شرط است.<ref>امام خمینی، انوار الهدایه، ۱/۲۵۵-۲۵۶؛ امام خمینی، تهذیب الاصول، ۲/۴۲۳.</ref> | برخی بر این باورند که مشهور علمای اصول، اجماع منقول را [[حجت]] نمی‌دانند.<ref> خویی، دراسات، ۳/۱۴۵؛ خویی، مصباح الاصول، ۱/۱۵۹-۱۶۰؛ صدر، بحوث فی علم الاصول، ۴/۳۲۰.</ref> امام خمینی نیز ضمن پذیرش نظر مشهور در نقل مسبّب، [[معتقد]] است دلایل حجیت خبر واحد، شامل خبر محسوس یا غیر محسوسی است که عرف آن را محسوس بداند و حال آنکه اجماع منقول در نقل نظر امام معصوم{{ع}} و [[حکم]] مسئله (مسبّب) جزو این دو قسم نیست؛ زیرا حجیت خبر واحد، مشروط به عدم تعمّد خبردهنده بر [[کذب]] در خبرهای حسی است، که به [[عدالت]] و [[وثاقت]] او دفع می‌شود و اجماع بر اساس مبنای حدس و کشف از دلیل، جزو خبر حسی نیست. در [[اجماع دخولی]] یا [[تشرف]] به [[حضور معصوم]]{{ع}} نیز هرچند نقل [[اجماع]] از خبرهای [[حسی]] است، اما [[تصدیق]] این ادعا که [[حکم]] را از [[امام]] شنیده، خود نیازمند دلیل است و [[اثبات]] آن با [[دلایل]] [[حجیت خبر واحد]]، ممکن نیست. همچنین حجیت خبر واحد مشروط به اجرای اصل عدم [[خطا]] در نقل خبر است و اصل عدم خطا از اصول عقلایی است و عقلا آن را در خبری جاری می‌کنند که محتوای آن امر محسوس باشد، نه غیر محسوس و حال آنکه اجماع منقول بر مبنای [[کشف]] از دلیل یا رای امام [[معصوم]]{{ع}}، حدسی و فاقد این شرط است.<ref>امام خمینی، انوار الهدایه، ۱/۲۵۵-۲۵۶؛ امام خمینی، تهذیب الاصول، ۲/۴۲۳.</ref> | ||