آزادی اندیشه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

آزادی در اندیشه از مهم‌ترین جلوه‌های آزادی فردی است و ناظر به آزادی افراد در [[گزینش]] هر اندیشه و باوری است که آن را درست می‌دانند<ref>منوچهر طباطبایی مؤتمنی، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، ص۶۵.</ref>. [[آزادی عقیده]] برای انسان امروز، یک معمای حل شده و از [[حقوق]] مسلم [[بشر]] است که اسناد بین‌المللی [[حقوقی]] بر آن [[گواهی]] می‌دهد. از ویژگی‌های دنیای مدرن آن است که [[حق]] انسان را برای قبول یا [[انکار]] هر [[عقیده]] و اظهار آن به رسمیت می‌شناسد و عقیده و [[مذهب]] را خارج از حیطه دخالت [[دولت]] می‌داند<ref>محمد سروش محلاتی، اندیشه و ایمان در آزادی، ص۱۱.</ref>. از نگاه [[امام خمینی]]، اصل آزادی عقیده، از اصول مورد [[احترام]] در [[آموزه‌های اسلامی]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۷۱؛ ج۴، ص۴۳۵؛ ج۶، ص۲۶۲؛ ج۱۴، ص۹۳.</ref> و [[اسلام]]، [[مکتب]] [[تحمیل]] نیست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۵۷.</ref>؛ زیرا تحمیل دیدگاه و جلوگیری از [[آزادی اندیشه]]، به [[اختناق]] و [[استبداد]] می‌انجامد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۹۱.</ref>. ایشان [[معتقد]] است در [[جامعه اسلامی]]، [[مردم]] در [[اندیشه]] و [[باور]] خویش آزادند و الزامی وجود ندارد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۹۴.</ref>.<ref>[[حمید فاضل قانع|فاضل قانع، حمید]]، [[آزادی - فاضل قانع (مقاله)| مقاله «آزادی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۱.</ref>

این نوع [[آزادی]] در [[ارتباط]] [[انسان]] با پروردگارش اتفاق می‌افتد و مربوط به [[اعتقادات]] و چگونگی رابطه انسان و [[خداوند]] است و با مفاهیم [[جبر و اختیار]] سر و کار دارد. در این نوع آزادی، انسان باید دارای [[اختیار]] و [[اراده آزاد]] باشد تا با خدای خود ارتباط برقرار کند؛ یعنی آزادی وسیله‌ای است برای ارتباط با [[خالق]]؛ و از آنجا که گوهر انسان آزادی است و طبیعتی مختار و آزادانه دارد، می‌تواند سمت و سوی حرکت خود را [[انتخاب]] کند و آنچه که جانداران به صورت غریزی و غیرقابل [[سرپیچی]] انجام می‌دهند، او در محیط [[آزاد]] [[عقل]] و [[قانون]] انجام می‌دهد، هرچند باید در مقابل انتخاب‌های خود پاسخگو باشد و از این حیث است که آزادی مسئولانه مفهوم‌سازی می‌شود. تأکید [[اسلام]] بر اصل [[نفی]] [[ولایت انسان]] بر انسان دیگر به جز [[اذن الهی]] دلیل همین مدعاست {{متن قرآن|فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ * لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ * إِلَّا مَنْ تَوَلَّى وَكَفَرَ}}<ref>«پس پند بده که تنها تو پند دهنده‌ای * تو بر آنان چیره نیستی * مگر آنانکه رو بگردانند و کفر ورزند» سوره غاشیه، آیه ۲۱-۲۳.</ref>. با توجه به معنای شگفت این [[آیه]] می‌توان یافت حتی [[پیامبر اعظم]] هم بنفسه [[تسلط]] بر [[مردم]] ندارد و [[ولایت]] او در اذن الهی است.

همچنین دستور [[شریعت]] بر [[امر به معروف و نهی از منکر]] بندگان که از فروعات [[دین]] بوده و حاکی از [[نظارت]] [[مؤمنان]] بر [[رفتار]] یکدیگر است، نشان دیگری از آموزه [[دین اسلام]] در خصوص آزادی است. {{متن قرآن|وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«و باید از میان شما گروهی باشند که (مردم را) به نیکی فرا می‌خوانند و به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناشایست باز می‌دارند و اینانند که رستگارند» سوره آل عمران، آیه ۱۰۴.</ref>. {{متن قرآن|وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«و مردان و زنان مؤمن، دوستان یکدیگرند که به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناشایست باز می‌دارند و نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌پردازند و از خداوند و پیامبرش فرمان می‌برند، اینانند که خداوند به زودی بر آنان بخشایش می‌آورد، به راستی خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۷۱.</ref>.

== آزادی فکر و بیان ==