شناخت دنیا: تفاوت میان نسخه‌ها

شناخت دنیا (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۴

۱۰٬۵۸۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ ژوئن ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۲۶۲

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 ==مقدمه==
 [[امام]] {{ع}} با تمثیل‌هایی زیبا کوشیده است ماهیت دنیای نکوهیده را برای [[مردمان]] آشکار سازد. از این‌رو در فرازی دنیا را چون مار خوش خط و خالی به تصویر می‌کشد که ظاهری نرم و زیبا، اما [[باطنی]] پر از زهر کشنده دارد<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۸: {{متن حدیث|"أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّمَا مَثَلُ الدُّنْيَا مَثَلُ الْحَيَّةِ لَيِّنٌ مَسُّهَا قَاتِلٌ سَمُّهَا"}}</ref> و در فرازی دیگر دنیا را فریب‌ دهنده، زیان‌رسان و گذرا توصیف می‌کند که [[خدای سبحان]] هرگز آن را نه به‌عنوان [[پاداش]] [[دوستان]] خود پسندید و نه [[کیفر]] دشمنانش و [[مردم]] در این دنیا کاروانیان‌اند که هنوز بار نگشوده و نیاسوده، به ناگاه به بانگ کاروان‌سالار، باید کوچ کنند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۰۷: {{متن حدیث|"وَ قَالَ (عليه السلام) فِي صِفَةِ الدُّنْيَا:تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ؛ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ يَرْضَهَا ثَوَاباً لِأَوْلِيَائِهِ، وَ لَا عِقَاباً لِأَعْدَائِهِ؛ وَ إِنَّ أَهْلَ الدُّنْيَا كَرَكْبٍ، بَيْنَا هُمْ حَلُّوا إِذْ صَاحَ بِهِمْ سَائِقُهُمْ، فَارْتَحَلُوا"}}</ref>. جاذبه‌های [[فریبنده]] دنیا [[مردمان]] را [[اسیر]] خود می‌کند و [[هدف]] اصلی [[آفرینش]] را که [[مقام قرب]] [[خداوند]] است از یاد آن‌ها می‌برد. از این‌رو [[امام]] به ‌عنوان یک اصل تربیتی بر این موضوع تأکید می‌ورزد تا مبادا [[انسان‌ها]] [[غفلت]] ورزند و از [[هدف آفرینش]] دور شوند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 401.</ref>.
+==منابع شناخت دنیا==
+===دین===
+از دیدگاه [[حضرت امیر]]{{ع}}، [[کلام]] [[خداوند متعال]]، نخستین منبع [[شناخت]] [[دنیا]] است: «[[خداوند]] تو را از حالات دنیا [[آگاه]] کرده است»<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱، ص۵۳۰؛ حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، ص۵۷، محمودی، محمد باقر، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج۴، ص۳۰۷.</ref> و هیچ کس بهتر از خدای آگاه، آن را نمی‌شناساند:
+ای شنونده، هشدار!... بکوش، بکوش که «هیچ کس مانند [[خداوند]] [[خبیر]] تو را [از [[حقایق]] با خبر نمی‌سازد»<ref>{{متن قرآن|إِنْ تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءَكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ}} «اگر آنان را فرا بخوانید فرا خواندن شما را نمی‌شنوند و اگر بشنوند پاسختان را نمی‌دهند و روز رستخیز شرک‌ورزی شما را انکار می‌کنند و (هیچ کس) تو را چون آگاهی (دانا)، خبردار نمی‌کند» سوره فاطر، آیه ۱۴.</ref><ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۳، ص۲۸۲؛ آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، ج۱، ص۱۴۴.</ref>.
+یکی از [[اهداف بعثت انبیا]] نیز شناساندن [[حقیقت دنیا]] بوده است:
+او خدایی است که دنیا را [[مسکن]] [[آفریدگان]] برگزید و پیامبرانش را به [[راهنمایی]] [[جن]] و انس فرستاد تا دنیا را آن گونه که هست، بشناسانند و از زیان‌هایش برحذر دارند و با مطرح کردن مَثَل‌ها [[عیوب]] [[دنیاپرستی]] را نشان دهند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۳، ص۳۵۲؛ موسوی، سید صادق، تمام نهج البلاغه، خطبه ۵۹، ص۴۸۴.</ref>.<ref>[[حسنعلی علی اکبریان|اکبریان، حسنعلی علی]]، [[حقیقت دنیا (مقاله)|مقاله «حقیقت دنیا»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱]] ص ۳۷۵.</ref>
+===دنیا===
+منبع دیگر شناخت دنیا، خود دنیا است. [[حضرت امیر]]{{ع}} پس از اینکه [[خداوند متعال]] را خبردهنده از احوال دنیا معرفی می‌کند، می‌فرماید: «دنیا، خود، خویشتن را برای تو وصف کرده و از زشتی‌هایش پرده برداشته است»<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱، ص۵۳۰؛ تحف العقول، ص۵۷ {{متن حدیث|وَ نَعَتَتْ لَكَ نَفْسَهَا}}، «نعتت» در نسخه تحف العقول از ماده «نعت» به معنای توصیف کردن است و در نهج السعاده (ج ۴، ص۳۰۷) تعبیر {{متن حدیث|وَ نَعَتْ لَكَ نَفْسَهَا}} مانند نهج البلاغه آمده است. «نعت» در نسخه نهج البلاغه از ماده «نعی» به معنای خبر مرگ دادن است. (طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۴، ص۳۳۸).</ref>. دنیا در سخنان [[حضرت علی]]{{ع}}، معرفی خوب برای خویش است؛ زیرا اولاً، راست می‌گوید: «دنیا خانه‌ای راست‌گو است برای کسی که آن را [[تصدیق]] کند»<ref>نهج البلاغه، حکمت، ۱۳۱، ص۶۵۴؛ تحف العقول، ص۱۳۲ {{متن حدیث|الدُّنْيَا مَنْزِلُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا}}؛ نهج السعاده، ج۳، ص۳۱۹ و ۲۷۷) {{متن حدیث|أَ لَيْسَتْ مَنْزِلَ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا}}؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۴۱۹.</ref>.
+ثانیاً، در معرفی خود هرگز [[انسان]] را [[فریب]] نمی‌دهد:
+چه هنگام تو را فریب داد؟! آیا با گورهای پدرانت که پوسیده‌اند تو را فریب داد یا با آرامگاه‌های مادرانت که در زیر خاک آرمیده‌اند؟! دنیا با [[سرنوشت]] آنان حال تو را مجسم کرده و با گورهایشان [[گور]] تو را به نمایش گذاشته است<ref>نهج البلاغه حکمت، ۱۳۱، ص۶۵۴؛ تحف العقول، ص۱۳۲ {{متن حدیث|مَتَى اسْتَذَمَّتْ إِلَيْكَ بَلْ مَتَى غَرَّتْكَ... بَلْ مَثَّلَتِ الدُّنْيَا بِهِ نَفْسَكَ وَ بِحَالِهِ حَالَكَ غَدَاةَ}}؛ نهج السعاده، ص۳۱۹ و ۲۷۷ (با اختلاف اندک).</ref>.
+اما اگر دنیا هرگز انسان را فریب نمی‌دهد، پس چرا در سخنان آن حضرت به [[فریب‌کاری]] و [[نیرنگ‌بازی]] شهره است<ref>برای نمونه {{متن حدیث|فَاحْذَرُوا الدُّنْيَا فَإِنَّهَا غَدَّارَةٌ غَرَّارَةٌ خَدُوعٌ}}؛ «پس، از دنیا بپرهیزید که حیله‌گری است بس پر فریب و نیرنگ باز». (نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰، ص۴۶۸ و نیز خطبه ۱۱۱، ص۲۱۲).</ref> و چرا بارها و بارها [[بشر]] را از فریب دنیا برحذر داشته است؟<ref>برای نمونه {{متن حدیث|وَ لَا تَغُرَّنَّكُمُ الدُّنْيَا}}؛ «دنیا فریبتان ندهد». (همان).</ref> چگونه است که [[دنیا]] [[فریب]] نمی‌دهد، اما باید از فریبش برحذر ماند؟ این بدان دلیل است که آن حضرت، [[مجرم]] [[راستین]] را در این فریب [[انسان]] می‌داند، نه دنیا:
+راست می‌گویم؛ دنیا نیست که تو را فریفته است، بلکه تویی که فریفته دنیا شده‌ای؛ چراکه دنیا [[پندها]] را بی‌پرده با تو گفته و دور از هر تبعیضی از [[حقایق]] آگاهت کرده است و بی‌گمان دنیا با این همه هشدارهای پی در پی - از فرود آمدن [[بلا]] در تن و کاستن نیرؤیت - صادق‌تر و وفادارتر از آن است که دروغت بگوید یا فریبت دهد. چه بسیار پندهایی از دنیا را که متهم کردی و خبرهای [[راستی]] را که [[دروغ]] انگاشتی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۳، ص۴۵۸.</ref>.
+ثالثاً، در معرفی خود، [[دلسوز]] است و می‌خواهد انسان را از [[تباهی]] [[نجات]] دهد:
+اگر در خانه‌های فروپاشیده و ویرانه‌های [[خلوت]] و خاموش به [[شناخت]] دنیا برخیزی، با یادآوری‌های [[زیبا]] و پندهای رسایش، او را [[دوستی]] دلسوز و [[یاری]] [[مهربان]] می‌یابی که تباهی تو را دریغ می‌دارد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۳، ص۴۵۸.</ref>.
+[[مولای متقیان]]{{ع}} در سخنی جامع، [[نصیحت]] دنیا را رساترین نصیحت می‌شمارد. تعبیر «رساترین نصیحت» هم راستی و بی‌فریبی‌اش را می‌رساند و هم [[درستی]] و دلسوزی‌اش را:
+رساترین نصیحت کننده از برای تو، دنیا است اگر پندگیری از آن‌چه به تو می‌نماید؛ از [[تغییر]] یافتن حالت‌ها و از آن‌چه به تو اعلام می‌کند از دوری و پراکندگی<ref>غررالحکم، ج۲، ص۴۸۰، ح۳۳۶۲.</ref>.
+[[حضرت امیر]]{{ع}} در کنار هر یک از این سه ویژگی، نکته‌ای دیگر را نیز بیان فرموده است: راستی دنیا تنها برای کسی است که دنیا را صادق بداند {{متن حدیث|دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا}} و حکایت‌های راستینش را [[تکذیب]] نکند. همچنین بی‌فریبی دنیا تنها برای کسی است که خواهان فریب نباشد، و دوستی و دلسوزی‌اش برای کسی است که بخواهد آن را بشناسد، و [[پند]] رسایش برای کسی است که پند پذیرد {{متن حدیث|دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا}}<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱، ص۶۵۶. در نقل نهج السعاده (ج ۳، ص۳۱۹ و ۲۷۷) و تحف العقول (ص ۱۳۱) نیامده است.</ref>.
+از آن‌چه گذشت می‌توان نتیجه گرفت که برای [[شناخت]] [[حقیقت دنیا]]، دو منبع [[دین]] و [[دنیا]] بسی ارزشمندند. گفتار [[حضرت علی]]{{ع}} از دو جهت، منبعی برای شناخت دنیا است: نخست از این جهت که سخن آن حضرت مانند [[قرآن]] و [[سنت نبوی]]، از [[منابع دینی]] به شمار می‌آید، و دوم از این جهت که منابع دیگر شناخت دنیا - مانند خود دنیا - را به ما می‌نمایاند. حال که حقیقت دنیا از سوی [[خداوند]] و رسولانش به خوبی معرفی شده است و خود دنیا نیز [[حقیقت]] خود را با بیانی روشن و رسا نمایانده است، چه مانعی یا موانعی فراروی [[انسان]] قرار دارد که از [[عبرت]] و [[معرفت]] [[محروم]] می‌ماند و به شناخت [[راستین]] دست نمی‌یابد؟ مباحث [[آینده]] به بررسی موانع شناخت دنیا و راه‌های رفع آنها می‌پردازند.<ref>[[حسنعلی علی اکبریان|اکبریان، حسنعلی علی]]، [[حقیقت دنیا (مقاله)|مقاله «حقیقت دنیا»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱]] ص ۳۷۶.</ref>
 == منابع ==