وظیفه امام در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

[[حضرت رضا]]{{ع}} در احادیثی در تبیین و تشریح [[وظایف امام]] مواردی را بیان کرده که برخی از آنها عبارت‌اند از:  

در [[احادیث]] در مورد [[نظم]] دادن به [[کارها]] بسیار تأکید شده است. به [[راستی]]، اگر [[نظم و انضباط]] نباشد، دیری نمی‌پاید که [[فساد]] و [[تباهی]] همه چیز را فرامی‌گیرد؛ مفهومی که همگان و تمامی [[ملت‌ها]] و [[ادیان]] بر آن اتفاق دارند و شاید بتوان گفت از آموخته‌های [[فطری]] است. در همین راستا [[جامعه اسلامی]] و [[مسلمانان]] نیز اگر دارای این نظم نباشند، قطعاً فردایی نامعلوم خواهند داشت.

بر این اساس، «نظام» عبارت است از رشته‌ای که پراکندگی‌ها را منسجم می‌کند و همه اجزا را در یک مسیر و برای رسیدن به یک [[هدف]] گرد می‌آورد. [[معتقد به امامت]] [[معصوم]] کسی است که نظام‌دهنده را بشناسد و از نقش کلیدی او [[آگاه]] باشد و به او اظهار ارادت کند و در عمل نیز از او [[پیروی]] نماید<ref>طاهری، مرتضی، امام یگانه دوران، ص۱۳۸.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرماید: مبغوض‌ترین افراد نزد [[خداوند]] کسی است که در گفتار به روش امامی [[اقتدا]] کند، ولی در عمل از او [[تبعیت]] ننماید<ref>{{متن حدیث|أَلَا وَ إِنَّ أَبْغَضَ النَّاسِ إِلَى اللَّهِ مَنْ يَقْتَدِي بِسُنَّةِ إِمَامٍ وَ لَا يَقْتَدِي بِأَعْمَالِهِ}}. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۲۳۴؛ ابن بابویه محمد بن علی (شیخ صدوق)، الخصال، ص۱۸؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۲۸۰.</ref>.

=== [[امام]]، [[اصلاحگر]] امور [[مردم]] ===

چنان که اشاره شد، در [[احادیث]] [[رضوی]] به این مفهوم اشاره گردیده است: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰؛ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۹۷؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۴۳۸.</ref>.

=== [[تفسیر قرآن]]، سلاحی برای [[تبلیغ]] [[امامت]] در [[اجتماع]] ===

اگر بخواهم، در کمتر از سه روز هم می‌توانم ختم قرآن کنم، ولی به هر آیه‌ای که می‌گذرم در آن می‌اندیشم که در چه مورد و در چه وقت نازل شد. از این روست که هر سه روز یک بار ختم می‌کنم.

نکته قابل توجه درباره [[قرآن کریم]] آن است که [[عقل]] بشری را به کنه آن راهی نیست<ref>قرآن ناطق و انسان کامل معصوم که مظهر خداوند بی‌مانند است، همچنین است؛ لذا کسی در این امر مهم با معصوم شریک نیست و در حوزه موجودات امکانی هیچ‌یک از آدمیان همتای او نیست، نک: جوادی آملی، عبدالله، قرآن حکیم از منظر امام رضا{{ع}}، ص۴۰.</ref>. این مطلب را [[قرآن]] [[حکیم]] دربارۀ خود می‌گوید. از نگاه [[امام رضا]]{{ع}} [[علم به باطن قرآن]] و نیز [[تأویل]] آن در نزد [[عترت]] است. ایشان در پاسخ به [[علی بن محمد بن جهم]] به این نکته توجه می‌دهد. او از ایشان پرسید: ای [[پسر رسول خدا]]، آیا شما به [[عصمت پیامبران]] [[اعتقاد]] دارید؟ فرمود: آری. پرسید: پس درباره [[آیه]] {{متن قرآن|وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى}}<ref>«آنگاه، (هر دو) از آن خوردند و شرمگاه‌هاشان بر آنان نمایان شد و آغاز کردند به نهادن برگ (درختان) بهشت بر خودشان و آدم با پروردگارش نافرمانی کرد و بیراه شد» سوره طه، آیه ۱۲۱.</ref> چه می‌فرمایید؟ فرمود: وای بر تو ای علی، [[تقوا]] پیشه کن و [[زشتی‌ها]] را به [[پیامبران]] نسبت مده و [[کتاب خداوند]] را با [[رأی]] خود تأویل مکن. [[خداوند]] والا می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ}}<ref>«در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>.<ref>ابن بابویه محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۱۱، ص۷۲.</ref>

[[امامان شیعه]]{{عم}} هدایتگران [[خلق]] به بهترین شیوۀ زندگی‌اند. برای ایفای این [[رسالت]] بزرگ باید تمام زمینه‌ها و شرایط مناسب باشد، و از مهم‌ترین آنها آشنایی با جلوه‌های «سیاست» است. نمی‌توان ادعای اداره شئون زندگی را بدون آشنایی عمیق با تدبیر و سیاست داشت. [[امامان]]{{عم}} این آشنایی عمیق را دارند. در [[زیارت جامعه کبیره]] در وصف اینان می‌خوانیم: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ... وَ سَاسَةَ الْعِبَادِ وَ أَرْكَانَ الْبِلَادِ}}<ref>مشهدی محمد بن جعفر، المزار الکبیر، ص۲۱۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۸۰.</ref>؛ [[سلام]] بر شما ای [[خاندان رسالت]]... و سیاست‌گذاران [[بندگان خدا]] و پایه‌های [[شهرها]].

واژه «سیاست» در اصطلاح، به معانی گوناگون به کار رفته است<ref>برای این معانی نک: فرشادفر، عزت‌الله، امامت در نهج‌البلاغه، ص۱۵۵.</ref>. استاد [[محمدتقی جعفری]] سیاست را چنین تعریف می‌کند: سیاست به معنای [[حقیقی]] آن عبارت است از [[مدیریت]]، توجیه و تنظیم زندگانی [[اجتماعی]] [[انسان‌ها]] در مسیر [[حیات]] معقول. سیاست با توجه به این تعریف، همان پدیده [[مقدس]] است که اگر به طور صحیح انجام بگیرد، با ارزش‌ترین ـ یا یکی از باارزش‌ترین ـ تکاپوهای [[انسانی]] است که در [[هدف]] [[بعثت پیامبران]] [[الهی]] منظور شده و عالی‌ترین کار و تلاشی است که یک [[انسان]] دارای شرایط می‌تواند انجام دهد<ref>جعفری، محمدتقی، حکمت اصول سیاسی اسلام، ص۴۶.</ref>.

[[امام رضا]]{{ع}} [[امام]] را عالم به [[سیاست]] معرفی می‌کند: {{متن حدیث|وَ الْإِمَامُ عَالِمٌ لَا يَجْهَلُ... عَالِمٌ بِالسِّيَاسَةِ}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۲؛ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۹۹؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۴۳۱.</ref>.

آنچه در [[حیات سیاسی]] [[امام هشتم]]{{ع}} توجه‌برانگیز است، مسئله [[خلافت]] و [[ولایتعهدی]] است که از طرف [[مأمون]] به آن حضرت پیشنهاد شد و آن حضرت از [[پذیرفتن]] آن [[امتناع]] ورزید و در نهایت، به [[کراهت]] پذیرفت.

#{{متن حدیث|قَدْ كَانَ هَذَا الرَّجُلُ مُسْتَتِراً عَنَّا يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ فَأَرَدْنَا أَنْ نَجْعَلَهُ وَلِيَّ عَهْدِنَا لِيَكُونَ دُعَاؤُهُ لَنَا}}؛ این مرد مخفیانه [[مردم]] را به خود می‌خواند؛ لذا او را [[ولی‌عهد]] خود کردم تا مردم را به سوی من [[دعوت]] نماید. ([[هدف]] مأمون محدود کردن فعالیت‌های [[تبلیغی]] [[امام]]{{ع}} بود تا ایشان نه برای خود، بلکه برای [[خلافت]]، مردم را فراخواند و [[استقلال]] [[آل علی]]{{ع}} از بین برود).

#{{متن حدیث|وَ لِيَعْتَرِفَ بِالْمُلْكِ وَ الْخِلَافَةِ لَنَا}}؛ تا به [[حکومت]] و خلافت ما اعتراف نماید. (قبول [[ولایتعهدی]] به معنای مشروعیت‌بخشیدن به حکومت [[بنی‌عباس]] بود و به این وسیله مخالفت‌ها و دشمنی‌های [[علویان]] خودبه خود به نفع [[عباسیان]] حل می‌شد).

مواجهه امام رضا{{ع}} با این [[رفتار]] مأمون به گونه‌ای است که اوج کیاست و [[سیاست الهی]] را می‌توان در آن دید. این [[سیاست]] چنان [[قوی]] بود که [[حقیقت]] چهره [[پلید]] مأمون و نقشه‌های [[شیطانی]] او را برای [[اهل]] دقت آشکار نمود. این [[تدابیر]] عبارت بودند از:

#ایجاد فضای [[کراهت]] نسبت به این پیشنهاد و [[سفر]] به [[مرو]]، در [[مدینه]]. امام{{ع}} [[بدبینی]] خود به مأمون را با هر زبان ممکن به گوش همه رساند: در [[وداع]] با [[حرم]] [[پیامبر]]{{صل}}، در [[وداع]] با خانواده‌اش هنگام خروج از [[مدینه]]، در [[طواف]] [[کعبه]] که برای وداع انجام می‌داد، با گفتار و [[رفتار]]، با زبان [[دعا]] و زبان [[اشک]]، بر همه ثابت کرد که این [[سفر]]، سفر [[مرگ]] اوست. همه کسانی که باید طبق [[انتظار]] [[مأمون]] نسبت به او [[خوش‌بین]] و نسبت به [[امام]] به خاطر پذیرش پیشنهاد او بدبین می‌شدند، در اولین لحظات این سفر دلشان از [[کینه]] مأمون، که امامِ عزیزشان را چنین [[ظالمانه]] از آنان جدا می‌کرد و به [[قتلگاه]] می‌برد، لبریز شد. مأمون از امام{{ع}} [[دعوت]] کرد تا با [[خانواده]] و [[دوستان]] خود بیاید تا وانمود سازد که پیشنهاد [[خلافت]] به او امر جدی است و [[طبیعت]] قضیه یعنی [[تسلیم شدن]] [[حکومت]] اقتضا دارد که امام در [[مرو]] بماند. اما امام{{ع}} تنها آمد و چنین [[رفتاری]] می‌توانست کسانی را که از مسائل [[سیاسی]] [[آگاه]] بودند، به ویژه [[شیعیان]] را که در [[ارتباط مستقیم]] با امام بودند، متوجه سازد که او به [[اجبار]] این سفر را پذیرفته است.

#شرط امام{{ع}} مبنی بر دخالت نکردن در هیچ‌یک از [[شئون]] حکومت.

=== [[پاسداری از دین]] ===

مقصود از [[اقامه حدود]]، بیان [[تعلیم]] و اجرای آن از طرف [[معصومان]]{{عم}} است، البته در هر زمانی و به حسب آن [[زمان]]<ref>شبر، عبدالله، الأنوار اللامعة فی شرح زیارة الجامعه، ص۱۳۲.</ref>. بنابراین، امام{{ع}} آن‌گونه که پسند الهی باشد، به اقامه حدود می‌پردازد و این خود یکی از راه‌های [[پاسداری از دین]] است.

امام{{ع}} مدافع مجموعه دین و [[حرم الهی]] است و این مسئولیتی است [[عظیم]] بر دوش او. بنابراین، از [[وظایف امام]]{{ع}} دفاع و پاسداری از دین خدا و [[حراست]] و [[حفاظت]] [[اسلام]] از [[انحراف]] است. [[ابو نصر بزنطی]] از [[امام رضا]]{{ع}} نقل می‌کند که فرمود: {{متن حدیث|مَنْ ذُكِرَ عِنْدَهُ الصُّوفِيَّةُ وَ لَمْ يُنْكِرْهُمْ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ فَلَيْسَ مِنَّا وَ مَنْ أَنْكَرَهُمْ فَكَأَنَّمَا جَاهَدَ الْكُفَّارَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}}}<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۲۳؛ بروجردی، حسین، جامع أحادیث الشیعه، ج۱۴، ص۴۵۰؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الاثنا عشریه، ص۳۲.</ref>؛ کسی که نزد او نام [[صوفیه]] برده شود و آنها را به زبان و [[قلب]] [[انکار]] نکند، از ما نیست و کسی که انکارشان کند، به منزله کسی است که در رکاب [[پیامبر]]{{صل}} با [[کفّار]] [[جهاد]] کرده است.

=== گسترش عدالت ===

[[امام]]{{ع}} ناراحت شد و در [[اصلاح]] این [[تفکر]] غلط فرمود: به [[راستی]]، یوسف [[پیغمبر]] بود و قبای فاخر دیباج می‌پوشید که دکمه‌هایش زرین بود و بر تکیه‌گاه [[آل فرعون]] می‌نشست و [[حکم]] می‌راند. وای بر شما، از امام توقع [[دادگری]] و عدالت است، که چون سخن گوید، راست گوید و چون حکم کند، عادلانه باشد و به وعده خود [[وفا]] کند. {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref><ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۱۰، ص۴۵۱؛ عطاردی، عزیزالله، مسند الإمام الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰۴.</ref>؟!

=== توجه [[امام]]{{ع}} به زمانه ===

امام رضا{{ع}} در تابستان بر [[حصیر]] و در زمستان بر گلیم می‌نشست و لباس زبر می‌پوشید، مگر هنگام حضور در میان [[مردم]] که لباس نو می‌پوشید<ref>ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۹۲؛ قمی، عباس، الأنوار البهیة فی تواریخ الحجج الإلهیه، ص۲۱۲؛ نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، ج۹، ص۲۲۱.</ref>.

=== [[اجرای حدود]] و [[احکام دین]] ===

{{پایان منابع}}

{{پانویس}}

[[رده:حقوق امام]]