آفرینش در عرفان اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

تفاوت مبنایی [[جهان‌بینی عرفانی]] با [[فلسفی]]، در نحوه نگرش به [[توحید]] است؛ به این ترتیب که وجود و موجود در جهان‌بینی عرفانی، منحصر در [[حق]] است و ماسوای [[باری تعالی]]، نمودها و مظاهر او هستند؛ در حالی که در [[فلسفه]] و [[کلام]]، موجودات عالم [[مخلوقات]] [[الهی]] هستند که رابطه آنها با [[خداوند]]، رابطه معلول با علت خود است و در نتیجه، هر دو موجود و [[واجب]] الوجودند؛ با این تفاوت که خداوند واجب الوجود بالذات است و مخلوقات واجب الوجود بالغیرند و در هر صورت هردو موجودند. ولی در [[عرفان]]، رابطه مخلوقات با خالق یکتا، رابطه نمود با بود و مظهر با ظاهر است. به این ترتیب، بساط علت و معلولیت - به معنای فلسفی - برچیده می‌شود؛ زیرا به تعبیر [[قرآن]]، حق یکی بیش نیست و بقیه در قیاس با حق محض، [[باطل]] هستند و اگر بهره‌ای از [[حقیقت]] دارند، در پرتو حق مطلق است. بر این اساس، موجودات، [[فیض]] حق و ظهورات [[خداوند یکتا]] می‌باشند.

# نگاه اول، فلسفه خلقت در قوس نزول و تعین اسماء از کلی به جزئی است؛ که به معنای تحلیل چگونگی انتشار اسماء از ذات باری در [[مقام علم]] و عین (مقام ذات و خارج ذات) و [[سیر]] نزولی اسماء از کلی به جزئی می‌باشد. بحث از فلسفه خلقت در این مرحله، طی برهان واسطه فیض از منظر عرفان و مسئله صادر اول در عرفان شرح داده شد.

# نگاه دوم به فلسفه خلقت، به قوس صعود و چگونگی رجوع اسماء از جزئی به کلی و در نهایت به ذات باری مربوط می‌شود؛ اینکه [[هویت]] مطلقه، که هیچ تعینی ندارد، به چه غایتی اسماء و کمالات ذاتی خود را ابراز نمود؟ و اینکه غایت و منتهای سیر [[اسماء الهی]] در قوس صعود، از کدام اسم به ذات باز می‌گردد؟ به این ترتیب، فلسفه خلقت در این نگاه عبارت است از تحلیل [[نظام]] چینشی [[اسماء الهی]] در رجوع به [[حق]] و در نهایت، مشخص کردن صفات [[اسم اعظم]] و [[مرجع]] اسماء در ارتباط با ذات باری متعال<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳]] ص ۲۴۳.</ref>.