بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== جایگاه و اهمیت بخشش و گذشت در روابط خانوادگی == | == جایگاه و اهمیت بخشش و گذشت در روابط خانوادگی == | ||
[[قرآن کریم]] [[پیروان]] خود را در | [[قرآن کریم]] [[پیروان]] خود را در روابط انسانی به [[عفو]] ([[بخشش]]) و [[صفح]] (گذشت) نسبت به یکدیگر فراخوانده که همه [[انسان‌ها]] در معرض خطایند و بدون بخشش و گذشت پیوندی باقی نمی‌ماند و ادامه [[زندگی]] [[انسانی]] ناممکن می‌گردد؛ و همه [[نیازمند]] بخشش و گذشت‌اند و اگر کسی خواهان آن است که [[خداوند]] بر او ببخشاید و گذشت نماید، باید خود این‌گونه باشد: {{متن قرآن|وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و باید در گذرند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی‌دارید که خداوند شما را بیامرزد؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۲۲.</ref>. “عفو” در لغت به معنای صرف‌نظر کردن از چیزی است که اقتضای نظر و توجه را دارد، و از مصادیق آن صرف‌نظر کردن از [[گناه]]، [[خطا]]، [[مجازات]] و عمل و دیگر امور است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸، ص۱۸۲-۱۸۳.</ref>. | ||
{{عربی|صَفْح}} در اصل به معنای جانب و روی چیزی است، مانند رخسار و صورت و پهنای [[شمشیر]] و سطح سنگ. و {{عربی|صَفَحْتُ عَنْهُ}} یعنی از او [[چشم‌پوشی]] کردم و صفحه صورت خود را برگرداندم و از او گذشتم؛ یا از صفحه [[کتابی]] که گناهش را در آن ثبت کرده بودم درگذشتم و به صفحات دیگر پرداختم؛ و از همین روست که می‌گویند: {{عربی|تَصَفَّحْتُ الْکِتَابَ}} یعنی کتاب را صفحه صفحه ورق زدم. و “صَفْح” از “عفو” بالاتر است، زیرا [[انسان]] گاهی می‌بخشد و عفو می‌کند ولی در نمی‌گذرد و صفحه مربوط به آن [[گناهکار]] و [[خطاکار]] را ورق نمی‌زند ولی “صَفْح” یعنی کاملاً آن صفحه ورق‌خورده و موضوع درگذشته و چیزی از آن باقی نمانده است<ref>المفردات، ص۲۸۲.</ref>. | {{عربی|صَفْح}} در اصل به معنای جانب و روی چیزی است، مانند رخسار و صورت و پهنای [[شمشیر]] و سطح سنگ. و {{عربی|صَفَحْتُ عَنْهُ}} یعنی از او [[چشم‌پوشی]] کردم و صفحه صورت خود را برگرداندم و از او گذشتم؛ یا از صفحه [[کتابی]] که گناهش را در آن ثبت کرده بودم درگذشتم و به صفحات دیگر پرداختم؛ و از همین روست که می‌گویند: {{عربی|تَصَفَّحْتُ الْکِتَابَ}} یعنی کتاب را صفحه صفحه ورق زدم. و “صَفْح” از “عفو” بالاتر است، زیرا [[انسان]] گاهی می‌بخشد و عفو می‌کند ولی در نمی‌گذرد و صفحه مربوط به آن [[گناهکار]] و [[خطاکار]] را ورق نمی‌زند ولی “صَفْح” یعنی کاملاً آن صفحه ورق‌خورده و موضوع درگذشته و چیزی از آن باقی نمانده است<ref>المفردات، ص۲۸۲.</ref>. | ||
در [[روابط]] و تعامل‌های انسانی چیزی چون “عفو” و “صَفْح” (بخشش و گذشت) کارساز نیست، و در زندگی [[خانوادگی]] این قاعده، قاعده‌ای حیاتی است. خداوند [[دوست]] دارد آنجا که [[آدمی]] می‌تواند مقابله کند و مجازات نماید، ببخشد و درگذرد | در [[روابط]] و تعامل‌های انسانی چیزی چون “عفو” و “صَفْح” (بخشش و گذشت) کارساز نیست، و در زندگی [[خانوادگی]] این قاعده، قاعده‌ای حیاتی است. خداوند [[دوست]] دارد آنجا که [[آدمی]] می‌تواند مقابله کند و مجازات نماید، ببخشد و درگذرد: {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ * وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدی‌یی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است، بی‌گمان او ستمگران را دوست نمی‌دارد * و بر آنانکه پس از ستم دیدن داد ستانند ایرادی نیست» سوره شوری، آیه ۴۰-۴۱.</ref>. | ||
{{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ * وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدی‌یی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است، بی‌گمان او ستمگران را دوست نمی‌دارد * و بر آنانکه پس از ستم دیدن داد ستانند ایرادی نیست» سوره شوری، آیه ۴۰-۴۱.</ref>. | |||
[[انسان]] می‌تواند در مواردی که ستمی بر او رفته و حقی از او ضایع گشته عکس‌العمل مناسب آن نشان دهد، ولی [[بخشش]] و گذشت مقابله‌ای از جنس دیگر است، به ویژه در یک مجموعه [[انسانی]] چون [[خانواده]] که این امر بیش از هر مجموعه انسانی دیگر مورد نیاز و کارساز است؛ و این چیزی است که [[خداوند]] برای بندگانش می‌پسندد. | [[انسان]] می‌تواند در مواردی که ستمی بر او رفته و حقی از او ضایع گشته عکس‌العمل مناسب آن نشان دهد، ولی [[بخشش]] و گذشت مقابله‌ای از جنس دیگر است، به ویژه در یک مجموعه [[انسانی]] چون [[خانواده]] که این امر بیش از هر مجموعه انسانی دیگر مورد نیاز و کارساز است؛ و این چیزی است که [[خداوند]] برای بندگانش می‌پسندد. | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۵: | ||
مشخص است که جایگاه بخشش و گذشت در آموزه‌های [[نبوی]] تا چه پایه است که برای بخشندگان چنین مقامی بیان شده است. همچنین [[ابن عباس]] نقل کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إذا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ: أَيْنَ الْعَافُونَ عَنِ النَّاسِ؟ هَلُمُّوا إِلَى رَبِّكُمْ وَخُذُوا أُجُورَكُمْ، وَحُقَّ عَلَى كُلِّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِذَا عَفَا أَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ}}<ref>«چون روز رستاخیز شود، آوازدهنده‌ای جار زند: کجایند بخشندگان مردم؟ بشتابید به سوی پروردگارتان و دریافت کنید پاداشتان را. و سزاوار است هر مسلمانی چون ببخشد به بهشت رود». تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۴۱۵؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۵.</ref>. | مشخص است که جایگاه بخشش و گذشت در آموزه‌های [[نبوی]] تا چه پایه است که برای بخشندگان چنین مقامی بیان شده است. همچنین [[ابن عباس]] نقل کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إذا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ: أَيْنَ الْعَافُونَ عَنِ النَّاسِ؟ هَلُمُّوا إِلَى رَبِّكُمْ وَخُذُوا أُجُورَكُمْ، وَحُقَّ عَلَى كُلِّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِذَا عَفَا أَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ}}<ref>«چون روز رستاخیز شود، آوازدهنده‌ای جار زند: کجایند بخشندگان مردم؟ بشتابید به سوی پروردگارتان و دریافت کنید پاداشتان را. و سزاوار است هر مسلمانی چون ببخشد به بهشت رود». تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۴۱۵؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۵.</ref>. | ||
[[ارزش]] [[بخشش]] و گذشت در [[زندگی]] نزد [[خداوند]] آن‌قدر والاست که بخشندگان والاترین مراتب را می‌یابند، چنان‌که در [[حدیث نبوی]] آمده است: {{متن حدیث|إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، جُمِعَ النَّاسُ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ حَيْثُ يَسْمَعُهُمُ الدَّاعِي، وَيَنْفُذُهُمُ الْبَصَرَ، فَيَقُومُ مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، فَيَقُولُ: لَيَقُومَنَّ مَنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ يَدٌ، فَلا يَقُومُ إِلا مَنْ عَفَا}}<ref>«چون روز رستاخیز شود، خداوند مردمان را یکجا در سرزمینی گرد آورد که همگان صدای فراخواننده را بشنوند و دیده‌هایشان دریابد. آن‌گاه جارزننده‌ای از جانب خدا جار زند و گوید: هرکه بر خداوند حقی دارد برخیزد. و جز آنکه بخشیده و گذشت کرده است برنخیزد». تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۱۳؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۵.</ref>. اگر بخشش و گذشت به عنوان یک قاعده اصلی در [[نظام]] [[خانواده]] [[حکومت]] نکند، نه تنها [[زن]] و شوهر زندگی را بر یکدیگر تلخ و تحمل‌ناپذیر می‌کنند، بلکه آثار مخرب آن همه را دربر می‌گیرد و پیامدهای آن بر [[فرزندان]] نیز همین‌گونه است | [[ارزش]] [[بخشش]] و گذشت در [[زندگی]] نزد [[خداوند]] آن‌قدر والاست که بخشندگان والاترین مراتب را می‌یابند، چنان‌که در [[حدیث نبوی]] آمده است: {{متن حدیث|إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، جُمِعَ النَّاسُ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ حَيْثُ يَسْمَعُهُمُ الدَّاعِي، وَيَنْفُذُهُمُ الْبَصَرَ، فَيَقُومُ مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، فَيَقُولُ: لَيَقُومَنَّ مَنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ يَدٌ، فَلا يَقُومُ إِلا مَنْ عَفَا}}<ref>«چون روز رستاخیز شود، خداوند مردمان را یکجا در سرزمینی گرد آورد که همگان صدای فراخواننده را بشنوند و دیده‌هایشان دریابد. آن‌گاه جارزننده‌ای از جانب خدا جار زند و گوید: هرکه بر خداوند حقی دارد برخیزد. و جز آنکه بخشیده و گذشت کرده است برنخیزد». تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۱۳؛ کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۵.</ref>. اگر بخشش و گذشت به عنوان یک قاعده اصلی در [[نظام]] [[خانواده]] [[حکومت]] نکند، نه تنها [[زن]] و شوهر زندگی را بر یکدیگر تلخ و تحمل‌ناپذیر می‌کنند، بلکه آثار مخرب آن همه را دربر می‌گیرد و پیامدهای آن بر [[فرزندان]] نیز همین‌گونه است<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۴۰۷-۴۱۱.</ref>. | ||
== نقش بخشش و گذشت در زندگی [[خانوادگی]] == | == نقش بخشش و گذشت در زندگی [[خانوادگی]] == | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۰: | ||
با این نگاه می‌توان ظرفیت بخشش و گذشت را در خود افزون ساخت و زمینه [[سلامت]] و [[عزت]] خود، و کمک به [[شریک]] [[زندگی]] در [[اصلاح]] خودش را فراهم کرد. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[پیروان]] خود را به این‌گونه زیستن فراخوانده است: {{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ اللَّهُ}}<ref>«بر شما باد گذشت؛ زیرا که گذشت جز بر عزت بنده نمی‌افزاید. پس، از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزت بخشد». الکافی، ج۲، ص۱۰۸؛ مشکاة الانوار، ص۲۳۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۴۰۱؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۶، ص۲۸۷.</ref>. | با این نگاه می‌توان ظرفیت بخشش و گذشت را در خود افزون ساخت و زمینه [[سلامت]] و [[عزت]] خود، و کمک به [[شریک]] [[زندگی]] در [[اصلاح]] خودش را فراهم کرد. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[پیروان]] خود را به این‌گونه زیستن فراخوانده است: {{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ اللَّهُ}}<ref>«بر شما باد گذشت؛ زیرا که گذشت جز بر عزت بنده نمی‌افزاید. پس، از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزت بخشد». الکافی، ج۲، ص۱۰۸؛ مشکاة الانوار، ص۲۳۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۴۰۱؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۶، ص۲۸۷.</ref>. | ||
در [[روابط]] دو [[همسر]]، اختلاف‌نظر و بگومگوهایی پیش می‌آید که اگر قرار باشد [[بخشش]] و گذشت به میان نیاید و کدورت‌های پیش‌آمده را نشوید؛ و [[زن]] و مرد مسائل پیش‌آمده را در [[ذهن]] و [[دل]] خود نگه دارند و پیوسته با آنها کلنجار بروند و رشدشان دهند، [[روح]] خود را می‌خراشند و [[سلامت]] روابط [[خانوادگی]] را می‌گیرند و [[زندگی]] را تیره می‌سازند. “بخشش داشته باشید و فراموش کنید. صرف‌نظر از واکنش او، آخرین گامی که باید بردارید بخشیدن و فراموش کردن آن دعوا و بگو و مگو است. [[عفو]] و بخشش نقش بزرگی در یک [[ازدواج]] موفق و کامیاب ایفا می‌کند... | در [[روابط]] دو [[همسر]]، اختلاف‌نظر و بگومگوهایی پیش می‌آید که اگر قرار باشد [[بخشش]] و گذشت به میان نیاید و کدورت‌های پیش‌آمده را نشوید؛ و [[زن]] و مرد مسائل پیش‌آمده را در [[ذهن]] و [[دل]] خود نگه دارند و پیوسته با آنها کلنجار بروند و رشدشان دهند، [[روح]] خود را می‌خراشند و [[سلامت]] روابط [[خانوادگی]] را می‌گیرند و [[زندگی]] را تیره می‌سازند. “بخشش داشته باشید و فراموش کنید. صرف‌نظر از واکنش او، آخرین گامی که باید بردارید بخشیدن و فراموش کردن آن دعوا و بگو و مگو است. [[عفو]] و بخشش نقش بزرگی در یک [[ازدواج]] موفق و کامیاب ایفا می‌کند... . | ||
بعضی از [[زن‌ها]] [[حافظه]] عجیبی دارند. آنها هرگز چیزی را فراموش نمی‌کنند! گذشت به معنی [[فراموشی]] و [[پاک]] کردن [[افکار]] می‌باشد. زنی که نمی‌تواند گذشت داشته باشد، هم [[جسم]] خسته خود را [[آزار]] می‌دهد و هم روح افسرده خویش را. بیش‌ترین انرژی شما را [[لجاجت]] می‌گیرد. [[خداوند]] به ما آموخته است که از درگاهش بخواهیم، [[گناهان]] ما را ببخشای، زیرا ما نیز هرکس را که در [[حق]] ما گناهی کرده است، می‌بخشیم. البته این [[بخشایش]] نیز محدوده مشخصی دارد. یعنی درحالی‌که گناهان کوچک را می‌توان بخشید، ولی از [[گناهان بزرگ]] نمی‌توان [[چشم‌پوشی]] کرد، چرا که [[عدالت]] ایجاب می‌کند که آن کسانی که گناهان بزرگ را مرتکب می‌شوند، باید [[مجازات]] شوند”<ref>زن کامل، ص۱۴۲-۱۴۳.</ref>. | بعضی از [[زن‌ها]] [[حافظه]] عجیبی دارند. آنها هرگز چیزی را فراموش نمی‌کنند! گذشت به معنی [[فراموشی]] و [[پاک]] کردن [[افکار]] می‌باشد. زنی که نمی‌تواند گذشت داشته باشد، هم [[جسم]] خسته خود را [[آزار]] می‌دهد و هم روح افسرده خویش را. بیش‌ترین انرژی شما را [[لجاجت]] می‌گیرد. [[خداوند]] به ما آموخته است که از درگاهش بخواهیم، [[گناهان]] ما را ببخشای، زیرا ما نیز هرکس را که در [[حق]] ما گناهی کرده است، می‌بخشیم. البته این [[بخشایش]] نیز محدوده مشخصی دارد. یعنی درحالی‌که گناهان کوچک را می‌توان بخشید، ولی از [[گناهان بزرگ]] نمی‌توان [[چشم‌پوشی]] کرد، چرا که [[عدالت]] ایجاب می‌کند که آن کسانی که گناهان بزرگ را مرتکب می‌شوند، باید [[مجازات]] شوند”<ref>زن کامل، ص۱۴۲-۱۴۳.</ref>. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۸: | ||
در [[منطق]] [[قرآن کریم]] آنجا که برخی اعضای [[خانواده]] مسیری خلاف حق و عدالت را می‌پیمایند و بی‌گمان دیگر اعضا نباید به آن خلاف حق و عدالت تن بسپارند، باز هم [[فرمان الهی]] به [[روابط انسانی]]، و [[بخشش]] و گذشت نسبت به آنان برای بازگرداندن ایشان به [[حق]] و [[عدالت]]، یا گذشت کامل از ایشان پس از بازگشت آنان به مسیر درست است، و این بیانگر کمال بخشش و گذشت در [[خانواده]] است<ref>نک: تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۰۷.</ref>. {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.</ref>. | در [[منطق]] [[قرآن کریم]] آنجا که برخی اعضای [[خانواده]] مسیری خلاف حق و عدالت را می‌پیمایند و بی‌گمان دیگر اعضا نباید به آن خلاف حق و عدالت تن بسپارند، باز هم [[فرمان الهی]] به [[روابط انسانی]]، و [[بخشش]] و گذشت نسبت به آنان برای بازگرداندن ایشان به [[حق]] و [[عدالت]]، یا گذشت کامل از ایشان پس از بازگشت آنان به مسیر درست است، و این بیانگر کمال بخشش و گذشت در [[خانواده]] است<ref>نک: تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۰۷.</ref>. {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.</ref>. | ||
[[برکت]] بخشش و گذشت در [[زندگی]] و آثار شگفت آن بر همه وجوه [[خانوادگی]] تا آنجاست که در [[حدیث نبوی]] آمده است: {{متن حدیث|مَنْ كَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فِي عُمُرِهِ}}<ref>«هرکه پرگذشت باشد، عمرش دراز شود». کنزالفوائد، ج۱، ص۱۳۵؛ أعلام الدین، ص۱۸۴؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۹.</ref><ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۴۱۱-۴۱۵.</ref> | [[برکت]] بخشش و گذشت در [[زندگی]] و آثار شگفت آن بر همه وجوه [[خانوادگی]] تا آنجاست که در [[حدیث نبوی]] آمده است: {{متن حدیث|مَنْ كَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فِي عُمُرِهِ}}<ref>«هرکه پرگذشت باشد، عمرش دراز شود». کنزالفوائد، ج۱، ص۱۳۵؛ أعلام الدین، ص۱۸۴؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۹.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۴۱۱-۴۱۵.</ref> | ||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||
* [[جایگاه و اهمیت بخشش و گذشت در روابط خانوادگی چیست؟ (پرسش)]] | * [[جایگاه و اهمیت بخشش و گذشت در روابط خانوادگی چیست؟ (پرسش)]] | ||
== منابع == | == منابع == | ||