جبر و اختیار در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

پس، کمال عظمت و [[قدرت]] و [[سلطه]] او است که می‌آفریند و به آفریده‌اش قدرت و [[اختیار]] و [[آزادی]] می‌دهد که با [[خالق]] و مالک خویش [[ناسازگاری]] کند و این ناسازگاری و [[نافرمانی]] فعل [[بنده]] است و همو آن را پدید می‌آورد، ولی همین پدید آوردن بی‌اذن [[الهی]] نیست.

اینکه خالق تنها [[خدا]] است و در دار وجود مؤثری جز او نیست، از سویی درست است و از سویی نادرست. از آن سو که هیچ جنبنده‌ای بی‌اذن و [[قضا و قدر]] و [[اراده]] و [[مشیت الهی]] نمی‌جنبد، درست است، ولی از آن سو که همه خلایق به تملیک الهی مالک قدرت و [[استطاعت]] و اختیار شده‌اند و کارهایشان مستند به خود است و آنها نیز مؤثرند، درست نیست. [[علامه مجلسی]] می‌گوید: «شکی نیست که خالق اجسام جز خدا کسی نیست، ولی [[اشاعره]] درباره [[اعراض]] بر آنند که آنها نیز مخلوق [[خدای تعالی]] هستند و [[امامیه]] و [[معتزله]] برآنند که [[افعال]] و حرکات [[آدمیان]] به قدرت و اختیار خود است و آنها خالق افعال خویشند»<ref>بحارالانوار، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. چنین نیست که امامیه نیز مانند معتزله [[انسان]] را دارای قدرت و اختیار مستقل بدانند، بلکه مراد آنان همان {{متن حدیث|أَمْرٌ بَيْنَ الْأَمْرَيْنِ‌}} است که [[امامان شیعه]]{{عم}} فرموده‌اند. پس نمی‌شود به امامیه خرده گرفت که نسبت [[خلق]]، به معنای ایجاد، به انسان موجب [[شرک]] است؛ زیرا شرک آن است که انسان را در ایجاد و خلق مستقل بدانیم؛ یعنی او را همانند [[خداوند متعال]] و در عرض [[خالقیت]] او بشماریم. از این رو است که [[امام رضا]]{{ع}} خالقیت [[تکوینی]] - یا موجدیت - خداوند متعال را نسبت به کارهای [[بندگان]] [[نفی]] می‌کند و می‌فرماید: «[[افعال]] بندگان، مخلوق خدایند به [[خلق]] تقدیری نه خلق تکوینی»<ref>صدوق، محمد بن علی، عیون الأخبار، ج۲، ص۱۲۵.</ref>؛ یعنی تقدیر و اندازه‌گیری افعال [[آدمیان]] فعل [[خدا]] است نه ایجادشان.<ref>[[محمد بیابانی|بیابانی، محمد]]، [[جبر و اختیار و عدل الهی (مقاله)| مقاله «جبر و اختیار و عدل الهی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۲]] ص ۳۲۳.</ref>.

== منابع ==