عصمت پیامبران از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها
←معنای اصطلاحی
برچسب: واگردانی دستی |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
متکلمان شیعه دست کم دو معنا برای عصمت ارائه کرده‌اند. برخی معتقدند عصمت از ناحیه [[خداوند متعال]]، همان [[توفیق]] و [[لطف]] او برای حجت‌های اوست<ref>محمد بن محمدبن نعمان، شیخ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۸؛ علی بن یونس نباطی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۵۰.</ref>. برخی دیگر نیز معتقدند عصمت ملکه‌ای است که با وجود آن، از صاحبش [[گناهان]] صادر نمی‌شود<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلحیص المحصل، ص۳۶۹؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی یوم القیامة، ص۵۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۴.</ref>. | متکلمان شیعه دست کم دو معنا برای عصمت ارائه کرده‌اند. برخی معتقدند عصمت از ناحیه [[خداوند متعال]]، همان [[توفیق]] و [[لطف]] او برای حجت‌های اوست<ref>محمد بن محمدبن نعمان، شیخ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۸؛ علی بن یونس نباطی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۵۰.</ref>. برخی دیگر نیز معتقدند عصمت ملکه‌ای است که با وجود آن، از صاحبش [[گناهان]] صادر نمی‌شود<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلحیص المحصل، ص۳۶۹؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی یوم القیامة، ص۵۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۴.</ref>. | ||
با این وجود [[متکلمان]] [[اهل سنت]]، به جهت رویکرد و دیدگاه اعتقادیشان در بحث [[عصمت انبیا]] و [[اختلافات]] بسیاری که در این خصوص با یکدیگر دارند، چندان به ارائه تعریفی اصطلاحی برای عصمت نپرداخته‌اند. آری برخی از ایشان | با این وجود [[متکلمان]] [[اهل سنت]]، به جهت رویکرد و دیدگاه اعتقادیشان در بحث [[عصمت انبیا]] و [[اختلافات]] بسیاری که در این خصوص با یکدیگر دارند، چندان به ارائه تعریفی اصطلاحی برای عصمت نپرداخته‌اند. آری برخی از ایشان تعاریفی را در این خصوص بیان کرده‌اند. به عنوان نمونه [[متکلمان]] اشاعره در [[تبیین]] [[ماهیت عصمت]] به تقریرهای مختلفی [[تمسک]] جسته‌اند از جمله گفته‌اند: عصمت عبارت است از: | ||
'''[[قدرت]] بر [[طاعت]] و عدم قدرت بر [[معصیت]]''': می‌گویند [[خداوند متعال]]، [[معصوم]] را به گونه‌ای [[خلق]] کرده که همواره قدرت بر [[اطاعت خدا]] دارد و [[توفیق]] [[اطاعت خداوند]] هرگز از او سلب نمی‌شود، و همین سبب می‌شود که قدرت بر معصیت از او سلب گردد؛ به گونه‌ای که اصلاً [[قادر]] بر انجام معصیت نیست. | |||
[[ابوالحسن اشعری]] می‌گوید: "[[عصمت]]، قدرت بر [[اطاعت]] و عدم قدرت بر معصیت است"<ref>قوشجی، شرح تجرید، ص۴۹۴؛ علامه حلی، کشف المراد، ص۳۶۵؛ فخر رازی، المحصل، ص۵۲۱؛ تاج العروس، ج۸، ص۳۹۹.</ref>. | |||
البته شبیه این [[کلام]] به شیوه‌های مختلف گفته شده است<ref>سعدالدین تفتازانی، شرح مقاصد، ج۴، ص۳۱۲؛ عضدالدین ایحبی، المواقف فی علم الکلام، ص۳۶۶.</ref>. | |||
'''[[آفرینش]] مانع غیر جبری''': ابن ابی [[شریف]] قدسی می‌گوید: "عصمت، خلق مانعی است غیر اجباری"<ref>ابن ابی‌شریف قدسی، المساهره بشرح المسایره، ص۲۸۸؛ تاج العروس، ج۸، ص۳۹۹.</ref>. این بیان از جهات مختلف دارای اشکال و ابهام است، زیرا: | |||
# این کلام با مبنای اشاعره که قائل به جبرند سازگار نیست. | |||
# مراد از مانع معلوم نیست که آیا از مقوله [[علم]] است یا [[تقوا]] یا [[عشق]] یا [[محبت]] یا چیز دیگر، لذا اشکال به صورت‌های مختلف وارد است. با توجه به اینکه همه [[فرقه‌ها]] [[عصمت]] را [[موهبت الهی]] می‌دانند، لذا [[خلق]] مانع به مانع [[الهی]] برمی‌گردد. | |||
# اگر [[خداوند متعال]] جلوی [[معصوم]] مانع ایجاد می‌کند،پس معصوم مجبور به انجام [[طاعت]] و [[ترک معصیت]] است. با این فرض، [[اختیار]] از معصوم سلب می‌شود، مگر اینکه خلق مانع به [[لطف]] یا [[توفیق الهی]] برگردد که دارای محذور و [[تکلف]] است. | |||
# اگر معصوم مجبور نیست و با اختیار خود از [[معاصی]] اجتناب می‌کند - هم‌چنان که فرض [[کلام]] همین است - با این حال، [[آفرینش]] مانع الهی به عنوان [[حقیقت عصمت]] بی‌معنا و نامفهوم است. | |||
نتیجه اینکه اگرچه این تعریف، اختیار را از معصوم سلب نکرده و نسبت به تعریف قبل، [[امتیاز]] دارد، ولی با آوردن عبارت "خلق مانع" ناخودآگاه به [[جبر]] قائل شده است. | |||
'''عدم آفرینش [[گناه]] با [[قدرت]] بر آن''': [[تفتازانی]] می‌گوید: "عصمت، یعنی اینکه [[خداوند]] در [[بنده]] خود گناه خلق نکند با بقای قدرت و اختیار [[عبد]]"<ref>نجم الدین نسفی، شرح عقاید نسفیه، ص۱۸۵؛ جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج۵، ص۱۹.</ref>. | |||
تنها امتیاز این تعریف نسبت به تعریف اول، قول به [[قدرت]] و [[اختیار]] در انسان است که با مبنا و تبیین آنها در باب [[توحید در خالقیت]]، ناسازگاری دارد. به نظر نگارنده، تبیین [[اشاعره]] از [[حقیقت عصمت]] دارای اشکال‌های زیادی است که قابل [[پاسخ‌گویی]] و [[دفاع]] نیست؛ چنان‌که [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، اشکال‌های زیادی بر آنها وارد کرده‌اند»<ref>[[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]] ص ۳۰.</ref>. | |||
== دیدگاه کلی مذاهب اهل سنت == | == دیدگاه کلی مذاهب اهل سنت == | ||