قلمرو دین در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

قلمرو دین در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۲

۱۵٬۴۰۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۸۶

ویرایش

@@ خط ۳۵: / خط ۳۵: @@
 همه این‎ها با قطع نظر از مسئله‌ای دیگر است؛ یعنی افزون بر این‎که می‌توان [[دینی]] بودن گفتار یا رفتار را با توجه به نکات یاد شده، [[اثبات]] کرد، مسئله دیگری نیز وجود دارد که به رغم عدم اثبات دینی بودن گفتار یا [[رفتار امام]] برای ما، [[پیروی]] از آن را بر ما لازم می‌کند. آن نکته، [[عصمت پیامبر]] و امام از [[خطا]] و [[نسیان]] است. عصمت پیامبر در [[مقام ابلاغ]] دین، بین همه فرقه‎های [[اسلام]] اتفاقی است. [[عصمت]] حضرت از [[گناهان]] نیز با [[اختلاف]] اندکی در آغازِ [[زمان]] عصمت یا موارد گناهان [[مورد اتفاق]] است. [[شیعه]] افزون بر این، با [[ادله نقلی]] و [[عقلی]]، عصمت در [[مقام]] خطا و نسیان را نیز برای پیامبر و [[امامان]] ثابت می‌داند<ref>برخی در این مورد فقط به ادله نقلی تمسک می‌کنند، (ر.ک: مصباح، محمدتقی، راهنما‌شناسی، ص۱۳۸) برای مطالعه ادله عقلی و نقلی عصمت از خطا و نسیان، ر.ک: علی اکبریان، حسن‎‌علی، درآمدی بر قلمرو دین، ص۱۷۴-۱۴۷؛ حر عاملی، التنبیه بالمعلوم فی البرهان.</ref>.
 مقصود ما از این [[عصمت]]، [[صدق]] گوینده نیست؛ بلکه [[صدق گفتار]] است و مقصود از صدق نیز [[مطابقت با واقع]] و [[مصالح]] [[واقعی]] است. این نوع عصمت که به [[علم الهی]] آنان [[ارتباط]] دارد، باعث می‌شود همه گفتار و [[رفتار]] آنان را -چه آنها را جزو [[دین]] بدانیم یا ندانیم یا از این جهت مشکوک باشند- [[مطابق واقع]] و مصالح بدانیم و [[عقل]]، به طور مستقل [[حکم]] می‌کند از چیزی که به [[یقین]] صادق‎است باید [[پیروی]] کرد؛ چه به ‎اسم دین باشد چه نباشد.<ref>[[حسنعلی علی اکبریان|علی اکبریان، حسنعلی]]، [[دین و دنیا (مقاله)|مقاله «دین و دنیا»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱]] ص ۴۳۲.</ref>
+==[[کشف]] [[قلمرو دین]] از طریق [[فلسفه]] [[بعثت پیامبران]]==
+یکی از راه‌هایی که در تعیین [[گستره شریعت]] کارساز است، طریق [[شناخت]] [[فلسفه بعثت]] است. [[حضرت امیر]]{{ع}} در موارد گوناگونی، از فلسفه بعثت [[رسول خدا]]{{صل}} سخن گفته و از این طریق، دامنه [[دین]] را مشخص کرده است. در این بخش به پاره‌ای از [[اهداف بعثت]] در سخن [[علوی]] اشاره می‌کنیم:
+۱. '''احیای [[فطرت توحیدی]]''': [[انسان‌ها]] در اثر پاره‌ای از حجاب‌ها و موانع فردی و [[اجتماعی]]، گرفتار آسیب‌های [[سرشت]] و [[فطرت الهی]] می‌شوند و از [[حقیقت]] خداوندی فاصله می‌گیرند. بر این اساس، [[حق تعالی]]، پیامبرانی را برمی‌انگیزاند تا این سرشت شکوفا شود. [[حضرت علی]]{{ع}} در این باره می‌فرماید:
+این شیطان‌ها را فرصتی دلخواه بود تا [[آدمیان]] را از [[شناخت حق]] بازدارند و رشته پیوند بندگی‌شان را با [[خدا]] بگسلند. چنین بود که [[خداوند]]، فرستادگانش را در میان آنان برانگیخت و [[پیامبران]] خود را پی در پی به سوی آنان گسیل داشت تا [[میثاق]] فطرت توحیدی را از آنان مطالبه کنند و نعمت‌های از یاد رفته خداوندی را فرایادشان آرند و با [[تبلیغ]] [[توحیدی]]، [[احتجاج]] کنند و عقل‌های مدفون را رستاخیزی فراهم آرند، و آیه‌های دقیق و سنجیده‌ای را در [[خداشناسی]] برای ایشان نمایش گذارند<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۲.</ref>.
+۲. '''درمان دردهای [[بیماران]]''': پیامبران، در [[متون دینی]] [[اسلام]]، پزشکان [[روح]] و درمان‌کننده دردهای قلب‌ها معرفی شده‌اند؛ به همین دلیل، بخشی از دین به بیان [[آسیب‌شناسی]] روح و درمان‌شناسی آن اختصاص دارد.
+[[امیر]] سخن در این باب می‌فرماید:
+او [[پزشکی]] است که با ابزار و وسایل درمان، در پی بیماران می‌گردد. مرهم‌هایش را با ضوابطی خدشه‌ناپذیر آماده ساخته، داغ و درفش‌هایش را به کمال گداخته است تا آنها را برحسب نیاز برای درمان قلب‌های [[کور]]، گوش‌های کر و زبان‌های لال به کار گیرد. با داروهای کارآمدش، جایگاه‌های از خودبیگانی و پایگاه‌های سردرگمی را جست وجوگر است که مردمش از پرتو هر [[حکمت]] محرومند و از درخش چخماق هر [[دانش]] بی‌نصیب؛ پس [[چارپایان]] چراگاهان و سنگ‌های سخت کوهساران را ماننده‌اند<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۳.</ref>.
+۳. '''[[نجات]] [[انسان]] از تاریکی‌ها و [[اطاعت شیطان]]''': [[دشمن]] [[آدمیان]] در عرصه [[دنیا]]، [[شیطان]] است. او موجب ورود انسان به تاریکی‌ها و [[انحراف‌ها]] می‌شود. بخش مهمی از [[دین]] به [[وظیفه]] و [[هدف]] اساسی، یعنی [[رهایی]] انسان از انحراف‌ها اختصاص دارد.
+[[حضرت علی]]{{ع}} در این باره می‌فرماید:
+پس [[خداوند]]، محمد را که [[درود خدا]] بر او و خاندانش باد، به [[حق]] برانگیخت تا بندگانش را از [[ظلمات]] [[بندگی]] [[بت‌ها]] به [[روشنایی]] بندگی خویش، و از اطاعت شیطان به [[اطاعت]] خود درآورد؛ با [[قرآنی]] که روشنگر و استوارش قرار داد تا بندگانش، از پس دورانی [[جهالت]]، [[پروردگار]] خویش را بازشناسند و در پی موضع‌گیری‌های [[جهل]] آلود، به وجودش معترف شوند<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref>.
+۴. '''آشکار ساختن عیب‌های دنیا''': دنیا در قاموس [[اسلام]]، معانی گوناگونی دارد. گاهی، همان‌گونه که [[مولوی]] سروده است، به معنای [[غفلت]] از [[خدا]] به کار می‌رود:
+چیست دنیا از خدا [[غافل]] بُدَن [[نی]] قماش و [[نقره]] و [[میزان]] و [[زن]]
+[[امیرمؤمنان]]{{ع}} در [[احادیث]] خود بارها چنین [[دنیایی]] را [[نکوهیده]] و به [[مردم]] درباره [[لهو و لعب]] بودن، [[فریب]] و ضرر رساندن، و رها کردن آن هشدار داده است.
+معانی دیگر دنیا، نعمت‌های دنیایی و پدیده‌های [[عالم دنیا]] است که چنین حقیقتی برای راستان، سرای [[راستی]]؛ برای دنیا شناسان، سرای [[عافیت]]؛ برای [[توشه]] گیران، سرای [[بی‌نیازی]]؛ و برای پندپذیران، سرای [[پند]] و [[اندرز]] است. [[سجده]] گاه [[دوستان]] خدا، جایگاه ورود [[فرشتگان]] حق و فرود [[وحی الهی]] و سوداسرای [[اولیای خدا]] است. آنان در دنیا [[رحمت]] به دست آوردند و در آن، [[بهشت]] را [[سود]] بردند. اینک چه کسی می‌تواند دنیا را [[نکوهش]] کند<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۵، ص۲۵۶۰ و ۲۵۵۹.</ref>.
+این معنا از دنیا با [[دینداری]] تعارضی ندارد و به تعبیر حضرت علی{{ع}}، نشدنی است که مردم به سبب سامان بخشیدن به دنیایشان، چیزی از [[امور دینی]] را وانهند و خدا دری زیان‌بارتر از آنچه در [[مقام]] رفع آن بوده‌اند، بر آنان بگشاید. هر آنکه برای دینش بکوشد، [[خداوند]] امر دنیایش را بسنده باشد<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۵، ص۲۶۳۰.</ref>.
+واپسین معنای [[دنیا]] نیازها و پرسش‌های [[دنیایی]] است که در فصول [[قلمرو دین]] در عرصه [[اقتصاد]]، [[سیاست]]، [[مدیریت]] و... از دیدگاه [[سنت]] [[علوی]] بدان خواهیم پرداخت، و روشن خواهد شد که [[دین]] به پاره‌ای از نیازهای دنیایی نیز پرداخته است و فقط به [[آخرت]] و [[مسائل اعتقادی]] اختصاص ندارد.
+آنچه اینجا در مقام [[فلسفه]] [[بعثت پیامبران]] بیان می‌شود، [[غفلت‌ها]]، [[عیب‌ها]] و کاستی‌هایی است که در دنیا وجود دارد و [[پیامبران]]، پرده از آن برمی‌افکنند و آن [[ضعف‌ها]] را بر [[انسان‌ها]] آشکار می‌سازند؛ ضعف‌هایی که از طریق [[عقل]] بشری شناختنی نیست. [[امام علی]]{{ع}} در این باره می‌فرماید:
+همو است که [[خلق]] خویش را در دنیا جای داد و [[رسولان]] خویش را به سوی [[آدمیان]] و [[پریان]] برانگیخت تا پرده از چهره دنیا برافکنند و از آسیب‌هایش هشدارشان دهند. بر ایشان مثل‌ها آرند. چشم‌هایشان را بر عیب‌های دنیا بگشایند و سرانجام با هر چه مایه [[عبرت]] تواند بود [از دگرگونی [[تندرستی]] و [[بیماری]]، [[حلال و حرام]]، [[بهشت و دوزخ]]، و [[کرامت]] و [[پستی]] که خداوند برای فرمانبران و [[عاصیان]] آماده کرده کرده است] بر آنان [[هجوم]] آورند<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref>.
+۵. '''ارائه [[بیم و امید]]''': [[حضرت علی]]{{ع}} در این باره می‌فرماید:
+خداوند، او [= [[حضرت محمد]]{{صل}}] را با آیینی پرآوازه، درفشی شناخته، کتابی نگاشته، فروغی درخشان، شعاعی تابان و فرمانی [[قاطع]] و بران [[رسالت]] داد تا با حقایقی روشنگر [[برهان]] آورد و با آیاتی [[اعجاز]] آمیز هشدار دهد و [[شبهه‌ها]] را بزداید و با تکیه بر [[کیفر]] امت‌های گذشته، [[مردم]] را [[بیم]] دهد و [[امید]] ببخشد<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۷.</ref>.
+۶. '''[[رهایی]] مردم از [[سرگردانی]] و [[نادانی]]''': [[انسان]] در هر دوران، گرفتار سرگردانی‌ها و نادانی‌ها است. در عصر پیشین با نوع سنتی آن مواجه بود، و در عصر حاضر با نوع مدرن آن روبه‌رو است. به تعبیر امیرکلام، هنگامی که [[مردم]] در [[وادی]] [[سرگردانی]]، راه به جایی نمی‌بردند و در امواج [[فتنه‌ها]] و بحران‌ها دست و پا می‌زدند، و [[هوس‌ها]] و [[احساسات]] بر خِرَدشان چیره شده بود و [[خودبزرگ‌بینی]]، لغزش‌های پیاپی را تحمیلشان می‌کرد و [[جاهلیت]] جهل‌آلود، خالی و پوک و بی‌وزنشان کرده بود و حیرت‌زدگانی بی‌ثبات در [[سیاست]]، و گرفتار [[جهل]] مطلق بودند، او که [[درود خدا]] بر او و خاندانش باد، از سوی [[خداوند]] برانگیخته شد و با [[دلسوزی]] تمام، رهنمودشان داد و بر خطی روشن به پیششان برد و به [[پند]] و [[حکمت]] فرا خواندشان<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۷۸.</ref>.
+۷. '''ایجاد [[همبستگی]] و رفع [[اختلاف‌ها]]''': خداوند به [[دست حضرت]]، شکاف‌های ناشی از [[اختلاف]] را پر کرد، و میان [[خویشاوندان]]، همبستگی و [[الفت]] پدید آورد؛ آن هم در پی شعله‌های عداوتی که در سینه‌ها افروخته شده بود و کینه‌های نهفته‌ای که هر آن، در [[دل‌ها]] جرقه می‌زد<ref>معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، ج۲، ص۷۹۵.</ref>.
+[[حضرت علی]]{{ع}} در خطبه‌های دیگر [[نهج البلاغه]] به موارد دیگری از [[فلسفه بعثت]] اشاره کرده است؛ از جمله می‌فرماید:
+گشاینده گره‌های پیچیده، آشکارکننده [[حق]] بر اساس حق، دفع کننده [[جوش]] و [[خروش]] [[باطل]]، درهم‌کوبنده [[شوکت]] [[گمراهان]]، منتشرکننده [[انوار الهی]]، روشن‌کننده راه حق، [[هدایت کننده]] دل‌ها، ابلاغ‌کنند [[احکام]] [[نورانی]] [[اسلام]]، [[امین]] خداوند بر [[حقایق]] و [[اسرار]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۲.</ref>.
+اجرای [[فرمان خداوند]]، [[اتمام حجت]] بر مردم، [[بیم]] دادن مردم از [[زشتی‌ها]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۳.</ref>.
+پیشوای [[پرهیزگاران]]، روشنی‌بخش چشم هدایت‌شدگان<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۶.</ref>.
+[[نجات]] مردم از [[پرستش]] [[بت‌ها]]، [[عبادت]] و پرستش [[خدای یگانه]]، بازداشتن مردم از [[اطاعت شیطان]]، و [[اطاعت]] و [[پیروی]] از خداوند، [[دعوت]] مردم به وسیله [[قرآن]]، معرفی و شناساندن خداوند به مردم، [[اقرار]] کردن به [[وجود خدا]] بعد از [[انکار]]، [[اثبات]] کردن وجود خداوند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref>.
+به سرمنزل نهایی رساندن احکام و [[انذار]] و [[بشارت]] [[الهی]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۱.</ref>، برداشتن [[جهل و نادانی]]، برحذر داشتن مردم از زیان‌کاری، [[پنددهنده]] [[مردم]]، [[آگاه کردن]] مردم به [[عیوب]] [[دنیا]]، طرح راه‌های [[عبرت‌آموزی]]، تندرستی‌ها و [[بیماری‌ها]]، تبیین [[حلال و حرام]]، شناساندن راه‌های [[بهشت و جهنم]]، [[بزرگواری]] و [[خواری]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۳.</ref> از بین بردن بهانه‌ها با ارائه [[دلایل]] روشن و آشکار<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۱.</ref>.
+نتیجه اینکه از طریق [[فلسفه]] [[بعثت پیامبران]]، در [[کلام]] [[علوی]]، [[قلمرو دین]] از یک زاویه مشخص شد و آن اینکه [[دین]] فقط به [[آخرت]] نظر ندارد و [[عیب‌ها]] و نقص‌های دنیا را نیز باز می‌گوید. [[آسیب‌شناسی]] و درمان‌شناسی [[روح آدمی]] در دنیا و [[حیات اجتماعی]] را نشان می‌دهد و [[سرگردانی]] و [[نادانی]] و [[بیم]] و [[اختلاف]] را از مردم می‌زداید و [[همبستگی]]، [[نجات]]، [[احیا]] و [[معرفت]] را به ارمغان می‌آورد. شایان ذکر است که [[هدف]] اصلی دین، [[سعادت]] [[آخرتی]] است. فلسفه اصلی بعثت پیامبران نیز [[رهایی]] و [[رستگاری]] آخرتی [[انسان‌ها]] است؛ ولی این امر از طریق سعادت [[دنیایی]] تحقق می‌یابد. بر این اساس، فلسفه بعثت پیامبران، به این حوزه مهم، یعنی نیازهای دنیایی نیز نظر دارد.<ref>[[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[قلمرو دین (مقاله)| مقاله «قلمرو دین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۳]] ص ۹۵.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:136899.jpg|22px]] [[حسنعلی علی اکبریان|علی اکبریان، حسنعلی]]، [[دین و دنیا (مقاله)|مقاله «دین و دنیا»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۱''']]
+# [[پرونده:1368101.jpg|22px]] [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[قلمرو دین (مقاله)| مقاله «قلمرو دین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۳''']]
 {{پایان منابع}}