آداب زیارت امام حسین در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

زیارت قبر [[سید الشهدا]] {{ع}} [[آداب]] ویژه‌ای دارد، از قبیل: [[نماز خواندن]]، [[حاجت]] خواستن، بی آلایش و [[غمگین]] و غبار آلود، راه [[زیارت]] را پیمودن، پیاده رفتن، [[غسل زیارت]] کردن، [[تکبیر]] گفتن، وداع کردن<ref>بحار ج۹۸ ص ۱۴۰.</ref>. [[شهید ثانی]] در کتاب دروس، چهارده [[آداب]] برای [[زیارت]] می‌شمارد که خلاصه آنها چنین است: اول: [[غسل]]، پیش از ورود به [[حرم]]، با [[طهارت]] بودن و با [[لباس تمیز]] و [[خشوع]] وارد شدن. دوم: بر آستانه [[حرم]] ایستادن، دعا خواندن و [[اذن]] ورود‌طلبیدن. سوم: کنار [[ضریح]] [[مطهر]] ایستادن و خود را به [[قبر]] نزدیک ساختن. چهارم: رو به [[حرم]] و پشت به [[قبله]] ایستادن در حال [[زیارت]]، سپس صورت بر [[قبر]] نهادن سپس به بالای سر رفتن. پنجم: زیارت‌های وارده را خواندن و [[سلام]] گفتن. ششم: پس از [[زیارت]]، دو رکعت [[نماز خواندن]]. هفتم: پس از [[نماز]]، [[دعا کردن]] و [[حاجت]] خواستن. هشتم: کنار [[ضریح]] مقداری [[قرآن]] خواندن و [[ثواب]] آن را هدیه به [[امام]] کردن. نهم: در همه حال، [[حضور قلب]] داشتن و [[استغفار]] کردن از [[گناه]]. دهم: به نگهبانان و خادمان [[حرم]] [[احسان]] و [[احترام]] کردن. یازدهم: پس از بازگشت به [[خانه]]، دوباره به [[حرم]] و [[زیارت]] رفتن و در آخرین [[زیارت]]، دعای وداع خواندن. دوازدهم: پس از [[زیارت]]، بهتر از قبل از [[زیارت]] بودن. سیزدهم: بعد از تمام شدن [[زیارت]]، زود از [[حرم]] بیرون آمدن تا [[شوق]]، افزون‌تر شود، وهنگام خروج، عقب عقب بیرون آمدن. چهاردهم: [[صدقه دادن]] به نیازمندان آن [[شهر]] و آستانه، به‌ویژه به تنگدستان از دودمان [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] [[احسان]] کردن.<ref>بحار ج۹۷ ص ۱۳۴</ref> رعایت این [[آداب]]، قرب روحی و [[معنوی]] می‌آورد و سازندگی [[زیارت]] را افزون می‌سازد و [[فلسفه]] [[تشریع]] [[زیارت]] نیز، همین بهره‌وری از معنویات مزارات [[اولیاء]] خداست<ref>در این زمینه ر.ک: زیارت به قلم مؤلف.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۲۵.</ref>

# [[شناخت]]: در کتاب [[عیون أخبار الرضا (کتاب)|عیون أخبار الرضا]] از [[امام باقر]] {{ع}} نقل است: هر کس [[قبر]] [[حسین بن علی]] {{ع}} را با شناخت [[حقّ]] او زیارت کند، [[خداوند]]، او را در عِلّیّین<ref>علّیّین، جایگاهی والا و محلّ حضور مقرّبان درگاه الهی در بهشت است.</ref>، جای می‌دهد<ref>{{متن حدیث|إِنَّ مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ {{ع}} عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَهُ‏ اللَّهُ‏ فِي‏ عِلِّيِّينَ‏}} (عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۴۴، ح۱۵۹).</ref>. صالح نیلی از [[امام صادق]] {{ع}} نقل می‌کند: هر کس با شناخت حقّ [[حسین]] {{ع}} به زیارت قبرش بیاید، خداوند، برایش [[پاداش]] [[آزاد]] کردن هزار [[بنده]] را می‌نویسد و مانند کسی است که هزار سوارکار را با اسبِ زین کرده و لگام زده، به [[جنگ در راه خدا]]، روانه بدارد<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ {{ع}} عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ أَجْرَ مَنْ‏ أَعْتَقَ‏ أَلْفَ نَسَمَةٍ وَ كَمَنْ حَمَلَ عَلَى أَلْفِ فَرَسٍ مُسْرَجَةٍ مُلْجَمَةٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ}} (الکافی، ج۴، ص۵۸۱، ح۵؛ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۴۴، ح۹۴).</ref>.

# [[غسل]]: [[رفاعه نخاس]] از امام صادق {{ع}} اینگونه نقل کرده است: پدرم [[امام باقر]] {{ع}} به من خبر داد که: «هر کس با [[شناخت]] [[حقّ]] حسین {{ع}} و بدون [[تکبّر]]، به سوی قبرش برود و به [[فرات]] برسد و در آب فرات، فرو رود و بیرون بیاید، مانند کسی است که از [[گناهان]]، بیرون می‌آید»<ref>{{متن حدیث|أَخْبَرَنِي أَبِي أَنَّ مَنْ خَرَجَ إِلَى قَبْرِ الْحُسَيْنِ {{ع}} عَارِفاً بِحَقِّهِ غَيْرَ مُسْتَكْبِرٍ وَ بَلَغَ الْفُرَاتَ وَ وَقَعَ فِي الْمَاءِ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَاءِ كَانَ‏ مِثْلَ‏ الَّذِي‏ يَخْرُجُ‏ مِنَ‏ الذُّنُوبِ‏}} (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۵۲، ح۱۲۵).</ref>. [[یونس بن عمار]] از امام صادق {{ع}} نقل می‌کند: هنگامی که به نزدیکی [[قبر حسین]] {{ع}} رسیدی، اگر [به آب] رسیدی، [[غسل]] کن، و گرنه، [[وضو]] بگیر و سپس به زیارتش برو<ref>{{متن حدیث|إِذَا كُنْتَ مِنْهُ قَرِيباً يَعْنِي الْحُسَيْنَ {{ع}} فَإِنْ‏ أَصَبْتَ‏ غُسْلًا فَاغْتَسِلْ وَ إِلَّا فَتَوَضَّأْ ثُمَّ ائْتِهِ}} (کامل الزیارات، ص۳۴۸، ح۵۹۴؛ بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۱۴۵، ح۲۵).</ref>.

# پوشیدن پاکیزه‌ترین [[لباس]]: در کتاب [[بحار الأنوار (کتاب)|بحار الأنوار]] به نقل از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: هنگامی که به [[فرات]] رسیدی، غسل کن و پاکیزه‌ترین لباسی را که می‌توانی، بپوش و سپس، پا برهنه و با [[آرامش]] و [[وقار]]، به سوی [[قبر]] برو...<ref>{{متن حدیث|إِذَا وَصَلْتَ إِلَى الْفُرَاتِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ‏ ثَوْبٍ‏ تَقْدِرُ عَلَيْهِ ثُمَّ صِرْ إِلَى الْقَبْرِ حَافِياً وَ عَلَيْكَ السَّكِينَةُ وَ الْوَقَارُ...}} (بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۲۳۰، ح۳۷).</ref>.

# پرهیز از به کار بُردن عطر و روغن و سرمه و خودداری از شوخی و بگومگو: [[ابو بصیر]] از امام صادق {{ع}} نقل می‌کند:... و چون خواستی به سوی او گام برداری، غسل کن، و خود را خوش‌بو مکن و روغن مزن و سرمه مکش تا به نزد قبر در آیی<ref>{{متن حدیث|فَإِذَا أَرَدْتَ الْمَشْيَ إِلَيْهِ فَاغْتَسِلْ وَ لَا تَطَيَّبْ وَ لَا تَدَّهِنْ‏ وَ لَا تَكْتَحِلْ‏ حَتَّى‏ تَأْتِيَ الْقَبْرَ}} (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۷۶، ح۱۵۰؛ بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۱۴۸، ح۳۸).</ref>. [[ابو حمزه ثمالی]] از امام صادق {{ع}} نقل کرده است:... و روغن مزن و سرمه مکش تا آنکه به [[رود فرات]] برسی، و از [[سخن گفتن]] و شوخی، بکاه و بر ذکر [[خدای متعال]]، بیفزای و از شوخی و بگو مگو، پرهیز کن<ref>{{متن حدیث|وَ لَا تَدَّهِنْ وَ لَا تَكْتَحِلْ حَتَّى تَأْتِيَ الْفُرَاتَ‏ وَ أَقِلَّ مِنَ الْكَلَامِ وَ الْمِزَاحِ وَ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ تَعَالَى وَ إِيَّاكَ وَ الْمِزَاحَ‏ وَ الْخُصُومَةَ}} (کامل الزیارات، ص۳۹۳، ح۶۳۹؛ بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۱۷۳، ح۳۰).</ref>.

# کوتاه برداشتن گام‌ها: [[صفوان بن مهران]] از امام صادق {{ع}} نقل می‌کند: چون از نمازت فارغ شدی، به سوی مرقد، روی بیاور و با آرامش و وقار و گام‌های کوتاه، راه برو که خدای متعال، برایت در برابر هر گام، یک [[حج]] و یک [[عمره]] می‌نویسد<ref>{{متن حدیث|فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ‏ صَلَاتِكَ‏ فَتَوَجَّهْ‏ نَحْوَ الْحَائِرِ وَ عَلَيْكَ السَّكِينَةُ وَ الْوَقَارُ وَ قَصِّرْ خُطَاكَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَكْتُبُ لَكَ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حِجَّةً وَ عُمْرَةً}} (مصباح المتهجد، ص۷۱۷).</ref>.

# [[آرامش]] و [[وقار]]: [[یونس کناسی]] از [[امام صادق]] {{ع}} اینچنین نقل کرده است که: هنگامی که نزد [[قبر حسین]] {{ع}} آمدی، به [[فرات]] برو و رو به روی قبر حسین {{ع}}، [[غسل]] کن و با آرامش و وقار، به سوی آن، رو کن تا داخل شوی...<ref>{{متن حدیث|إِذَا أَتَيْتَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ {{ع}} فَائْتِ الْفُرَاتَ وَ اغْتَسِلْ‏ بِحِيَالِ‏ قَبْرِهِ‏ وَ تَوَجَّهْ إِلَيْهِ وَ عَلَيْكَ السَّكِينَةَ وَ الْوَقَارَ حَتَّى تَدْخُلَ إِلَى الْقَبْرِ...}} (الکافی، ج۴، ص۵۷۲، ح۱).</ref>.

# اِذن ورود خواستن: در کتاب [[المزار الکبیر (کتاب)|المزار الکبیر]] نقل است: عالم [[شریف]] و بزرگوار، [[ابوالمکارم حمزة بن علی بن زهره]]، با دهان خود برای ما [[املا]] کرد که: هنگامی که [[زیارت]] هر یک از [[امامان]] {{عم}} را [[اراده]] کردی، بر درگاهش بِایست و بگو: خدایا! بر درگاه خانه‌ای از خانه‌های پیامبرت و [[خاندان]] پیامبرت - که بر او و بر ایشان، [[سلام]] باد – ایستاده‌ام و تو از ورود به خانه‌های [[پیامبر]]، بدون اجازه وی، منع کرده‌ای و فرموده‌ای: «ای [[مؤمنان]]! به خانه‌های پیامبر، وارد نشوید، جز آنکه اجازه یابید». خدایا! من، حُرمت پیامبرت را در نبودش [[باور]] دارم، همان‌گونه که در حضورش [[اعتقاد]] دارم، و می‌دانم که پیامبرانت و جانشینانت، زنده‌اند و نزد تو روزی می‌خورند، جایگاه مرا هم اکنون می‌بینند، و سخن مرا می‌شنوند، و تو، مانع رسیدن سخن ایشان هستی [،وگرنه، پاسخ هم می‌گفتند]. پس برای ورود در این لحظه، اول از تو - ای [[خدا]] - اجازه می‌خواهم و سپس، از فرستاده‌ات - که درودهای تو بر او و خاندانش باد - و آن گاه، از جانشینت، امامی که اطاعتش بر من [[واجب]] است، و نیز از فرشتگانِ گمارده شده بر این جایگاه [[مبارک]] که [[مطیع]] و [[گوش به فرمان]] تو هستند. [[سلام]] و [[رحمت]] و [[برکات]] [[خدا]] بر شما فرشتگانِ گمارده شده بر این بارگاهِ [[مبارک]]! به [[اذن خدا]] و اذن پیامبر و [[اذن]] جانشینانش و اذن این [[امام]]، و به اذن شما [[فرشتگان]] - که درودهای خدا بر همگی شما باد - و به قصد [[تقرّب]] به خدا و به وسیله خدا و پیامبرش [[محمّد]] و [[خاندان]] پاکش، به این [[خانه]] وارد می‌شوم. پس - ای [[فرشتگان]] خدا - [[یاوران]] من باشید و [[یاران]] من باشید تا این که به این خانه در آیم و خدا را با همه‌گونه [[دعا]] بخوانم و به بندگیِ خویش برای خدا و نیز به اطاعتم از این امام و پدرانش - که درودهای خدا بر همه آنان باد - [[اقرار]] نمایم. سپس با مقدّم داشتن پای راست، داخل شو و با صد بار [[تکبیر]] گفتن، [[خدای متعال]] را بزرگ بدار و [[ضریح]] را جلوی روی خود، قرار ده...<ref>{{متن حدیث|أَمْلَاهَا عَلَيْنَا الشَّرِيفُ‏ الْجَلِيلُ‏ الْعَالِمُ أَبُو الْمَكَارِمِ حَمْزَةُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ زُهْرَةَ أَدَامَ اللَّهُ عِزَّهُ مِنْ فَلْقِ‏ فِيهِ، قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ زِيَارَةَ أَحَدٍ مِنَ الْأَئِمَّةِ {{عم}} فَقِفْ عَلَى بَابِهِ وَ قُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي قَدْ وَقَفْتُ عَلَى بَابِ بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ نَبِيِّكَ وَ آلِ نَبِيِّكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ، وَ قَدْ مَنَعْتَ الدُّخُولَ إِلَى بُيُوتِهِ إِلَّا بِإِذْنِ نَبِيِّكَ، فَقُلْتَ: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ}} اللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ نَبِيِّكَ فِي غَيْبَتِهِ كَمَا أَعْتَقِدُ فِي حَضْرَتِهِ، وَ أَعْلَمُ أَنَّ رُسُلَكَ وَ خُلَفَاءَكَ أَحْيَاءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ، يَرَوْنَ مَكَانِي فِي وَقْتِي هَذَا، وَ يَسْمَعُونَ كَلَامِي، وَ أَنَّكَ حَجَبْتَ كَلَامَهُمْ. فَإِنِّي أَسْتَأْذِنُكَ يَا رَبِّ أَوَّلًا، وَ أَسْتَأْذِنُ رَسُولَكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ثَانِياً، وَ أَسْتَأْذِنُ خَلِيفَتَكَ الْإِمَامَ الْمُفْتَرَضَ عَلَيَّ طَاعَتُهُ فِي الدُّخُولِ فِي سَاعَتِي هَذِهِ، وَ أَسْتَأْذِنُ مَلَائِكَتَكَ الْمُوَكَّلِينَ بِهَذِهِ الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ الْمُطِيعَةِ لَكَ السَّامِعَةِ، السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْمَلَائِكَةُ الْمُوَكَّلُونَ بِهَذَا الْمَشْهَدِ الْمُبَارَكِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ. بِإِذْنِ اللَّهِ وَ إِذْنِ رَسُولِهِ وَ إِذْنِ خُلَفَائِهِ وَ إِذْنِ هَذَا الْإِمَامِ وَ بِإِذْنِكُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ أَجْمَعِينَ، أَدْخُلُ هَذَا الْبَيْتَ مُتَقَرِّباً إِلَى اللَّهِ، بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ، فَكُونُوا مَلَائِكَةَ اللَّهِ أَعْوَانِي، وَ كُونُوا أَنْصَارِي حَتَّى أَدْخُلَ هَذَا الْبَيْتَ. وَ أَدْعُوَ اللَّهَ بِفُنُونِ الدَّعَوَاتِ، وَ أَعْتَرِفَ لِلَّهِ بِالْعُبُودِيَّةِ، وَ لِهَذَا الْإِمَامِ وَ لِآبَائِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ بِالطَّاعَةِ. ثُمَّ ادْخُلْ مُقَدِّماً رِجْلَكَ الْيُمْنَى، وَ كَبِّرِ اللَّهَ تَعَالَى مِائَةَ تَكْبِيرَةٍ، وَ اسْتَقْبِلِ الضَّرِيحَ بِوَجْهِكَ}} (المزار الکبیر، ص۵۵۵، ح۱؛ مصباح الزائر، ص۴۴).</ref>.

# [[زیارت]] کردن، با زیارت‌های [[روایت]] شده: زیارت‌نامه‌های کوتاه و بلند متعددی در کتب [[ادعیه]] و مزار گردآوری شده‌اند. ما به منظور پرهیز از طولانی شدن این گزیده از نقل آنها صرف‌نظر کردیم. علاقه‌مندان به کتاب‌های مربوط و متداول‌ترین آنها یعنی مفاتیح الجنان مرحوم [[شیخ عباس قمی]] مراجعه نمایند<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۸۷۷ ـ ۸۸۰.</ref>.