عزاداری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

عزاداری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۵۷

۵ بایت حذف‌شده ، ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۳٬۰۷۵

ویرایش

@@ خط ۲۷: / خط ۲۷: @@
 [[امام‌ خمینی]] [[عزاداری]] برای [[ائمه اطهار]]{{ع}} به‌ویژه [[سیدالشهدا]]{{ع}} را یکی از ابعاد مهم [[فرهنگی]] این [[راهنمایان]] [[بشر]] می‌دانست و به [[پیروی]] جدی از آن سفارش می‌کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۹–۴۰۰.</ref> ایشان با مهم‌شمردن عزاداری [[امام حسین]]{{ع}} به [[تأسی]] از [[پیامبر]]{{صل}}،<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۲/۳۴۰.</ref> [[مجالس عزاداری]] را [[اجتماعی]] منحصر به فرد می‌شمرد که با [[ایجاد انسجام]] و [[وحدت ملی]] و [[اسلامی]]، موجب بقای شیعه و [[اسلام]] است و در هیچ‌کجای [[جهان]] شبیه آن دیده نمی‌شود<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۱۳–۳۱۴ و ۱۱/۹۸.</ref>؛ بنابراین با تأکید به تداوم عزاداری به شکل سنتی آن،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۰ و ۱۸/۱۷۷.</ref> [[حفظ]] [[نهضت]] انقلابی [[ایران]] را منوط به حفظ [[سنت‌ها]]، به شرط [[تصفیه]] [[انحرافات]] و [[بدعت‌ها]] و رعایت جهات [[شرعی]] می‌دانست و با سفارش به ذکر مسائل [[روز]] در این مجالس، [[نجات]] [[کشور]] از آسیب را تنها با زنده نگه‌داشتن [[عاشورا]] ممکن می‌دید.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۱–۳۳۳.</ref> ایشان همچنین ادامه نهضت را یک دستور برشمرده و برگزاری مجالس [[عزای حسینی]] را ادامه «نه‌گفتن» علیه [[طاغوت]] و [[گریه]] بر [[مظلوم]] را فریاد بر [[ظالم]] دانسته است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۸، ۱۲۲–۱۲۳ و ۳۱۵.</ref>.
-امام‌ خمینی [[معتقد]] بود [[خون]] امام حسین{{ع}} و برگزاری مجالس عزاداری که تشکیل اجتماعات بزرگ را بدون هزینه ممکن ساخته است، با تهییج [[عواطف]] [[انسانی]] و تأثیر عمیق در [[روح]] و روان [[مردم]]، خون [[ملت‌های اسلامی]] را به [[هیجان]] و [[خروش]] می‌آورد و برای حفظ مقاصد اسلامی مهیا می‌کند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۲۱؛ ۱۱/۱۰۰ و ۱۵/۳۳۱؛ آذری قمی، شرحی بر وصیتنامه سیاسی الهی حضرت امام‌ خمینی، ۱/۱۳۸–۱۳۹.</ref>؛ از این‌رو خاطرنشان کرده است که در صورت توجه [[روشنفکران]] مخالف به آثار متعدد اجتماعی و [[سیاسی]] [[مراسم عزاداری]] عاشورا، خودشان برپاکننده و [[بانی]] این مجالس خواهند بود.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۷؛ کواکبیان، هفت قطره از جاری زلال اندیشه امام‌ خمینی، ۲۲۰.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
+امام‌ خمینی [[معتقد]] بود [[خون]] امام حسین{{ع}} و برگزاری مجالس عزاداری که تشکیل اجتماعات بزرگ را بدون هزینه ممکن ساخته است، با تهییج [[عواطف]] [[انسانی]] و تأثیر عمیق در [[روح]] و روان [[مردم]]، خون [[ملت‌های اسلامی]] را به [[هیجان]] و [[خروش]] می‌آورد و برای حفظ مقاصد اسلامی مهیا می‌کند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۲۱؛ ۱۱/۱۰۰ و ۱۵/۳۳۱؛ آذری قمی، شرحی بر وصیتنامه سیاسی الهی حضرت امام‌ خمینی، ۱/۱۳۸–۱۳۹.</ref>؛ از این‌رو خاطرنشان کرده است که در صورت توجه [[روشنفکران]] مخالف به آثار متعدد اجتماعی و [[سیاسی]] [[مراسم عزاداری]] عاشورا، خودشان برپاکننده و [[بانی]] این مجالس خواهند بود<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۷؛ کواکبیان، هفت قطره از جاری زلال اندیشه امام‌ خمینی، ۲۲۰.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
 == [[عزاداری]] در دوره پهلوی ==
 [[فرهنگ]] عزاداری در میان [[شیعیان]] به یک [[باور]] هویت‌بخش تبدیل شده است، به گونه‌ای که گاه افراد برای انتساب خود به [[مذهب]] از این حربه استفاده می‌کنند؛ چنان‌که ازجمله [[دلایل]] [[موفقیت]] رضاشاه پهلوی در [[تصدی]] [[قدرت]]، [[عوام‌فریبی]] و [[تظاهر]] وی به [[دینداری]] از راه عزاداری بود که [[محبوبیت]] زیادی برای وی در نزد [[عامه]] [[مردم]] ایجاد کرد.<ref>مستوفی، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، ۳/۴۶۱.</ref> وی که پیش از [[سلطنت]] و در دوره انتقال قدرت با شرکت در [[مراسم سوگواری]] [[محرم]]، چهره‌ای مذهبی به خود گرفته بود،<ref>امینی، چالش‌های روحانیت با رضاشاه، ۷۸؛ گلی زواره، آبشارهای عاشورایی، ۱۶۷–۱۷۰.</ref> از سال ۱۳۱۴ به‌تدریج برگزاری [[مجالس عزاداری]] را ممنوع اعلام کرد.<ref>بصیرت‌منش، علما و رژیم رضاشاه، ۱۴۱–۱۴۳.</ref> ادامه [[سخت‌گیری]] دربارهٔ [[مجالس عزا]]، به ممنوعیت [[ذکر مصیبت]] در [[حوزه‌های علمیه]] و مجالس [[ترحیم]] و نیز بازداشت و زندانی‌شدن بسیاری از واعظان منجر شد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۷/۲۴۹؛ ادیب هروی، حدیقة الرضویه، ۲۹۴؛ گلی زواره، آبشارهای عاشورایی، ۱۷۱.</ref> [[امام‌ خمینی]] و دیگران خاطرنشان کرده‌اند که مجالس عزاداری در این [[زمان]] بسیار محدود و مخفیانه در نیمه‌شب برگزار می‌شد و پیش از [[اذان]] صبح تمام می‌شد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۳/۳۰۰ و ۹/۷۸؛ آذری قمی، شرحی بر وصیتنامه سیاسی الهی حضرت امام‌ خمینی، ۱/۱۳۹؛ واعظ‌زاده خراسانی، انقلاب اسلامی و نهضت حسینی، ۱۴۳.</ref> از نظر امام‌ خمینی این حساسیت و ممنوعیت در مورد مجالس [[عزای حسینی]]، تنها به دلیل [[شناخت]] آنان از قدرت این مجالس در [[پیشگیری]] از مقاصد ضداسلامی شان بود<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۱۴.</ref>.
-پس از [[سقوط]] رضاشاه پهلوی، نیروی مهارشده مردم به صورت ناگهانی [[آزاد]] شد و عزاداری‌ها بار دیگر [[احیا]] شد<ref>امینی، چالش‌های روحانیت با رضاشاه، ۲۴۶؛ گلی زواره، آبشارهای عاشورایی، ۱۷۸.</ref>؛ اما برنامه اسلام‌زدایی در زمان [[محمدرضا پهلوی]] نیز به شکل دیگر ادامه یافت.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۱۵.</ref> با فرارسیدن [[محرم]] ۱۳۴۲ش و در پی [[پیام]] [[امام‌ خمینی]] به [[روحانیان]]، مبنی بر یادآوری مصیبت‌های وارده به [[اسلام]] و مراکز [[فقه]]،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۲۲۹–۲۳۰.</ref> [[رژیم پهلوی]] تعدادی از واعظان [[تهران]] را به [[سازمان]] اطلاعات و [[امنیت]] [[کشور]] (ساواک) احضار کرد و رسماً از آنان خواست علیه [[محمدرضا پهلوی]] و [[اسرائیل]] و اینکه اسلام در خطر است، [[سخن]] نگویند.<ref>گروه تدوین خاطرات، انقلاب اسلامی به روایت خاطره، ۱۱۹.</ref> امام‌ خمینی با [[انتقاد]] از عملکرد رژیم پهلوی، از [[حبس]] و [[شکنجه]] [[علما]] و [[عزاداران]] [[حسینی]] به جرمِ سخن‌گفتن از [[ظلم]]، با وجود [[آزادی]] بیانِ فرق ضاله در [[ایران]] اظهار [[تأسف]] کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۲.</ref> ایشان همچنین به همراه چند تن از علما، [[سید محمد هادی حسینی میلانی]]، [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]] و [[سید حسن طباطبایی قمی]]، در اعلامیه مشترک که به مناسبت نخستین سالگرد پانزده خرداد صادر شد، ضمن بیان [[مصائب]] واردشده به علما و [[مردم]] و موضع‌گیری در برابر این دستور، [[وظیفه]] [[علمای اسلام]] را [[دفاع]] از [[احکام اسلام]] و [[استقلال]] [[مملکت اسلامی]] دانست. همچنین [[روز]] دوازدهم محرم (پانزده خرداد ۱۳۴۳) را عزای ملی اعلام کرد و با هشدار به [[دولت]] دربارهٔ [[رفتار]] با علما، [[سکوت]] در برابر خطرهای پیش‌بینی‌ شده برای اسلام و استقلال مملکت را [[جرم]] و [[گناه بزرگ]] شمرد و همه طبقات [[ملت]] را در برابر این امر موظف دانست.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۵–۳۳۸.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
+پس از [[سقوط]] رضاشاه پهلوی، نیروی مهارشده مردم به صورت ناگهانی [[آزاد]] شد و عزاداری‌ها بار دیگر [[احیا]] شد<ref>امینی، چالش‌های روحانیت با رضاشاه، ۲۴۶؛ گلی زواره، آبشارهای عاشورایی، ۱۷۸.</ref>؛ اما برنامه اسلام‌زدایی در زمان [[محمدرضا پهلوی]] نیز به شکل دیگر ادامه یافت.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۱۵.</ref> با فرارسیدن [[محرم]] ۱۳۴۲ش و در پی [[پیام]] [[امام‌ خمینی]] به [[روحانیان]]، مبنی بر یادآوری مصیبت‌های وارده به [[اسلام]] و مراکز [[فقه]]،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۲۲۹–۲۳۰.</ref> [[رژیم پهلوی]] تعدادی از واعظان [[تهران]] را به [[سازمان]] اطلاعات و [[امنیت]] [[کشور]] (ساواک) احضار کرد و رسماً از آنان خواست علیه [[محمدرضا پهلوی]] و [[اسرائیل]] و اینکه اسلام در خطر است، [[سخن]] نگویند.<ref>گروه تدوین خاطرات، انقلاب اسلامی به روایت خاطره، ۱۱۹.</ref> امام‌ خمینی با [[انتقاد]] از عملکرد رژیم پهلوی، از [[حبس]] و [[شکنجه]] [[علما]] و [[عزاداران]] [[حسینی]] به جرمِ سخن‌گفتن از [[ظلم]]، با وجود [[آزادی]] بیانِ فرق ضاله در [[ایران]] اظهار [[تأسف]] کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۲.</ref> ایشان همچنین به همراه چند تن از علما، [[سید محمد هادی حسینی میلانی]]، [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]] و [[سید حسن طباطبایی قمی]]، در اعلامیه مشترک که به مناسبت نخستین سالگرد پانزده خرداد صادر شد، ضمن بیان [[مصائب]] واردشده به علما و [[مردم]] و موضع‌گیری در برابر این دستور، [[وظیفه]] [[علمای اسلام]] را [[دفاع]] از [[احکام اسلام]] و [[استقلال]] [[مملکت اسلامی]] دانست. همچنین [[روز]] دوازدهم محرم (پانزده خرداد ۱۳۴۳) را عزای ملی اعلام کرد و با هشدار به [[دولت]] دربارهٔ [[رفتار]] با علما، [[سکوت]] در برابر خطرهای پیش‌بینی‌ شده برای اسلام و استقلال مملکت را [[جرم]] و [[گناه بزرگ]] شمرد و همه طبقات [[ملت]] را در برابر این امر موظف دانست<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۵–۳۳۸.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
 == تأثیر [[عزاداری]] بر نهضت اسلامی ==
@@ خط ۳۹: / خط ۳۹: @@
 پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و [[ولایتی]]، موضع‌گیری [[امام‌ خمینی]] و [[روحانیان]] در مقابل آن موجب سرکوب شدید [[رژیم]] و حمله به فیضیه در ۲/۱/۱۳۴۲ش/ ۲۵ [[شوال]] ۱۳۸۲ق شد<ref>فراتی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی از مرجعیت امام‌ خمینی تا تبعید، ۷۸–۸۰؛ کواکبیان، هفت قطره از جاری زلال اندیشه امام‌ خمینی، ۲۳۲.</ref>. امام‌ خمینی با توجه به درک عمیق از تأثیر [[فرهنگ عاشورا]] در [[روح]] [[ملت]]، هفتاد [[روز]] پس از این واقعه، در سخنرانی عصر عاشورا در ۱۳/۳/۱۳۴۲ که زمینه‌ساز واقعه پانزده خرداد و آغاز نهضت اسلامی ایران شد،<ref>هنری لطیف‌پور، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب، ۱۳۸.</ref> با تأکید بر [[مخالفت]] رژیم پهلوی با اساس [[اسلام]]، عملکرد رژیم در سرکوب نوجوانان را با عملکرد [[سپاه]] یزید در [[کربلا]] برابر دانست و با [[نصیحت]] و اخطار به محمدرضا پهلوی، در مورد [[آینده]] مملکت ابراز [[نگرانی]] و [[تأسف]] کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۲۴۳–۲۴۸.</ref> ایشان که [[واقعه عاشورا]] را در هر مقطعی انقلاب‌ساز می‌دانست، [[قیام]] پانزده خرداد ۱۳۴۲ را الهام‌ گرفته از مکتب عاشورا خواند و خاطرنشان ساخت که هیچ قدرتی جز گرمی و شور عاشورا و [[قدرت]] [[خون]] [[امام حسین]]{{ع}} نمی‌توانست چنین قیامی را بدون هیچ سابقه‌ای به وجود آورد. همچنین به [[اعتقاد]] ایشان رژیم پهلوی در پانزده خرداد ۱۳۴۲، [[سقوط]] حتمی خود را امضا کرد؛ چنان‌که حکومت یزید نیز هلاک [[ابدی]] خود را با [[واقعه عاشورا]] به ثبت رساند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۹۰ و ۳۴۶.</ref>. ایشان در طول نهضت اسلامی [[مردم]]، به‌ویژه در روزهای اوج [[نهضت]]، با تأکید بر محوریت [[عزاداری]]، [[معتقد]] بود تنها در پرتو [[حفظ]] این [[سنت]] است که می‌توان در برابر همه قدرت‌های بزرگ ایستاد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۴۹–۳۵۰.</ref>.
-[[قدرت]] عزاداری در [[بسیج]] مردم، از نظر محمدرضا پهلوی نیز پوشیده نبود؛ چنان‌که گفته شده وی معتقد بود اگر بتواند [[ماه محرم]] (سال ۱۳۵۷) را با [[موفقیت]] پشت سر بگذارد، می‌تواند به بقای حکومتش [[امیدوار]] باشد.<ref>سازمان عقیدتی سیاسی، ۱۲۹.</ref> در طول دوران [[جنگ]] تحمیلی [[عراق]] علیه [[ایران]] نیز [[امام‌ خمینی]] گرمی و شور جبهه‌های جنگ و [[اشتیاق]] و افتخار [[جوانان]] به [[شهادت]] را از [[عشق]] [[سالار شهیدان]] و ناشی از [[مجالس عزاداری]] می‌دانست<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۶ و ۱۷/۵۸.</ref> و بر ادامه آن به همراه [[تذکر]] مسائل [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[روز]] تأکید می‌کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۲۹–۳۳۰ و ۱۷/۵۹.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
+[[قدرت]] عزاداری در [[بسیج]] مردم، از نظر محمدرضا پهلوی نیز پوشیده نبود؛ چنان‌که گفته شده وی معتقد بود اگر بتواند [[ماه محرم]] (سال ۱۳۵۷) را با [[موفقیت]] پشت سر بگذارد، می‌تواند به بقای حکومتش [[امیدوار]] باشد.<ref>سازمان عقیدتی سیاسی، ۱۲۹.</ref> در طول دوران [[جنگ]] تحمیلی [[عراق]] علیه [[ایران]] نیز [[امام‌ خمینی]] گرمی و شور جبهه‌های جنگ و [[اشتیاق]] و افتخار [[جوانان]] به [[شهادت]] را از [[عشق]] [[سالار شهیدان]] و ناشی از [[مجالس عزاداری]] می‌دانست<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۶ و ۱۷/۵۸.</ref> و بر ادامه آن به همراه [[تذکر]] مسائل [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[روز]] تأکید می‌کرد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۲۹–۳۳۰ و ۱۷/۵۹.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
 == آسیب‌شناسی عزاداری ==
@@ خط ۴۸: / خط ۴۸: @@
 [[امام‌ خمینی]] به تصفیه موارد [[انحراف]] در [[سنت]] عزاداری توجه داشت و [[عزاداران]] را از اعمالی که موجب وهن [[مذهب]] و [[اسلام]] باشد، مانند قمه‌زنی و شبیه‌خوانی یا [[تعزیه]]، در صورتی که مشتمل بر [[محرمات]] و موجب وهن اسلام باشد، برحذر می‌داشت.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۱؛ امام‌ خمینی، استفتائات، ۳/۵۸۱–۵۸۳.</ref> تعزیه، نمایشی آیینی است که نخستین نشانه‌های آن، به آغاز [[قرن]] یازده هجری بازمی‌گردد و در دوره‌هایی با اقبال عمومی [[ایرانیان]] مواجه بوده است.<ref>گلی زواره، از مرثیه تا تعزیه، ۴۷۷ و ۴۹۳.</ref> امام‌ خمینی با برگزاری درست تعزیه مخالف نبود؛ ولی مجلس [[روضه]] و عزاداری را به آن ترجیح می‌داد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۹۰؛ امام‌ خمینی، استفتائات، ۲/۲۷ و ۳/۵۸۳.</ref>.
-از سوی دیگر، مسئله عزاداری می‌تواند مورد استفاده [[سوء]] و ابزاری واقع شود و عناصر ضد [[عاشورا]] را [[اهل]] عاشورا معرفی کند و مظاهر [[حسینی]] را به خدمت مقاصد یزیدی درآورد<ref>حکیمی، تفسیرآفتاب، ۲۶۴–۲۶۵؛ بصیرت‌منش، علما و رژیم رضاشاه، ۱۱۰.</ref>؛ از این‌رو [[امام‌ خمینی]] ضمن توجه به نقاط قوت [[عزاداری]] [[عاشورا]] به عنوان یکی از [[شعائر]] [[سیاسی]] ـ مذهبی،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۲۶–۳۲۷.</ref> ابزاری‌بودن شعائر دین در دست قدرت‌طلبان را نیز از نظر دور نمی‌داشت و عمل رضاشاه پهلوی در برپایی [[مراسم عزاداری]] و پس از او محمدرضا پهلوی و بعدها عزاداری امثال حزب بعث [[عراق]] را تنها برای عوام‌فریبی و [[حفظ]] صورت، با [[هدف]] نابود کردن اساس دین می‌دانست؛ چنان‌که رضاشاه پس از تثبیت [[قدرت]]، بارها به [[مخالفت]] با [[روحانیت]] و ممنوعیت [[مجالس عزاداری]] روی آورد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۴/۳۶۸؛ ۷/۲۴۹؛ ۱۱/۴۵۳؛ ۱۳/۱۷۶ و ۱۸/۱۵۸.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
+از سوی دیگر، مسئله عزاداری می‌تواند مورد استفاده [[سوء]] و ابزاری واقع شود و عناصر ضد [[عاشورا]] را [[اهل]] عاشورا معرفی کند و مظاهر [[حسینی]] را به خدمت مقاصد یزیدی درآورد<ref>حکیمی، تفسیرآفتاب، ۲۶۴–۲۶۵؛ بصیرت‌منش، علما و رژیم رضاشاه، ۱۱۰.</ref>؛ از این‌رو [[امام‌ خمینی]] ضمن توجه به نقاط قوت [[عزاداری]] [[عاشورا]] به عنوان یکی از [[شعائر]] [[سیاسی]] ـ مذهبی،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۲۶–۳۲۷.</ref> ابزاری‌بودن شعائر دین در دست قدرت‌طلبان را نیز از نظر دور نمی‌داشت و عمل رضاشاه پهلوی در برپایی [[مراسم عزاداری]] و پس از او محمدرضا پهلوی و بعدها عزاداری امثال حزب بعث [[عراق]] را تنها برای عوام‌فریبی و [[حفظ]] صورت، با [[هدف]] نابود کردن اساس دین می‌دانست؛ چنان‌که رضاشاه پس از تثبیت [[قدرت]]، بارها به [[مخالفت]] با [[روحانیت]] و ممنوعیت [[مجالس عزاداری]] روی آورد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۴/۳۶۸؛ ۷/۲۴۹؛ ۱۱/۴۵۳؛ ۱۳/۱۷۶ و ۱۸/۱۵۸.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
 == سیره عملی و توصیه‌ها ==
 [[سلوک]] امام‌ خمینی در مجالس عزای [[سیدالشهدا]]{{ع}} که شامل طرز نشستن آرام و باوقار ایشان بر [[زمین]]، گوش‌دادن به [[وعظ]] [[واعظ]] یا ذکر [[مصائب]] و [[گریستن]] به هنگام [[ذکر مصیبت]] بود، نشانه [[شناخت]] عمیق ایشان از [[فرهنگ عاشورا]] و دقت و [[مراقبت]] در حفظ حریم و [[حرمت]] این مجالس بود.<ref>دوانی، امام‌ خمینی و عزاداری امام حسین{{ع}}، ۱/۱۴۹–۱۵۰؛ رحیمیان، خاطرات، ۵/۷۰–۷۱.</ref> ایشان با توجه به تأثیر مهم شیوه عزاداری در [[رفتار]] و سلوک [[مردم]]، در روزهای [[جنگ]] تحمیلی، به خواندن نوحه‌های حماسی سفارش می‌کرد و از نوحه‌هایی که [[ناامیدی]] و خمودگی القا می‌کند برحذر می‌داشت.<ref>مرتضوی، مصاحبه، ۶۲۹.</ref> دربارهٔ محتوای مجالس عزاداری، امام‌ خمینی بر تداوم روضه‌خواندن در آخر [[منبر]] و حفظ دستجات عزاداری،<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۲.</ref> ذکر فجایع و ستمگری‌های [[ستمگران]] هر عصر به همراه بیان مسائل [[اخلاقی]]، [[اعتقادی]]، سیاسی و [[اجتماعی]] [[روز]] در منابر و [[مساجد]]<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۲ و ۲۱/۴۰۰.</ref> تأکید می‌کرد؛ همچنین با سفارش بر حفظ اصل عزاداری، تصفیه آن از [[انحرافات]] واردشده را ضروری می‌دانست<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۳۱.</ref> و برای پرهیز از [[معصیت]]، به رعایت حال مردم و بلند نبودن صدا در برپایی این مجالس سفارش می‌کرد و خواستار [[وحدت]] رویه [[روحانیان]] در برگزاری [[مراسم عزاداری]] بود.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۹۸.</ref> افزون بر مجلس عزای [[سیدالشهدا]]{{ع}}، [[امام‌ خمینی]] به برگزاری [[مجالس عزاداری]] در [[روز]] [[شهادت]] دیگر [[ائمه معصوم]]{{ع}} نیز اهتمام داشت، به‌ویژه در سال‌های [[تبعید]] در [[نجف اشرف]]، همه شب‌های شهادت ائمه{{ع}} و سه شب برای [[شهادت حضرت زهرا]]{{س}}، مجلس [[ذکر مصیبت]] برپا می‌کرد<ref>رحیمیان، خاطرات، ۵/۷۱–۷۲.</ref>.
-امام‌ خمینی همچنین در طول [[نهضت]] و نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای توجه‌دادن [[مردم]] به برخی از حوادث مهم مانند پانزده خرداد ۱۳۴۲، تصویب لایحه [[کاپیتولاسیون]]، جشن‌های ۲۵۰۰ساله و [[کشتار]] خونین [[مکه]] در سال ۱۳۶۶، این روزها را به عنوان عزای ملی اعلام کرد.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۷، ۴۱۵؛ ۲/۳۶۳–۳۶۴ و ۲۰/۳۴۹–۳۵۰.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
+امام‌ خمینی همچنین در طول [[نهضت]] و نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای توجه‌دادن [[مردم]] به برخی از حوادث مهم مانند پانزده خرداد ۱۳۴۲، تصویب لایحه [[کاپیتولاسیون]]، جشن‌های ۲۵۰۰ساله و [[کشتار]] خونین [[مکه]] در سال ۱۳۶۶، این روزها را به عنوان عزای ملی اعلام کرد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۷، ۴۱۵؛ ۲/۳۶۳–۳۶۴ و ۲۰/۳۴۹–۳۵۰.</ref>.<ref>[[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵.</ref>
 == منابع ==