اصلاح اقتصادی در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

گرفتن درصدی از [[اموال]]، اصلی [[اسلامی]] است و [[قرآن]] بدان فراخوانده است و [[زکات]] و [[نماز]] در کنار هم قرار گرفته است و این اهمیت آن را می‌‌رساند. اصل [[عدالت]] در تعالیم [[علوی]] همگانی و همه‌جایی است و در همه برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و مبادلات [[مالی]] باید رعایت شود. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در این زمینه می‌فرماید: «[[زکات]] و نماز برای [[مسلمانان]] موجب [[تقرب]] است؛ هرکس زکات را با [[خشنودی]] (روانی) بدهد، [[کفاره]] او شود و مانع میان او و [[آتش دوزخ]] گردد، پس مبادا کسی دلش در پی آنچه داده است برود»<ref>{{متن حدیث|... ثُمَّ إِنَّ الزَّکَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلاةِ قُرباناً لأهْلِ الإسلام، فَمَن أَعْطاها طَیِّبَ النفس بها، فإنَّها تَجعَلُ لَه کَفَّارةً و مِن النارِ حِجازاً و وقایة، فلا عنها أحد نفسه...}}، الحیاة، ج۶، ص۳۴۳.</ref>.

مالیات‌ها در [[اسلام]] برای تعدیل [[ثروت]] است تا از ثروت [[ثروتمندان]] کاسته شود و به سوی نیازهای مردمی روانه گردد. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: در [[نامه]] ای به [[قثم بن عباس]] [[کارگزار مکه]]: «به [[مال]] [[خدا]] ([[اموال عمومی]]) که نزد تو فراهم شده است رسیدگی کن و آنها را به عیال‌مندان و گرسنگانی که در آنجاها هستند برسان و نیازهای گوناگون آنان را برطرف کن و باقیمانده را نزد ما بفرست تا میان کسانی که اینجاها هستند قسمت کنیم»<ref>{{متن حدیث|... وَانْظُرْ إِلی مَا اجْتَمَعَ عِنْدَکَ مِنْ مَالِ اللَّهِ فَاصْرِفْهُ إِلَی مَنْ قِبَلَکَ مِنْ ذَوِی الْعِبَالِ وَالْمَجَاعَةِ، مُصیباً بِهِ مَوَاضِعَ الْفَاقَةِ... وَ ما فَضَلَ عَنْ ذلِکَ فَاحْمِلْهُ إِلَیْنَا لِنَفْسِمَهُ فِیمَنْ قِبَلَنَا}}، نهج البلاغه، ص۱۰۶۳.</ref>.

در [[مکتب]] [[امام]]{{ع}} [[فقر]] [[فقیران]] باید از میان برود و زکات یکی از مالیات‌هایی است که برای این منظور قرار داده شده است: «[[خدای بزرگ]] در اموال توانگران مقداری معین کرده است که [[زندگی]] بینوایان را اداره کند؛ پس اگر [[فقیری]] نابسامان ماند یا به [[سختی]] افتاد یا [[پوشاک]] [[درستی]] نداشت یا سرپناهی نیافت یا همسری نگرفت.... سبب آن خودداری [[ثروتمند]] از دادن [[حق]] اوست و [[خداوند]] حساب [[ثروتمندان]] را در [[روز قیامت]] از این بابت می‌رسد و به سبب آن با عذابی دردناک عذابشان می‌‌کند»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الله عز وجل فرض علی أغنیاء الناس فی أموالهم، قدرَ الَّذی یَسعُ فقراءَهُم فإن ضاعَ الفَقیرُ، أو أجْهَدَ، أَو عُرِیَ، فَبِمَا یَصْنَعُ الغَنِیُّ، فَإِنَّ اللَّهَ مُحاسِبُ الأغنیاء فی ذلکَ یَومَ القِیامَةِ و مُعَذِّبُهُم بِهِ عَذَاباً أَلِیماً}}، مستدرک الوسائل، ج۱، ص۵۰۶؛ الحیاة، ج۶، ص۳۹۷.</ref>.

همچنین در سخن دیگری [[امام]]{{ع}} بر فقرزدایی از راه مالیاتِ [[زکات]] تأکید می‌کند: «از راه [[پرداخت زکات]] میوه‌های [[زمین]] و جز آن به بینوایان و تهیدستان نیز می‌‌رسد»<ref>{{متن حدیث|مع ما فِی الزَّکَاةِ مِن صَرفِ ثَمَرَاتِ الأرضِ وغَیرِ ذلک الی أهلِ المَسْکَنَةِ و الفقر}}، نهج البلاغه، ص۷۹۸.</ref>. در قانونی کلی در [[مکتب]] امام [[مسئولیت]] تهیدستی بینوایان متوجه ثروتمندان است (و نظام‌های طرفدار آنان).  

در اجرای قانون [[مالیات]] ممکن است زیاده‌روی‌هایی صورت گیرد و ستمی بر مالیات پردازان روی دهد. [[دولت‌ها]] باید از این زیاده‌روی‌ها جلوگیری کنند و مالیات گرفتن نیز باید در چهارچوب [[عدالت]] قرار گیرد. [[امام علی]]{{ع}} در این زمینه می‌فرمایند: «و بیش از [[حق خدا]] از [[مال]] او مستان»<ref>{{متن حدیث|ولا تأخذن منه أکثر من حنّی الله فی ماله}}، نهج البلاغه، ص۸۷۹.</ref>.

اگر از غیر [[مسلمانان]] نیز مالیاتی گرفته می‌شود، باید عادلانه باشد و از هرگونه [[زیاده‌روی]] ـ برای غیر مسلمان بودن ـ دوری گردد: از سخنان امام به بعضی از تحصیل‌داران مالیاتی: از آن بپرهیز که برای گرفتن درهمی [[خراج]] [[مسلمان]] یا [[یهودی]] یا [[نصرانی]] را بزنی یا حیوانی را که برای صاحب خود کار می‌کند به فروش برسانی که دستور ما از جانب [[شرع]] این است که از ایشان [[عفو]] (یعنی از مقدار [[مالی]] که زاید بر هزینه‌هاست و نه اصل مال آنان) را بگیریم<ref>{{متن حدیث|... إیاک أن تضرب مسلماً، أو یهودیاً، أو نَصرانیاً، فی درهم خَراج، أو تبیع دائةً عمل فی درهم، فَأَنَّما أُمرنا أن نأخُدَ مِنْهُمُ العَفْوَ}} {{عربی|ای الزائد لا اصل المال}}، وسائل الشیعه، ج۶، ص۹۰؛ الحیاة، ج۶، ص۴۸۰.</ref>.

هرگونه باج‌خواهی و [[زیاده‌روی]] در [[مالیات‌ها]]، غیر [[اسلامی]] است و با تعالیم [[امام]]{{ع}} سازگاری ندارد: «در نامه‌ای به [[کارگزاران حکومت]] دربارۀ [[خراج]] و [[مالیات]]: «برای گرفتن خراج [[مردمان]]، [[لباس]] زمستانی و تابستانی ایشان را مفروشید و نه چهارپایی را که با آن کار می‌کنند و نه بنده‌ای را که در [[اختیار]] دارند و برای درهمی کسی را تازیانه مزنید و به [[مال]] هیچ یک از [[مردم]] ـ چه [[مسلمان]] چه [[اقلیت]] ـ دست مبرید، مگر اینکه اسب یا سلاحی باشد که در [[جنگ]] با [[مسلمانان]] به کار می‌رود»<ref>{{متن حدیث|وَ لا تَبِیعُنَّ لِلنَّاسِ فِی الْخَراجِ کِسْوَةَ شِمَاءٍ وَلَا صَیْفٍ؛ وَلَا دَابَّةٌ یَعْتَمِلُونَ عَلَیْهَا، وَلا عَبْداً، وَلا تَضْرِبُنَّ أَحَداً سَوْطاً لِمَکانٍ دِرْهَمٍ، وَلَا تَمَسُّنَّ مَالَ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ ـ مُصَلَّ وَلا مُعَاهَدٍ ـ إِلَّا أَنْ تَجِدُوا فَرَساً أَوْ سِلاحاً یُعْدِی بِهِ عَلَی أَهْلِ الْإِسْلام}}، نهج البلاغه، ص۹۸۴؛ الحیاة، ج۳، ص۲۳۳.</ref>.<ref>[[محمد حکیمی|حکیمی، محمد]]، [[اقتصاد در نهج البلاغه (کتاب)|اقتصاد در نهج البلاغه]]، ص۱۱۹ ـ ۱۲۱.</ref>