توسعه اقتصادی در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

توسعه اقتصادی در معارف و سیره علوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۳۱

۱۲٬۱۱۶ بایت حذف‌شده ، ‏۶ نوامبر ۲۰۲۳

←‏اقدامات نظارتی

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش

@@ خط ۹۳: / خط ۹۳: @@
 با توجه به اینکه نظارت در اداره یک [[جامعه]] نقشی اساسی و مهم دارد، هیچ جامعه‎‌ای بدون [[نظارت]] و [[بازرسی]] نمی‎تواند به سوی اهداف خود [[سیر]] کند، و [[سلامت]] و [[صلابت]] خود را مستحکم سازد. این مسأله و در [[مدیریت اقتصادی]] حساس‌تر و دقیق‌تر است،؛ چراکه یک جامعه، بدون [[اقتصادی]] سالم و پویا نمی‎تواند [[رضایت مردم]] را در پی داشته باشد، و رسیدن به یک [[اقتصاد سالم]] و اثرگذار، بدون نظارت بر [[اعمال]] و [[رفتار]] [[کارگزاران]] و دست‎اندرکاران در بخش مربوط به [[مسائل مالی]] جامعه امکان پذیر نخواهد بود.<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
-== اقدامات نظارتی==
-از مجموعه آموزه‌های [[امام]]{{ع}} می‌‌توان دریافت که ایشان بر بخش‎‌های مختلف [[حکومتی]]، به دو روش کلی [[نهان]] و آشکار [[نظارت]] می‌نمودند:
-=== نظارت به روش نهان===
-امام{{ع}} در [[عهدنامه مالک اشتر]] از وی می‌خواهد که با [[گماردن مأموران]] مخفی برای نظارت و پیگیری امور [[کارگزاران]]، زمینه امانت‎داری و [[نرمی]] با [[مردم]] را آماده نماید: {{متن حدیث|ثُمَّ تَفَقَّدْ أَعْمَالَهُمْ وَ ابْعَثِ الْعُيُونَ مِنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَ الْوَفَاءِ عَلَيْهِمْ فَإِنَّ تَعَاهُدَكَ فِي السِّرِّ لِأُمُورِهِمْ حَدْوَةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِعْمَالِ الْأَمَانَةِ وَ الرِّفْقِ بِالرَّعِيَّةِ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛
-یعنی: سپس [[رفتار]] کارگزاران را بررسی کن، و جاسوسانی [[راستگو]]، و [[وفا]] پیشه بر آنان بگمار، که [[مراقبت]] و [[بازرسی]] پنهانی تو از کار آنان، سبب امانت‎داری، و [[مهربانی]] با [[رعیت]] خواهد بود.
-[[امام علی]]{{ع}} در [[نظام مدیریتی]] خود، چنان بر کار [[مسئولان]] نظارت می‌کرد که [[اجازه]] کم‎ترین [[نافرمانی]] و [[بی‌عدالتی]] به آنان داده نشود. امام{{ع}} به محض دریافت گزارش بی‌عدالتی کارگزاران، به سرعت دست به اقدامات لازم و مناسب میزدند. این دقت و سرعت امام در نامه‌ای که در [[توبیخ]] [[عثمان بن حنیف]]، به خاطر حضورش در میهمانی یکی از [[ثروتمندان]] [[بصره]] نوشته، نمایان است<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref>.
-این [[نامه]] نمایانگر [[میزان]] دقت و حساسیت امام در نظارت کارگزارش است. به نحوی که امام، [[گرایش]] وی را به سرمایه‎داران تاب نمی‌آورد و فوراً او را توبیخ می‌کند.
-نامه دیگری که امام{{ع}} به «[[مصقلة بن هبیرة شیبانی]]»، [[فرماندار اردشیر خره]]، از شهرهای فارس، نوشته بیان‎گر وجود مأموران مخفی امام‌{{ع}} برای [[نظارت بر کارگزاران]] می‌باشد<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۳.</ref>.
-نمونه دیگری که نشان می‌دهد امام{{ع}} از روش نظارت مخفی بر کارگزارانش استفاده می‎‌نمودند، حتی کسانی که به آنان [[اعتماد]] دارند، قضیه [[شریح]] است: به امام{{ع}} گزارش دادند که [[شریح قاضی]] در [[کوفه]] [[خانه]] گران قیمتی خریده، و با [[شهادت]] [[شهود]]، قباله‌ای برای آن تنظیم کرده است چون خانه بالاتر از [[شأن]] یک [[کارگزار]] بود، مورد [[نکوهش]] امام‌{{ع}} قرار گرفت و حضرت{{ع}} [[نامه]] تندی به او نوشت<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۳.</ref>.
-شیوه [[نهان]] و غیرعلنی در [[نظارت]] فوایدی دارد که یکی از آن‎ها، پیش‎گیری از خلاف و [[رفتار]] نادرست است. در این روش، گزارش کنندگان در محذورهایی که در شیوه مستقیم و آشکار نظارت وجود دارد، قرار نمی‌گیرند، و برای [[کارگزاران]] نیز امکان مخفی کردن امور و ظاهر‌سازی وجود ندارد.
-علاوه بر این مسائل، در این روش به سرعت می‌‌توان جلوی [[کجی]]، [[انحراف]] و مناسبات نادرست را گرفت<ref>ر.ک: دلشاد تهرانی، رایت درایت، اخلاق مدیریتی در عهدنامه مالک اشتر، ص۱۸۷؛ دلشاد تهرانی، مصطفی، دولت آفتاب: اندیشه سیاسی و سیره حکومتی علی{{ع}}، ص۴۴۴.</ref>.<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
-=== نظارت علنی و آشکار===
-استفاده از شیوه نهان به معنای [[نفی]] شیوه‌‎های دیگر، از جمله شیوه نظارت و [[بازرسی]] آشکار و علنی نیست. بلکه در مواردی برای برخورد با خلاف و رفتارهای خودکامانه و چپاول‎گرایانه، لازم است با شیوه علنی با خلاف‎کار برخورد شود تا این‎گونه [[اعمال]] و رفتار در امارات و سازمان‌‎ها ریشه‎‌کن گردد. [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در اصول [[مدیریتی]] خود از این شیوه نیز استفاده می‌کردند.
-حضرت{{ع}} در نامه‌ای که به [[کعب بن مالک]] نوشت، به او [[فرمان]] داد تا منطقه‌ای را به شیوه علنی و آشکار بازرسی نماید، و از اعمال و رفتار کارگزاران آن منطقه جویا شود<ref>نک: تستری، محمدتقی، بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۵۵۷؛ میر جهانی طباطبایی، سید حسن، مصباح البلاغة فی مشکاة الصیاغه، ج۴، ص۱۵۸؛ محمودی، محمدباقر، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج۴، ص۱۴۱؛ نیز ر.ک: یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ص۲۰۴ و۲۰۵، با اندکی تغییر در الفاظ.</ref>.<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
-=== [[نظارت بر بازار]]===
-[[بازار]]، تلاش‌‎های [[اقتصادی]] [[جامعه]] را عرضه می‌کند و [[داد و ستد]] در بازار شکل می‎‌گیرد، و [[بازاریان]] به گونه‌ای مستقیم با [[مردم]] در پیوندند؛ [[سلامت]] بازار، سلامت داد و ستد را در پی خواهد داشت. سلامت بازار، بهره‎وری درست مردم از فرایند تلاش‎‌های اقتصادی و معیشتی را در برخواهد داشت، و بی‎گمان اولین [[ضرر]] [[ناهنجاری]] در روابط نادرست در [[داد و ستد]] [[بازار]]، متوجه [[مردم]] خواهد بود.
-علی{{ع}} به لحاظ اهمیت [[بازار]] و نقش‌‎آفرینی شگرف آن در [[اقتصاد]] و [[معیشت]] مردم، به گونه‌ای مستقیم بر بازار و چگونگی داد و ستد در آن، [[نظارت]] می‌کرد. آن [[بزرگوار]] هر [[روز]] صبح به بازار [[کوفه]] می‎‌رفت، و به تعبیر «[[راوی]]» چونان [[معلم]] [[کودکان]]، [[بازاریان]] را به [[تقوا]] و دوری از کم‎‌فروشی، [[دروغ]]، [[خیانت]] و [[ظلم]] سفارش می‌‎کرد. متونی که این نظارت مستقیم را گزارش کرده، بسی خواندنی و درس‎آموز است<ref>نک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۱۵۱؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج۷، ص۶؛ مجلسی، محمدباقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج۱۰، ص۴۶۰؛ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج۱۷، ص۴۳۸؛ مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، ج۱۹، ص۱۳۳.</ref>. [[امام]]{{ع}} در میان [[مسلمانان]] فریاد بر می‌آورد که در [[معامله]] «[[غش]]» نکنند [[احتکار]] را روا ندارند، [[انصاف]] را پیشه سازند و کالا را بدان گونه که هست، عرضه کنند، [[نیک]] نمایی نکنند، با مراجعه کنندگان با [[خلق و خوی]] [[انسانی]] برخورد کنند، به هنگام خرید کالا، فروشنده را کم‎ارزش نسازند، و چون آهنگ فروش چیزی داشتند، کالای خود را چنین و چنان وا ننمایند. همه این [[گفتارها]] و [[هشدارها]] و توصیه‌های امام{{ع}} به بازاریان در رعایت انصاف، [[عدالت]] و خلق و خوی انسانی و [[کرامت]] و [[رادمردی]] شایان توجه‌اند.
-گزارش [[امام حسین]]{{ع}} نیز از نظارت [[امام علی]]{{ع}} بر بازار بسیار آوزنده و خواندنی است<ref>ر.ک: ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۲۳۸-۲۳۹؛ نوری طبرسی، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، ج۱۶، ص۱۵۷.</ref>.
-نقل‌های بسیاری از روش نظارتی [[امیرمؤمنان]]{{ع}} بر بازار وارد شده که اهمیت این اصل را در [[سیره]] آن بزرگوار نشان می‌دهد<ref>ر.ک: تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، ج۲، ص۵۳۸؛ نوری طبرسی، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، ج۱۳، ص۲۳۵؛ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، ص۱۱۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۱۰.</ref>.
-[[امیرمؤمنان]]{{ع}} علاوه بر [[نظارت]] مستقیم توسط خویش، [[بازار]] [[شهرها]] را با نیروهای نظارتی نیز، زیر نظر داشت، تا به [[مردم]] [[ستم]] روا ندارند و با گران‎فروشی و [[احتکار]] اساس [[نظام]] را [[تضعیف]] نکنند<ref>تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، ج۲، ص۵۳۲؛ نوری طبرسی، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، ج۱۷، ص۳۷۹.</ref>.
-بنابراین در [[سیستم حکومتی امام علی]]{{ع}} کنترل و نظارت یکی از اساسی‌ترین محورهای [[مدیریتی]] به حساب میآمد و [[امام]]، کار همه [[کارگزاران]] را به وسیله نیروهای [[مؤمن]] ارزیابی می‎فرمود و سریع و به موقع عکس العمل نشان می‌داد.<ref>[[فاطمه ترابی|ترابی، فاطمه]]، [[ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی (مقاله)|مقاله «ارتقاء و توسعه اقتصادی به کمک مبارزه با نابسامانی‌های اقتصادی در سیره امیرالمؤمنین علی»]].</ref>
 == منابع ==