|
|
| خط ۳۴: |
خط ۳۴: |
|
| |
|
| از راه‌های مختلفی که [[امام علی]]{{ع}} در [[پیشگیری]] از وقوع [[جرائم]] [[اقتصادی]] پیش گرفت، می‌‌توان به موارد زیر اشاره نمود: | | از راه‌های مختلفی که [[امام علی]]{{ع}} در [[پیشگیری]] از وقوع [[جرائم]] [[اقتصادی]] پیش گرفت، می‌‌توان به موارد زیر اشاره نمود: |
| ===شفافیت [[زندگی]] [[رهبر]] برای افراد جامعه===
| |
| [[امیر]] حقمداران آن هنگام که به صورت رسمی با [[مردم]] [[بیعت]] کرد و [[زمامداری]] [[حکومت اسلامی]] را در دستان [[مبارک]] خویش گرفت، با انتخاب سبک متفاوتی از زندگی، نسبت به خلفای پیشین، اولین گام را در [[مبارزه با مفاسد اقتصادی]] برداشت. [[امام]]{{ع}} از همان ابتدا به نحوی [[زندگی]] کرد که [[میزان]] داراییهای خود و خانوادهاش، در معرض دید همگان قرار داشت. حضرت{{ع}} چنان شیوه سادهزیستی را برگزیده بود، که تنگدستترین [[مردم]] نیز، با [[مشاهده]] وضع زندگی [[رهبر]] [[جامعه]]، به خود [[اجازه]] [[اعتراض]] و [[شکایت]] نمیداد. در نگاه پر مهر [[امام علی]]{{ع}} اگر [[ثروت]]، در دست [[حاکمان]] و [[زمامداران]] جمع شود، تنگدستان به ستوه و [[طغیان]] خواهند آمد: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الْحَقِّ أَنْ يُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ كَيْلَا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقِيرِ فَقْرُهُ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹.</ref>؛
| |
|
| |
| یعنی: [[خداوند]] بر [[پیشوایان حق]] [[واجب]] کرده که خود را با مردم [[ناتوان]] همسو کنند، تا [[فقر]] و نداری، تنگدست را به [[هیجان]] نیاورد، و به طغیان نکشاند.
| |
|
| |
| [[امیرمؤمنان]] خود درباره میزان دارایی‌اش، قبل و بعد از [[حکومت]]، چنین می‌گوید: {{متن حدیث|دَخَلْتُ بِلَادَكُمْ بِأَشْمَالِي هَذِهِ وَ رَحْلَتِي وَ رَاحِلَتِي هَا هِيَ فَإِنْ أَنَا خَرَجْتُ مِنْ بِلَادِكُمْ بِغَيْرِ مَا دَخَلْتُ فَإِنَّنِي مِنَ الْخَائِنِينَ}}<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۰، ص۳۲۵؛ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۲، ص۹۸.</ref>؛
| |
|
| |
| یعنی: با این جامه‌ها(ی مندرس) به [[سرزمین]] شما آمدم، و بار و بنهام همین است که می‌‌بینید، اکنون اگر از بلاد شما با چیزی جز آنچه با آن آمده بودم بیرون [[روم]]، از خیانتکاران خواهم بود.
| |
|
| |
| در این سخن [[نورانی]]، امیرمؤمنان{{ع}}، هر گونه افزایش [[دارایی]] را در طول [[زمامداری]]، [[خیانت]] میشمارد و علاوه بر اینکه خود را بدان ملزم نموده بود، [[والیان]] و [[کارگزاران]] را از [[جمع‌آوری ثروت]] و افزایش دارایی از سرانه مردمی منع میکرد: {{متن حدیث|وَ كَانَ عُثْمَانُ اسْتَعْمَلَهُ عَلَى آذَرْبِيجَانَ فَأَصَابَ مِائَةَ أَلْفِ دِرْهَمٍ فَبَعْضٌ يَقُولُ أَقْطَعَهُ عُثْمَانُ إِيَّاهَا وَ بَعْضٌ يَقُولُ أَصَابَهَا الْأَشْعَثُ فِي عَمَلِهِ فَأَمَرَهُ عَلِيٌّ بِإِحْضَارِهَا فَدَافَعَهُ وَ قَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لَمْ أُصِبْهَا فِي عَمَلِكَ قَالَ وَ اللَّهِ لَئِنْ أَنْتَ لَمْ تُحْضِرْهَا بَيْتَ مَالِ الْمُسْلِمِينَ لَأَضْرِبَنَّكَ بِسَيْفِي هَذَا أَصَابَ مِنْكَ مَا أَصَابَ فَأَحْضَرَهَا وَ أَخَذَهَا مِنْهُ وَ صَيَّرَهَا فِي بَيْتِ مَالِ الْمُسْلِمِينَ وَ تَتَبَّعَ عُمَّالَ عُثْمَانَ فَأَخَذَ مِنْهُمْ كُلَّ مَا أَصَابَهُ قَائِماً فِي أَيْدِيهِمْ وَ ضَمَّنَهُمْ مَا أَتْلَفُوا}}<ref>تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، ج۱، ص۳۹۶.</ref>؛
| |
|
| |
| یعنی: علی{{ع}}، [[اشعث بن قیس]] را احضار کرد، وی از سوی [[عثمان]]، [[فرماندار آذربایجان]] بود و صد هزار درهم به دست آورد. برخی گویند آن را عثمان به وی بخشید و برخی دیگر گویند که آن را در کارش به دست آورد. [[امام علی]]{{ع}} [[فرمان]] داد آن را آماده سازد؛ ولی وی سرباز زد و گفت: ای [[امیرمؤمنان]]! این [[ثروت]] را در دوران [[حکومت]] تو به دست نیاوردهام. [[امام]] فرمود: «به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر آن را در [[بیت المال مسلمانان]] حاضر نسازی، این [[شمشیر]] را چنان بر تو فرود آورم که هرچه خواست، از تو باز ستانَد». پس [[اشعث]]، [[اموال]] را آورد و امام، آنها را از او گرفت و در [[بیت المال]] قرار داد. [این جستجو و پیگیری را] نسبت به [[کارگزاران]] عثمان، پی گرفت و هر چه از ثروت در دستشان بود، باز ستاند و در آن چه از میان برده بودند، آنها را ضامن کرد.
| |
|
| |
| علاوه بر این، امیرمؤمنان{{ع}} هرگز [[فرزندان]] خود را، با وجود [[لیاقت]] [[حقیقی]] آن بزرگواران، به سمت‌ها و [[مناصب]] [[حکومتی]] قرار نداد و بدین ترتیب، راه بهانهجویی خائنان و سوء استفادهکنندگان را بست. ایشان در این زمینه به [[فرمانداران]] نیز هشدار داده‌اند که هرگونه [[سوء استفاده]] [[نزدیکان]] را ریشهکن کنند، و [[تکلیف]] همگان را در برابر موضع خویش روشن نمایند: {{متن حدیث|ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِي خَاصَّةً وَ بِطَانَةً فِيهِمُ اسْتِئْثَارٌ وَ تَطَاوُلٌ وَ قِلَّةُ إِنْصَافٍ فِي مُعَامَلَةٍ فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولَئِكَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْكَ الْأَحْوَالِ وَ لَا تُقْطِعَنَّ لِأَحَدٍ مِنْ حَاشِيَتِكَ وَ حَامَّتِكَ قَطِيعَةً وَ لَا يَطْمَعَنَّ مِنْكَ فِي اعْتِقَادِ عُقْدَةٍ تَضُرُّ بِمَنْ يَلِيهَا مِنَ النَّاسِ فِي شِرْبٍ أَوْ عَمَلٍ مُشْتَرَكٍ يَحْمِلُونَ مَئُونَتَهُ عَلَى غَيْرِهِمْ فَيَكُونَ مَهْنَأُ ذَلِكَ لَهُمْ دُونَكَ وَ عَيْبُهُ عَلَيْكَ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛
| |
|
| |
| یعنی: همانا [[زمامداران]] را [[خواص]] و نزدیکانی است که [[خوی]] [[برتری]] جستن و خودگزینی، و به [[حق دیگران]] [[دست]] دراز کردن، دارند و در [[معاملات]] [[انصاف]] ندارند، ریشه ستمکاریشان را با بریدن اسباب آن بخشکان، و به هیچ کدام از اطرافیان و خویشاوندانت [[زمین]] را واگذار مکن، و به گونه‌ای با آنان [[رفتار]] کن که [با استفاده از [[نفوذ]] تو] قرار دادی به سودشان منعقد نگردد که به [[مردم]] [[زیان]] رساند، مانند: آبیاری مزارع، یا [[زراعت]] مشترک، که هزینه‌های آن را بر دیگران [[تحمیل]] کنند، در آن صورت سودش برای آنان، و [[عیب]] و ننگش در [[دنیا]] و [[آخرت]] برای تو خواهد ماند.
| |
|
| |
| ===تخصیص درآمد کافی برای [[کارگزاران]]=== | | ===تخصیص درآمد کافی برای [[کارگزاران]]=== |
| [[انسان]]، همواره در معرض [[خطا]] و [[اشتباه]] است. انگیزه تعرض و دستاندازی به [[اموال]] و دارایی‌هایی که در دست او [[امانت]] است، آنگاه به وجود می‌آید که [[مشکلات]] اقتصادی فردی و [[خانوادگی]]، فرد را زیر فشار قرار دهد. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} که می‌دانست، تنها انتخاب افراد شایسته برای مناصب حکومتی برای [[رهایی]] از دستدرازی به بیت المال کافی نیست، با تخصیص درآمد کافی برای کارگزاران، [[حجت]] را بر آنان تمام نمود. ایشان در [[عهدنامه مالک اشتر]] او را به این مهم، سفارش می‌نماید: {{متن حدیث|ثُمَّ أَسْبِغْ عَلَيْهِمُ الْأَرْزَاقَ فَإِنَّ ذَلِكَ قُوَّةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِصْلَاحِ أَنْفُسِهِمْ وَ غِنًى لَهُمْ عَنْ تَنَاوُلِ مَا تَحْتَ أَيْدِيهِمْ وَ حُجَّةٌ عَلَيْهِمْ إِنْ خَالَفُوا أَمْرَكَ أَوْ ثَلَمُوا أَمَانَتَكَ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ | | [[انسان]]، همواره در معرض [[خطا]] و [[اشتباه]] است. انگیزه تعرض و دستاندازی به [[اموال]] و دارایی‌هایی که در دست او [[امانت]] است، آنگاه به وجود می‌آید که [[مشکلات]] اقتصادی فردی و [[خانوادگی]]، فرد را زیر فشار قرار دهد. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} که می‌دانست، تنها انتخاب افراد شایسته برای مناصب حکومتی برای [[رهایی]] از دستدرازی به بیت المال کافی نیست، با تخصیص درآمد کافی برای کارگزاران، [[حجت]] را بر آنان تمام نمود. ایشان در [[عهدنامه مالک اشتر]] او را به این مهم، سفارش می‌نماید: {{متن حدیث|ثُمَّ أَسْبِغْ عَلَيْهِمُ الْأَرْزَاقَ فَإِنَّ ذَلِكَ قُوَّةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِصْلَاحِ أَنْفُسِهِمْ وَ غِنًى لَهُمْ عَنْ تَنَاوُلِ مَا تَحْتَ أَيْدِيهِمْ وَ حُجَّةٌ عَلَيْهِمْ إِنْ خَالَفُوا أَمْرَكَ أَوْ ثَلَمُوا أَمَانَتَكَ}}<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ |
