پرش به محتوا

تفسیر عصر غیبت صغری: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - 'تأویل الآیات الظاهرة' به 'تأویل الآیات الظاهرة'
جز (جایگزینی متن - 'دست' به 'دست')
جز (جایگزینی متن - 'تأویل الآیات الظاهرة' به 'تأویل الآیات الظاهرة')
خط ۱۸۵: خط ۱۸۵:
# [[اختصار تفسیر الطبری]]، [[ابن اخشاذ]]<ref>ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۲۲۱؛ بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۶۰؛ نویهض، معجم المفسرین، ج۱، ص۴۸.</ref>؛
# [[اختصار تفسیر الطبری]]، [[ابن اخشاذ]]<ref>ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۲۲۱؛ بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۶۰؛ نویهض، معجم المفسرین، ج۱، ص۴۸.</ref>؛
# [[المشکل]]، [[محمد بن قاسم انباری]]؛ که گفته‌اند وی آن را تمام نکرده است<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۲۲۹.</ref>. این کتاب از منابع مورد استناد [[سید مرتضی]] بوده است <ref>ر. ک: سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ج۲، ص۲۷۲.</ref>.
# [[المشکل]]، [[محمد بن قاسم انباری]]؛ که گفته‌اند وی آن را تمام نکرده است<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۲۲۹.</ref>. این کتاب از منابع مورد استناد [[سید مرتضی]] بوده است <ref>ر. ک: سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ج۲، ص۲۷۲.</ref>.
# [[التفسیر الکبیر]]، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ امین، اعیان الشیعة، ج۱، ص۱۲۶؛ کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۲۱. در الفهرست طوسی و معجم المؤلفین کحاله از مؤلف این تفسیر با عنوان ابن الجحام یاد شده است، ولی آقا بزرگ طهرانی با استناد به خلاصه و ایضاح الاشتباه علامۀ حلّی آن را اشتباه دانسته و «ابن الجحام» را صحیح دانسته است، در اعیان الشیعة نیز «ابن الجحام» ضبط‍ شده است.</ref>؛ [[آقا بزرگ تهرانی]] این [[تفسیر]] را با عنوان تفسیر ابن الجحام آورده و گفته است: ظاهر این است که این تفسیر همان [[تفسیری]] است که [[نجاشی]] از آن با عنوان کتاب [[ما نزل من القرآن فی اهل البیت]] {{عم}} تعبیر کرده است و این تفسیر نزد [[سید علی بن طاووس]] موجود بوده و فراوان در تألیف‌هایش از آن نقل کرده است و در [[سعد السعود]] آن را با عبارت {{عربی|"تفسير القرآن وتأويله وناسخه ومنسوخه ومحكمه ومتشابهه وزيادات حروفه وفضائله وثوابه بروايات الصادقين {{عم}}"}} توصیف کرده و در رسالۀ محاسبة النفس با عنوان کتاب ما نزل من القرآن فی النبی و الأئمة {{عم}} از آن نقل نموده است. و این تفسیر نزد [[سید شرف الدین علی حسینی استرآبادی]] - [[شاگرد]] [[محقق کرکی]] - متوفای ۹۴۰ ه‍‌. ق نیز بوده و در کتابش [[تأویل]] الآیات الظاهرة از آن نقل می‌کند و نزد سید هاشم، علّامۀ توبلی متوفای ۱۱۰۷ ه‍‌. ق نیز بوده و در تفسیرش [[البرهان]] و تألیفات دیگرش از آن نقل می‌کند و از مجموع آنچه در کتاب‌های یادشده از این تفسیر نقل شده، روشن می‌شود که مؤلف در این تفسیر بارها از [[کلینی]] [[روایت]] می‌کند و نقل وی از کتاب القرائات سیاری نیز فراوان است و از این قرینه استفاده می‌شود نسخه‌ای که اول و آخر آن ناقص و بسیاری از صفحه‌های آن با آب محو شده و نزد [[سید هبة الدین شهرستانی]] موجود بوده است، به دلیل روایت از کلینی و نقل از [[قرائات]] سیاری در آن، عینا همین تفسیر می‌باشد و باتوجه به اینکه آن نسخۀ قدیمی نیست، به وجود اصل این تفسیر در سایر [[شهرها]] [[گمان]] حاصل می‌شود<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۱ و ۲۴۲.</ref>. [[عادل نویهض]] نیز از این تفسیر با عنوان «تفسیر القرآن کبیر» خبر داده است<ref>ر. ک: نویهض، معجم المفسرین، ج۲، ص۵۴۴.</ref>.
# [[التفسیر الکبیر]]، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ امین، اعیان الشیعة، ج۱، ص۱۲۶؛ کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۲۱. در الفهرست طوسی و معجم المؤلفین کحاله از مؤلف این تفسیر با عنوان ابن الجحام یاد شده است، ولی آقا بزرگ طهرانی با استناد به خلاصه و ایضاح الاشتباه علامۀ حلّی آن را اشتباه دانسته و «ابن الجحام» را صحیح دانسته است، در اعیان الشیعة نیز «ابن الجحام» ضبط‍ شده است.</ref>؛ [[آقا بزرگ تهرانی]] این [[تفسیر]] را با عنوان تفسیر ابن الجحام آورده و گفته است: ظاهر این است که این تفسیر همان [[تفسیری]] است که [[نجاشی]] از آن با عنوان کتاب [[ما نزل من القرآن فی اهل البیت]] {{عم}} تعبیر کرده است و این تفسیر نزد [[سید علی بن طاووس]] موجود بوده و فراوان در تألیف‌هایش از آن نقل کرده است و در [[سعد السعود]] آن را با عبارت {{عربی|"تفسير القرآن وتأويله وناسخه ومنسوخه ومحكمه ومتشابهه وزيادات حروفه وفضائله وثوابه بروايات الصادقين {{عم}}"}} توصیف کرده و در رسالۀ محاسبة النفس با عنوان کتاب ما نزل من القرآن فی النبی و الأئمة {{عم}} از آن نقل نموده است. و این تفسیر نزد [[سید شرف الدین علی حسینی استرآبادی]] - [[شاگرد]] [[محقق کرکی]] - متوفای ۹۴۰ ه‍‌. ق نیز بوده و در کتابش [[تأویل الآیات الظاهرة]] از آن نقل می‌کند و نزد سید هاشم، علّامۀ توبلی متوفای ۱۱۰۷ ه‍‌. ق نیز بوده و در تفسیرش [[البرهان]] و تألیفات دیگرش از آن نقل می‌کند و از مجموع آنچه در کتاب‌های یادشده از این تفسیر نقل شده، روشن می‌شود که مؤلف در این تفسیر بارها از [[کلینی]] [[روایت]] می‌کند و نقل وی از کتاب القرائات سیاری نیز فراوان است و از این قرینه استفاده می‌شود نسخه‌ای که اول و آخر آن ناقص و بسیاری از صفحه‌های آن با آب محو شده و نزد [[سید هبة الدین شهرستانی]] موجود بوده است، به دلیل روایت از کلینی و نقل از [[قرائات]] سیاری در آن، عینا همین تفسیر می‌باشد و باتوجه به اینکه آن نسخۀ قدیمی نیست، به وجود اصل این تفسیر در سایر [[شهرها]] [[گمان]] حاصل می‌شود<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۱ و ۲۴۲.</ref>. [[عادل نویهض]] نیز از این تفسیر با عنوان «تفسیر القرآن کبیر» خبر داده است<ref>ر. ک: نویهض، معجم المفسرین، ج۲، ص۵۴۴.</ref>.
# [[ما نزل من القرآن فی اهل البیت]] {{عم}}، [[ابن جحام]]؛ [[نجاشی]] این کتاب را با این عنوان در شمار تألیفات ابن جحام آورده و گفته است: گروهی از [[اصحاب]] ما گفته‌اند: این، کتابی است که در موضوع آن، مانند آن تألیف نشده، و گفته شده است: که آن، هزار برگ است <ref>رجال النجاشی، ص۳۷۹، رقم ۱۰۳۰.</ref>. [[آقا بزرگ تهرانی]] که این کتاب را با [[تفسیر]] پیشین یکی می‌داند<ref>ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۱، رقم ۱۱۷۹.</ref>، این را با همین عنوان آورده و گفته است: در آن از تفسیر [[علی بن داوود نجار کوفی]] از اصحاب [[امام کاظم]] {{ع}} فراوان نقل می‌شود و باتوجه به اینکه [[سید شرف الدین]] - [[شاگرد]] [[محقق کرکی]] - متوفای ۹۴۰ ه‍‌. ق و از [[اهل]] [[قرن دهم]] در کتابش - [[تأویل]] الآیات الظاهرة - از این کتاب نقل می‌کند و در منتخب آن - جامع الفوائد - نیز از این کتاب نقل شده است، باقی بودن این کتاب تا آن عصر معلوم است و بعد از آن را [[خدا]] می‌داند<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۱۹، ص۲۹، رقم ۱۵۱.</ref>.
# [[ما نزل من القرآن فی اهل البیت]] {{عم}}، [[ابن جحام]]؛ [[نجاشی]] این کتاب را با این عنوان در شمار تألیفات ابن جحام آورده و گفته است: گروهی از [[اصحاب]] ما گفته‌اند: این، کتابی است که در موضوع آن، مانند آن تألیف نشده، و گفته شده است: که آن، هزار برگ است <ref>رجال النجاشی، ص۳۷۹، رقم ۱۰۳۰.</ref>. [[آقا بزرگ تهرانی]] که این کتاب را با [[تفسیر]] پیشین یکی می‌داند<ref>ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۱، رقم ۱۱۷۹.</ref>، این را با همین عنوان آورده و گفته است: در آن از تفسیر [[علی بن داوود نجار کوفی]] از اصحاب [[امام کاظم]] {{ع}} فراوان نقل می‌شود و باتوجه به اینکه [[سید شرف الدین]] - [[شاگرد]] [[محقق کرکی]] - متوفای ۹۴۰ ه‍‌. ق و از [[اهل]] [[قرن دهم]] در کتابش - [[تأویل الآیات الظاهرة]] - از این کتاب نقل می‌کند و در منتخب آن - جامع الفوائد - نیز از این کتاب نقل شده است، باقی بودن این کتاب تا آن عصر معلوم است و بعد از آن را [[خدا]] می‌داند<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۱۹، ص۲۹، رقم ۱۵۱.</ref>.
# [[تأویل ما نزل فی النبی و آله]] {{عم}}، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۳۰۶، ج۴، ص۲۴۱.</ref>؛ [[ابن طاووس]] این کتاب را با چند واسطه از [[شیخ طوسی]] و او از مشایخ خود و آنها از [[تلعکبری]] از [[ابن ماهیار]] روایت کرده‌اند <ref>ر. ک: استادی، تفسیر ابن ماهیار شناخت‌نامه قرآن، ج۲، ص۲۲۵، به نقل از سید بن طاووس، الیقین، ص۲۷۹ و ۲۸۰.</ref>.
# [[تأویل ما نزل فی النبی و آله]] {{عم}}، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۳۰۶، ج۴، ص۲۴۱.</ref>؛ [[ابن طاووس]] این کتاب را با چند واسطه از [[شیخ طوسی]] و او از مشایخ خود و آنها از [[تلعکبری]] از [[ابن ماهیار]] روایت کرده‌اند <ref>ر. ک: استادی، تفسیر ابن ماهیار شناخت‌نامه قرآن، ج۲، ص۲۲۵، به نقل از سید بن طاووس، الیقین، ص۲۷۹ و ۲۸۰.</ref>.
# [[تأویل ما نزل فی شیعتهم]]، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۳۰۶، ج۴، ص۲۴۱.</ref>؛
# [[تأویل ما نزل فی شیعتهم]]، [[ابن جحام]]<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۴۹؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۳۰۶، ج۴، ص۲۴۱.</ref>؛
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش